តើអ្នកជាគ្រូបង្រៀន ត្រូវអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពយ៉ាងណាខ្លះ ក្នុងមុខរបរវិជ្ជាជីវៈក្នុងគ្រួសារ និង សង្គមជាតិ?
◈ គ្រូបង្រៀនត្រូវអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាព ក្នុងមុខរបរវិជ្ជាជីវៈក្នុងគ្រួសារ និង សង្គមជាតិ។ ផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ជាតិដល់បណ្តាលប្រទេសនានា។ រាល់ទង្វើ និង សកម្មភាពត្រូវស្តែងឱ្យសមស្រប តាមលក្ខណៈនៃវប្បធម៌ជាតិ។

អ្នកជាគ្រូបង្រៀនមួយរូប តើអ្នកមានលក្ខណៈសម្បត្តិយ៉ាងណា និង ត្រូវមានសកម្មភាពអ្វីខ្លះ សំរាប់ការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្ស?
◈ គ្រូបង្រៀនត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិ និង សកម្មភាពដូចតទៅ៖
ក. លក្ខណៈសម្បត្តិ
☆ រូបសម្បត្តិ
· រូបរាងសមរម្យ
· សុខភាពល្អ
· កាយសម្បទានមាំមួន
☆ ចរិយាសម្បត្តិ
· ចំណេះដឹងទូទៅ (ទូលំទូលាយ)
· ចំណេះដឹងឯកទេសច្បាស់លាស់ មានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រ
· គរុកោសល្យមានចំណេះដឹងគ្រប់គ្រាន់ លើវិធីសាស្រ្តបង្រៀន (គោលការណ៍សិស្ស មជ្ឈមណ្ឌល)
· សុខភាពល្អ
· កាយសម្បទានមាំមួន

ខ. សកម្មភាព
· យកចិត្តទុកដាក់សិស្ស (មានទំនាក់ទំនងល្អ ជាមួយសិស្ស គ្រួសារ សង្គម)
· បង្រៀនឱ្យបានត្រឹមត្រូវ (គោរពតាមកម្មវិធីសិក្សាឆ្លើយតបនឹងខ្លឹមសារមេរៀន មានកិច្ចតែងការបង្រៀន)
· ទប់ស្កាត់ការជួញដូរសម្បត្តិវប្បធម៌ជាតិ
· ថែរក្សា កែលំអរ
· ទប់ស្កាត់វប្បធម៌បរទេសពាលាអាវ៉ាសែ
☆ ផ្សព្វផ្សាយ
· ផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ជាតិ ដល់ស្រទាប់មហាជន
· ផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ជាតិ ដល់បណ្តាប្រទេសនានា
☆ អនុវត្ត
· រាល់ទង្វើ និង សកម្មភាពត្រូវស្តែងឱ្យសមស្របតាមលក្ខណៈនៃវប្បធម៌ជាតិ

តើប្រាសាទព្រះវិហារមានលក្ខណៈពិសេសអ្វីខ្លះ?
◈ លក្ខណៈពិសេសនៃប្រាសាទព្រះវិហា មានដូចជា៖
· ប្រាសាទគោបុរៈ ទាំង ៤ ដែលមានហូរហែតាមផ្លូវឡើងទៅកាន់កំពូល សុទ្ធតែសាងសង់លើខឿនដែលមានប្រាំថ្នាក់។
· យើងសង្គេតឃើញថា នាគរាជធំៗទាំងគូ ដែលសន្ធឹងខ្លូនយាមអមមហាវិថីក្នុងប្រាសាទ មានក្បាលប្រាំពីរ តែគ្មានក្បាំងក្រោយដូចនាគឡើយ។
· ប្រាសាទ ឬ គោបុរៈ ទាំង ៤ សុទ្ធតែមានយ៉លយទៅមុខ មានក្លោងទ្វារាងត្រីកោណជាដំបូលគ្មានប្រក់ថ្ម ឬ គ្បឿងពីលើទេ។
· ក្លោងទ្វានីមួយៗផ្នែកខាងលើ មានចែកចេញជាពីររចនាបថ។ រចនាបថទី ១ សម្រាប់ទ្វារទៅកាន់ប្រាសាទធំទាំង ៤ មានរាងត្រីកោណដោយចុងមុំបាតទាំងពី ២ នៅខាងក្រោយគូចមូល ដូចគូថខ្យង ដែលមើលពីចំងាយទៅ​ មានរូបភាពដូចក្បាលនាគ។ ឯកំពូលលើមានរាងមូលទ្រវែងស្រួច នៅ​លើរំលេចទៅដោយក្បាច់ជាស្លឹកឈើ។ រចនាបថទី ២ គឺសម្រាប់ទ្វារធម្មតាតូចតាច តាមច្រកផ្សេងៗជាបន្ទាប់បន្សំ ដែលផ្នែកខាងលើមានរាងទ្រវែងស្រួច ទៅលើមានបីស្រទាប់ ពីតូចទៅធំ ហើយដែលឆ្លាក់តាមលំនាំស្លឹកឈើ។
· បន្ទាប់មកទៀត គឺលក្ខណៈពិសេសដែលសាងសង់នៅលើកំពូលភ្នំ លេចផុសចំកណ្តាលអាកាស ខុសប្លែកអំពី ប្រាសាទនានា ដូចជា ប្រាសាទវត្តភូ និង កោះកេរ្តិ៍ជាដើម។
· ឯលក្ខណៈពិសេសមួយទៀត គឺកាំជណ្តើរ និង មហាវិថីធំៗ ដែលសាងក្រាលទៅ​ដោយផ្ទាំងសិលាធំៗ។ ដូនតាខ្មែរបានលើក ចិតភ្នំ និង ផ្ទាំងថ្មបន្តបន្តុបពីលើគ្នាយ៉ាងរាបស្មើរ ឆ្លងកាត់ពីប្រាសាទមួយទៅប្រាសាទមួយ រហូតដល់កំពូល។
· រូបចម្លាក់ទាំងអស់សុទ្ធតែលើកយកព្រះអាទិទេព មានព្រះសិវៈ ព្រះវិស្ណុ និង ព្រះឥន្ទមកឆ្លាក់។
· គេពុំឃើញមានរូបទេពអប្សរា ដូចជា ប្រាសាទកោះកេរ្តិ៍ ប្រាសាទបន្ទាយស្រី បឹងមាលា និង ប្រាសាទអង្គរវត្តទេ ទោះបីជាប្រាសាទព្រះវិហា បានទទួលឥទ្ធិពលអំពីប្រាសាទកោះកេរ្តិ៍ និង បន្ទាយស្រី​ ក៏ដោយ។
· ឯរូបទ្វារបាល ឬ ឆ្មាំយាមបាលទ្វារក៏គ្មានដែរ គឺខុសអំពីប្រាសាទដទៃ។
🔆 ដូចនេះ ប្រាសាទព្រះវិហារ មិនគ្រាន់តែជាមោទភាពក្នុងផ្នែកសិល្បៈវប្បធម៌ប៉ុណោះទេ ប្រាសាទព្រះវិហារក៏ជាមោទភាពដ៏ធំធេង ឧត្តុង្គឧត្តមរបស់ខ្មែរក្នុងវិស័យទ្រឹស្តី គំនិត ប្រាជ្ញាញាណ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច កសិកម្ម យោធា គ្រប់គ្រង និង ប្រវត្តិសាស្ត្រឮ។ល។
☆ ម៉្យាងវិញទៀត ប្រាសាទព្រះវិហារជាសក្ខីភាពនៃមហាអំណាចចក្រភពខ្មែរ ជាសក្ខីភាពខ្ពង់ខ្ពស់ចេះកសាង ស្ថាបនាជាតិតាមផ្លូវល្អត្រឹមត្រូវ ប្រត្យក្សនិយម និង ជាសក្ខីភាពនៃសេចក្តីក្លាយហាន អង់អាចពូកែរបស់ខ្មែរក្នុងការបន្តរវេនគ្នាឱ្យមានចីរភាព។ កត្តានេហើយ ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសខ្មែរមានទឹកដីធំទូលាយ ក្លាយជាចក្រភពយ៉ាងធំធេងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។

តើអត្តសញ្ញាណជាតិជាអ្វី? តើអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរមានអ្វីខ្លះ?
◈ អត្តសញ្ញាណជាតិ ជាគ្រឿងសំគាល់របស់មនុស្សរស់នៅក្នុងសហគមន៍មួយ ដែលជាទូទៅមានភាសា និង វប្បធម៌ដូចគ្នា រស់នៅលើទឹកដីជាមួយគ្នា មានអតីតកាលដូចគ្នា មានមនោសញ្ចេតនា និង ឆន្ទៈដូចគ្នាបង្កើតបានជាចរិកដូចគ្នា។
▪︎ អត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ រួមមាន៖
· ឈ្មោះមនុស្ស ទីកន្លែង ធម្មជាតិ (ដើមត្នោត...)
· ការស្លៀកពាក់ (ហូរ ផាមួយ)
· ភាសា (គ្មានការលើកដាក់សំលេង)
· ការប្រាស័យទាក់ទង (សំពះ អង្គុយ...)
· សិល្បៈ (តន្ត្រី របាំ...)
· ការរស់នៅ (លំនៅដ្ឋាន ការទទួលទាន)
· ល្បែងប្រជាប្រិយ (លាក់កន្សែង ចាប់កូនខ្លែង...)

នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន មានយុវសិស្សមួយចំនួនកំពុងប្រឈមមុខទៅនឹងបញ្ហាអសកម្ម (ស្រី ស្រា ល្បែង គ្រឿងញៀន)។ តើបញ្ហាទាំងនេះបណ្តាលមកពីអ្វីខ្លះ?
◈ នៅក្នុងសង្គមជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ យុវជនមួយចំនួនកំពុងប្រឈមមុខទៅនឹងបញ្ហាអសកម្ម (ស្រី ស្រា ល្បែងគ្រឿងញៀន...)៖
ក. បណ្តាលមកពីកត្តាគ្រួសារ៖
· គ្រួសារមានជីវភាពក្រីក្រដែលងាយអូសទាញយុវជន។
· គ្រួសារខ្លះមធ្យម រឺ មាន ប៉ុន្តែ បណ្តែតបណ្តោយអោយកូនខ្វះការអប់រំ រឺ ក៏ទំរើសកូន។
· រវល់នឹងការប្រកបមុខរបររកស៊ី រឺ រវល់ក្នុងការងារជាមន្រ្តីរាជការ ដោយមិនបានអប់រំកូន ហើយមានទស្សនៈថា “ការរកស៊ីចិញ្ចឹមផ្គត់ផ្គង់កូនចៅ គឺជាភារកិច្ចតែមួយគត់របស់គ្រួសារ” ធ្វើឱ្យយុវជនទាំងនោះ មានឱកាសគ្រប់គ្រាន់ ងាយនឹងធ្លាក់ទៅក្នុងបញ្ហាសង្គមទាំងនោះ ដូចជា ជក់គ្រឿងញៀនៅតាមផ្ទះសំណាក់ ដើរលួចឆក់ ប្លន់...។
ខ. កត្តាសាលារៀន
· ជីវភាពគ្រូមានកំរិតទាបជាងសិស្ស មិនហ៊ាននិយាយស្តីអប់រំសិស្ស និង ខ្លាចនូវអំពើហិង្សាដែលសិស្សបង្កឡើង តាមគ្រប់រូបភាព។
· សាលាមានពេលវេលាតិចតូចណាស់ ក្នុងការអប់រំ។
· សាលាមានពេលខ្លះខ្លាចឥទ្ធិពលឪពុកម្តាយសិស្ស ដែលមានបុណ្យសក្តិអំណាច តួនាទី។
គ. កត្តាសង្គម
· ការចូលរួមពីមជ្ឈដ្ឋានសង្គមនៅមានកំរិត។
· អំណាចច្បាប់នៅក្នុងសង្គមធូររលុង (ការសហការរវាងតុលាការ និង កំលាំងសមត្ថកិច្ច ពុំទាន់រលូននឹងគ្នា)។
· ការវាយលុកវប្បធម៌បរទេសយ៉ាងអនាធិបតេយ្យ ដែលធ្វើឱ្យយុវជនងាយទទួលយក និង អនុវត្តដោយល្ងិតល្ងង់គ្មានព្រំដែន។
· ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួន មិនបានយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការអប់រំយុវជន ប៉ុន្តែ បែរជាផ្សព្វផ្សាយបន្ថែមនូវអ្វីដែលអាក្រក់បន្ថែមទៀតដល់យុវជន ដូចជា ខ្សែភាពយន្តអាសអាភាស ប្លន់កាប់ចាក់ ចាប់ជំរិត ទស្សនាវដី **** ដែលប្រឈមមុខនឹងជំងឺកាមរោគ។
· ការសាបព្រោះនូវឥទ្ធិពលអាក្រក់ពីកូនអ្នកមានអំណាចបុណ្យសក្តិនិង ទឹកលុយ ច្រើនតែរួចខ្លួន។
ឃ. កត្តាបុគ្គលផ្ទាល់
· ការសេពគប់សមាសភាពមិត្តភក្តិមិនល្អ។
· ការស្វែងយល់អំពីអ្វីដែលប្លែកៗតាមរយៈការអូសទាញរបស់សំភារៈ លុយកាក់ ដោយការខ្វះការអប់រំ ក្រីក្រ។

តើសមាគមន៍ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថា អាស៊ាន ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំណា? មានគោលបំណងអ្វីខ្លះ? តើប្រទេសកម្ពុជាបានចូលជាសមាជិកពេញសិទ្ធិនៃអាស៊ាននៅពេលណា? តើប្រទេសកម្ពុជាទទួលធ្វើជាប្រធានដឹកនាំអាស៊ានប៉ុន្មានដង? នៅឆ្នាំណាខ្លះ?
◈ សមាគមន៍ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថា អាស៊ាន ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៦៧ នៅទីក្រុងបាងកកប្រទេសថៃ។ គោលបំណងរបស់អាស៊ានមាន៖
· ជំរុញឪ្យបានសន្ដិភាព និង ស្ថេរភាពក្នុងតំបន់តាមរយៈការគោរពយុត្តិធម៌ និង ច្បាស់យ៉ាងខ្ជាប់​ខ្ជួន​នូវគោល​ការណ៍ទាំងឡាយនៃធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ។
· ការពារស្ថេខរភាពនយោបាយ និង សេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ តទល់នឹងគូងប្រជែងមហាអំណាចធំៗ។
· ជាវេទិ​កា​មួយ សម្រាប់ដោះស្រាយការខ្វែងយោបល់ក្នុងរង្វង់តំបន់។
· ជំរុញយ៉ាងសកម្មភាព កិច្ចសហការគ្នា និង ការជួយឧបត្ថម្ភគ្នាទៅវិញទៅមក លើការ​ងារក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ បច្ចេក​ទេស វិទ្យាសាស្រ្ដ និង រដ្ឋបាល។
· សហការគ្នាឲ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព ក្នុងការប្រើប្រាស់ឲ្យអស់លទ្ធភាពនូវវិស័យកសិកម្ម ឧស្សាហកម្ម និង ការពង្រីកពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួន។
· រក្សាឲ្យបាននូវកិច្ចសហប្រត្តិបត្តិការដ៏ជិតសិទ្ធិ និង មានផលប្រយោជន៍ជាមួយអង្គភាពអន្ដរជាតិ និង អង្គការនានា ដែលដេលមានស្រាប់ក្នុងតំបន់ ហើយដែលមានទិសដៅ និង គោលបំណងស្រដៀងគ្នា។
· ជំរុញឲ្យមានការសិក្សា អំពីតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
· ជំរុញការអភិវឌ្ឍខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និង វប្បធម៌ក្នុងតំបន់។
· ធ្វើសមាហរណកម្មប្រទេសក្នុងតំបន់ ឲ្យមានការ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា តាមពាក្យស្លោក "អាស៊ាន សហគមមួយ វាសនាតែមួយ"​។

គេតែងនិយាយថា “បរិស្ថានបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងជីវិតមនុស្ស” ចូរពន្យល់។
◈ គេនិយាយ “បរិស្ថានបានភ្ជាប់ទៅនឹងជីវិតមនុស្ស” ជីវិតមនុស្សរស់នៅបាន អាស្រ័យលើបរិស្ថាននៅជុំវិញខ្លួន។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយ បានជាគេនិយាយថាបរិស្ថានបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងជីវិតមនុស្ស ដែលមានភស្តុតាង ដូចតទៅ៖
• បរិស្ថានគឺយើងទាំងអស់គ្នា និង អ្វីទាំងអស់ដែលមាននៅជុំវិញយើង ហើយអ្វីៗទាំងនោះ ជីវិតយើងមានចំណងទាក់ទងដោយផ្ទាល់ ឬ ដោយប្រយោលជាមួយវា ហើយជីវិតយើងត្រូវកាវាដោយមិនអាចខ្វះបាន។ បរិស្ថានទាំងនេះ រួមមាន បរិស្ថានធម្មជាតិ បរិស្ថានសង្គមវ​ប្បធម៌ និង បរិស្ថានមនុស្ស​។ បរិស្ថានធម្មជាតិសំដៅលើរាល់សរីរាង្គ ដែលកើតមានឡើងឯកឯង ក្រៅពីសកម្មភាពពលកម្ម ផលិតកម្មរបស់មនុស្ស គឺវាកើតឡើងដោយលក្ខណៈធម្មជាតិផ្សំបង្កើតវាឡើង ហើយវាមានមុខរួចជាស្រេច មុននឹងការកើតមានមនុស្សលើភពផែនដី។ យើងត្រូវយល់ហើយ កំណត់ចំណាំឱ្យបានច្បាស់លាស់ថា បរិស្ថានធម្មជាតិ វិវត្តតាមក្រឹត្រក្រមធម្មជាតិ វាមិនចំណុះឆន្ទៈរបស់មនុស្សឡើយ តែមនុស្សអាចស្វែងយល់បានក្រឹត្យក្រមទាំងនោះហើយ បើអនុវត្តតាមក្រឹត្យក្រមរបស់វា មនុស្សនឹងបានទទួលផលពីវា។ បើប្រព្រឹត្តផ្ទុយវិញ មនុស្សនឹងបរាជ័យ។
• បរិស្ថានសង្គមវប្បធម៌៖ កើតឡើងដោយស្នាដៃពលកម្មផលិតកម្ម និង ការចាត់តាំងប្រកបដោយការប៉ិនប្រសប់ និង ច្នៃប្រឌិតរបស់មនុស្ស ដើម្បីបម្រើឱ្យសំណូមពរ និង តម្រូវការក្នុងជីវភាពរស់នៅទាំងផ្នែកសម្ភារៈ និងផ្នែកស្មារតី ព្រមទាំងការគ្រប់គ្រងដឹកនាំសង្គមឆ្ពោះទៅរកការរីកចម្រើន។ រាល់សមិទ្ធិផលនានា បម្រើឱ្យជីវភាពសម្ភារៈ និង ស្មារតីមនុស្សអាចច្នៃប្រឌិតបង្កើតឡើងបាន គឺ ដោយសារបរិស្ថានធម្មជាតិ ជាអ្នកផ្តល់នូវវត្ថុធាតុដើម ហើយមនុស្សត្រូវគោរពតាមក្រឹត្យក្រមរបស់វា ដោយគួបផ្សំភាពប៉ិនប្រសប់ និង ភាពឧស្សាហ៍ព្យាយាម។ បើគ្មានបរិស្ថានធម្មជាតិទេ ម​នុស្សមិនអាចបង្កើតអ្វីបានឡើយ។
• បរិស្ថានមនុស្ស៖ មនុស្សទូទៅ ដែលបាននឹងកំពុងរស់នៅលើភពផែនដី ជាផលិតករដែលបានទាញយកបរិស្ថានធម្មជាតិ កែច្នៃឱ្យចេញជាបរិស្ថានសង្គម។

តើវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេច?
◈ ទោះបីវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌ជាមែកធាងនៃអអរិយធម៌ក៏ដោយ ក៏មានទស្សនៈមួយចំនួនយល់ខុសៗគ្នា អំពីការរីកចម្រើននៃអរិយធម៌ ដោយឱ្យតម្លៃលើកត្តាមួយផ្នែកៗ​ តាមការយល់ឃើញរបស់គេជាក់ស្តែង ដូចជាមតិខាងក្រោម៖
• មតិទី ១៖ គេយល់ថា កម្លាំងអរិយធម៌ស្ថិតនៅលើវប្បធម៌ ពោលគឺ វប្បធម៌ គឺជា បុព្វហេតុនៃការជឿនលឿនរបស់មនុស្ស។ គេអះអាងថា ចំពោះចំណេះដឹងមានវិជ្ជាសាសនាអក្សរ អក្សរសិល្ប៍ ការសិក្សាអប់រំ ជាដើម ជាកម្លាំងវប្បធម៌អាចកែប្រែសង្គមមនុស្ស ឱ្យមានកម្រិតជីវភាពខ្ពស់មានចរិយាថ្លៃថ្នូរ មានច្បាប់ ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវមានការគ្រប់គ្រងរៀបរយ។
• មតិទី ២៖ គេយល់ថា កម្លាំងអរិយធម៌ស្ថិតនៅលើសង្គមធម៌វិញ ពោលគឺ សង្គមធម៌ជាបុព្វហេតុនៃការជឿនលឿន ព្រោះសង្គមធម៌អាចកែប្រែផ្លាស់ប្តូរទាំងទស្សនៈ ទាំងចិត្តគំនិត ទាំងចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ មនុស្សម្នាក់ៗផង របស់សង្គមទាំងមូលផង។ យ៉ាងណាមិញ ប្រដាប់ប្រើប្រាស់ របៀបបង្កបង្កើនផល និង ចែកផល ច្បាប់សង្គម វិធីរៀបចំសង្គម ព្រមទាំង មនោសាស្រ្តបែបណា ក៏សង្គមបែបនោះដែរ។ ដូចនេះការផ្លាស់ប្តូរសង្គមកិច្ច នយោបាយ ទស្សនៈចិត្តគំនិត ចំណង់ចំណូលចិត្ត ក៏ផ្លាស់ប្តូរទៅតាមនោះដែរ។ ដូចជា​វណ្ណៈមនុស្ស សាសនា ជំនឿ ក៏បាត់បង់ដោយសារការផ្លាស់ប្តូរសង្គមធម៌។ រួមសេចក្តីមក ថ្វីត្បិតតែទស្សនៈទាំងពីរខាងលើនេះ មានលក្ខណៈខុសប្លែកពីគ្នាខ្លះក៏ដោយ ក៏វាជាកម្លាំងពីរសម្រាប់គាំទ្រ និង ធ្វើឱ្យអរិយធម៌រីកចម្រើន ឯសង្គមក៏ដូចគ្នាដែរ។ ជាការពិតវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និត មានឥទ្ធិពលលើគ្នាទៅវិញទៅមក បំពេញឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមកដូចកាយ និង ចិត្តនោះដែរ។

តើព្រះពុទ្ធសាសនា បានចូលរួមចំណែកអ្វីខ្លះ ដល់ការកសាងជីវភាពស្មារតីរស់នៅរបស់មនុស្សខ្មែរក្នុងសង្គម?
◈ ព្រះពុទ្ធសាសនា បានចូលរួមដូចជា៖
· ផ្នែកសីលធម៌រស់នៅ៖ អប់រំឱ្យស្គាល់ខុសត្រូវ ស្គាល់គុណស្គាល់ទោស ល្អ អាក្រក់ ចេះជួយគ្នា។
· ផ្នែកវប្បធម៌៖ ជួយបណ្តុះបណ្តាលអក្សរសាស្រ្ត អក្សរសិល្ប៍ ដល់កូនខ្មែរ ជួយថែរក្សាការពារទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី។
· ផ្នែកស្ថាបត្យកម្ម៖ បណ្តុះឆន្ទៈជាតិខ្មែរ ឱ្យបង្កើតស្នាដៃស្ថាបត្យកម្មជាច្រើន ទុកជាកេរដំណែលដល់កូនចៅ។
· ផ្នែកហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសង្គម៖ ជួយកសាង ផ្លូវលំ ស្ពាន សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ។
· ផ្នែកសុខាភិបាល​និងបរិស្ថាន៖ ជម្រុញឱ្យកូនខ្មែរលះបង់អំពើពាលាទាំងឡាយ ក្នុងសង្គមមាន ស្រី ស្រា គ្រឿងញៀន ល្បែងស៊ីសង ការថែរក្សាសម្អាតភូមិដ្ឋាន ដាំដើមលើថែរក្សាអាណិត។
· ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស៖ ឱ្យកូនខ្មែរចេះគោរព ស្រលាញ់ យោគយល់គ្នាមិនកេងប្រវ័ញ្ច។

អំពើប្រល័យពូជសាសន៍មានន័យដូចម្តេច?
◈ អំពើប្រល័យពូជសាសាន៍ ជាអំពើដែលប៉ុនប៉ងកម្ទេចដោយចេតនា និង ជាប្រព័ន្ធនូវផ្នែកណាមួយ ឬ ទាំងស្រុង ទៅលើក្រុមជាតិ ក្រុមជាតិពន្ធ ក្រុមអំបូរ ក្រុមនយោបាយ ក្រុមសាសនា ឬ ក្រុមវប្បធម៌ណាមួយ។

តើពលរដ្ឋម្នាក់ៗត្រូវមានករណីកិច្ចដូចម្តេចខ្លះ ចំពោះជាតិមាតុភូមិរបស់ខ្លួន?
○ ប្រជាពលរដ្ឋមានករណីកិច្ច ជាច្រើនចំពោះប្រទេសជាតិ ដូចជា៖
· បង់ពន្ធជូនរដ្ឋទៅតាមច្បាប់កំណត់
· រួមចំណែកក្នុងការកសាង និង ការពារប្រទេសជាតិ
· ចូលរួមកិច្ចការងារសាធារណៈ
· ជួយថែក្សាសម្បតិ្តសាធារណៈ
· ជួយពង្រឹងភាសាខ្មែរ និង វប្បធម៌ជាតិ
· គោរពច្បាប់រដ្ឋ
· ថែរក្សាបរិស្ថាន
· ពង្រឹងសាមគ្គីជាតិ និង អន្តរជាតិ
· ប្រើសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន ដោយបំពេញកាតព្វកិច្ច ជាពលរដ្ឋល្អ
· គោរសិទ្ធិមនុស្ស...

ហេតុអ្វីបានជាគេតែងនិយាយថាវប្បធម៌ អរិយធម៌ មិននិយាយថាសង្គមធម៌ អរិយធម៌?
○ បានជាគេតែងនិយាយថា វប្បធម៌ អរិយធម៌ មិននិយាយថាសង្គមធម៌ អរិយធម៌ ព្រោះវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌ ជាមែកធាងសំខាន់ ដែលមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និត ហើយសំខាន់ដូចគ្នា។ វប្បធម៌ សំដៅទៅលើសកម្មភាពពលកម្មខួរក្បាល និង រូបរាងកាយរបស់មនុស្សម្នាក់ដែលស្តែងឡើងតាមរយៈឥរិយាបថ ដេក ឈរ អង្គុយ និយាយស្តីអាចវាយតម្លៃបានភ្លាមៗថា អ្នកនេះ ឬ អ្នកនោះមានវប្បធម៌ទាប ឬ ខ្ពស់បានភ្លាមៗ។ ចំណែកសង្គមធម៌វិញ គឺជា ពពួកមនុស្ស ឬ ចង្កោមមនុស្ស ដែលរស់នៅប្រមូលផ្តុំគ្នា មានមុខរបរទាក់ទងគ្នា ដែលគេពុំអាចវាយតម្លៃបានភ្លាមៗថា សង្គមនេះ ឬ សង្គមនោះអន់ថយ ឬ រីកចំរើនបានឡើយ។ បើចង់វាយតម្លៃលើសង្គមមួយ លុះត្រាតែឆ្លងកាត់ ការស្រាវជ្រាវលើឯកសារផ្សេងៗ ដែលមាននៅលើសម្ភារៈសង្គម ទម្រង់សង្គម និង របបសង្គមជាឯកសារនៅតាមស្ថាប័នរដ្ឋក្រសួង មន្ទីរ ក្រុមហ៊ុននានាទើបអាចហ៊ានវាយតម្លៃថា សង្គមនេះអន់ថយ ឬ រីកចំរើនបាន។ ដូចនេះ ទើបគេតែងតែនិយាយថា វប្បធម៌ អរិយធម៌ ពោល គឺ ពាក្យវប្បធម៌ដាក់ពីមុខ​ពាក្យអរិយធម៌ជានិច្ច។

តើសមាសភាគនៃការវិភាគស្ថានភាពមានប៉ុន្មានចំណុច? អ្វីខ្លះ?
○ សមាសភាគនៃការវិភាគស្ថានភាព មានដូចជា៖
ក. ការវិភាគទីផ្សារ
· កំណត់ទីផ្សារ ដែលទាក់ទងជាមួយទីផ្សារក្រុមហ៊ុន
· ទំហំទីផ្សារ និង អត្រាកើនឡើង
· និន្នាការទីផ្សារ
ខ. វិភាគគូប្រជែង
· កំណត់ Key for Competitor
· ការវាយតម្លៃយុទ្ធសាស្ត្រ និង ការសម្តែងសកម្មភាពរបស់គូប្រជែង
· សង្ឃឹមទុកជាមុននូវសកម្មភាព នាពេលអនាគតរបស់គូប្រជែង
គ. ការកាត់ចំណែកទីផ្សារ
ឃ. ការវិភាគក្រុមហ៊ុនខាងក្នុង
· សមត្ថភាពរបស់ក្រុមហ៊ុន
· វប្បធម៌ក្រុមហ៊ុន
· រចនាសម្ព័នប្រព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុន
· ធនធានរបស់ក្រុមហ៊ុន
· ការសម្តែងសកម្មភាពរបស់ក្រុមហ៊ុន

ចូរនិយាយពីសកលភាវូបនីយកម្មនិងតួនាទីរបស់វា។
○ សកលភាវូបនីយកម្ម គឺជា ដំណើរមួយដែលសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និង វប្បធម៌តំបន់ និង ពិភពលោកបានរលាយចូលគ្នា តាមរយៈបណ្តាញទំនាក់ទំនង និង ពាណិជ្ជកម្ម។ ពាក្យសព្ទនេះ ជូនកាល គេប្រើសម្តៅយកសកលភាវូបនីយកម្មសេដ្ឋកិច្ច ដែលមានន័យថា ការបញ្ចូលសេដ្ឋកិច្ច ទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ តាមរយៈពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស ការហូលចូលនូវមូលធន អន្តោប្រវេសន៍ និង ការរាលដាលនៃបច្ចេកវិទ្យា។
◈ និយាយពីតួនាទីរបស់វា គឺ៖​
· ជាការបង្កើតអន្តរទំនាក់ទំនង
· មានភាពពឹងពាក់គ្នាទៅវិញទៅមក
· ដោះស្រាយបញ្ហា និង ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ
· កាត់បន្ថយនូវភាពក្រីក្រ អនក្ខ​រជន
· អភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តេភាព
· រក្សាអត្តសញ្ញណវប្បធម៌​សន្តិភាព...

តើអរិយធម៌ខ្មែរមានលក្ខណៈពិសេសប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ អរិយធម៌ខ្មែរ មានលក្ខណៈពិសេស ២ យ៉ាង គឺ៖
• លក្ខណៈជាតិ៖ ជាលក្ខណៈស្ថិតថេររបស់ប្រជាជនខ្មែរមានទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី ជំនឿសាសនាភូមិសាស្រ្តទឹកដី។ល។ ឥទ្ធិពលណាដែលមិនសមស្របតាមអរិយធម៌ វប្បធម៌ខ្មែរយើងមិនអាចទទួលយកបានឡើយ។
• លក្ខណៈបត់បែន៖ ជាលក្ខណៈបត់បែនទៅតាមការរីកចំរើនរបស់ពិភពលោក ដែលមានលក្ខណៈវិជ្ជាសាស្រ្តទំនើប។ សរុបសេចក្តីមក អ្វីដែលមិនមែនជារបស់ជាតិខ្លួនខ្មែរ បានមកកែច្នៃឱ្យសមស្រប ទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ប្រជាជាតិខ្លួន ឱ្យមកជារបស់ជាតិខ្លួន។ ខ្មែរមិនទទួលយកអរិយធម៌បរទេស ដែលមិនល្អ ឬ យកចំណុចណាទាំងស្រុងនោះឡើយ។

តើអរិយធម៌ខ្មែរមានលក្ខណៈពិសេសប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ អរិយធម៌ខ្មែរ មានលក្ខណៈពិសេស ២ យ៉ាង គឺ៖
• លក្ខណៈជាតិ៖ ជាលក្ខណៈស្ថិតថេររបស់ប្រជាជនខ្មែរមានទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី ជំនឿសាសនាភូមិសាស្រ្តទឹកដី។ល។ ឥទ្ធិពលណាដែលមិនសមស្រប តាមអរិយធម៌ វប្បធម៌ខ្មែរ យើងមិនអាចទទួលយកបានឡើយ។
• លក្ខណៈបត់បែន៖ ជាលក្ខណៈបត់បែនទៅតាមការរីកចំរើនរបស់ពិភពលោក ដែលមានលក្ខណៈវិជ្ជាសាស្រ្តទំនើប។ សរុបសេចក្តីមក អ្វីដែលមិនមែនជារបស់ជាតិខ្លួនខ្មែរ បានមកកែច្នៃឱ្យសមស្រប ទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ប្រជាជាតិខ្លួន ឱ្យមកជារបស់ជាតិខ្លួន។ ខ្មែរមិនទទួលយកអរិយធម៌បរទេស ដែលមិនល្អ ឬ យកចំណុចណាទាំងស្រុងនោះឡើយ។

តើសមាសធាតុនៃការវិភាគបរិយាកាសមានប៉ុន្មានជំហាន? អ្វីខ្លះ?
○ សមាសធាតុនៃការវិភាគបរិយាកាស មាន ៧ ជំហាន គឺ៖
· ការវិភាគបរិយាកាសបច្ចេកវិទ្យា
· ការវិភាគបរិយាកាសសេដ្ឋកិច្ច
· ការវិភាគបរិយាកាសសង្គមវិទ្យា
· ការវិភាគបរិយាកាសវប្បធម៌
· ការវិភាគបរិយាកាសសរីរាង្គ និង បរិស្ថាន
· ការវិភាគបរិយាកាសនយោបាយ
· ការវិភាគបរិយាកាសច្បាប់/និយ័តកម្ម

តើទម្រង់នៃបង្កាន់ដៃទទួល លិខិតបញ្ជាក់ វិញ្ញាបនប័ត្រ ចែកចេញជាប៉ុន្មនាផ្នែក? អ្វីខ្លះ?
○ ទម្រង់ នៃបង្កាន់ដៃទទួល លិខិតបញ្ជាក់ វិញ្ញាបនប័ត្រ ចែកចេញជា ៣ ផ្នែក៖
· ចំណែកដើម
· អត្ថបទ
· ផ្នែកបញ្ចប់
ក. ចំណែកដើម
· ក្បាលលិខិត
· ចំណងជើង
ខ. អត្ថបទ
· គេប្រើរូបមន្ត មុខងារ (បានទទួល ឬ សូមបញ្ជាក់ថា ឬ បញ្ជាក់ថា) ចាប់ពី ថាទៅ។
· គេសរសេរទៅតាមសាច់រឿង។ សូមមើលគំរូឧទាហរណ៍ នៅខាងក្រោម។
គ. ផ្នែកបញ្ចាប់ គឺ ចុះហត្ថលេខា ត្រា និង ឈ្មោះ
🍢 ចំណាំ៖
· ចំពោះវិញ្ញាបនប័ត្រ និង លិខិតបញ្ជាក់ សម្រាប់បញ្ជាក់លើព្រឹត្តិការណ៍នៃជីវភាពស៊ីវិលរបស់បុគ្គល ការបញ្ជាក់លើស្ថានភាពគ្រួសារ កំរិតវប្បធម៌។ល។
· គេប្រើពាក្យ “លិខិតបញ្ជាក់” សម្រាប់ឯកសារដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពរដ្ឋបាល ដូចជា លិខិតបញ្ជាក់អំពីមុខងារ លិខិតបញ្ជាក់ការសិក្សា លិខិតបញ្ជាក់ចូលបម្រើការងារ លិខិតបញ្ជាក់ការឈប់សម្រាកពីការងារ។ល។

តើមានធាតុសំខាន់ៗអ្វីខ្លះដែលសម្រេចបង្កើតបាននូវវប្បធម៌ អរិយធម៌របស់ជាតិមួយ?
○ ធាតុសំខាន់ៗ ដែលសម្រេចបង្កើតបាននូវវប្បធម៌ អរិយធម៌របស់ជាតិមួយ មានកត្តា ៤ គឺ៖
🎯 កត្តាពលកម្ម  គឺជា សកម្មភាពដែលមានបំណងសំរេចនូវអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមនុស្សបានធ្វើអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមនុស្សបានទទួលក៏ដោយសារពលកម្ម ហើយស្វាវិវត្តន៍ក្លាយមកជាមនុស្សបានទទួលក៏ដោយឆ្លងកាត់ ពីរដំណា​ក់កាលមួយទៅដំនាក់កាលមួយ ធ្វើឱ្យមនុស្សមានបញ្ញា បទពិសោធន៍ ចេះកសាង និង ច្នៃប្រឌិតសម្ភារៈផ្សេងៗ វិវត្តន៍ឈានឡើងឆ្ពោះទៅរកភាពសុក្រិត ទៅតាមដំនាក់កាលនៃការរីកចម្រើននៃប្រវត្តិសាស្រ្ត។
🎯 កត្តាភូមិសាស្រ្ត ដើម្បីរស់រានមានជីវិតតម្រូវការចាំបាច់របស់មនុស្ស គឺ ធម្មជាតិ មនុស្សទាញផលិតផលពីធម្មជាតិ ដើម្បីបំពេញតម្រូវការរបស់ខ្លួនវិញ។ ដូចនេះ លក្ខណៈធម្មជាតិ ភូមិសាស្រ្ត ទឹកដីព្រៃភ្នំបឹងបួរ​អាកាសធាតុ សុទ្ធតែជះឥទ្ធិពលមកលើមនុស្ស បណ្តាលឱ្យមនុស្សងាយស្រួល ឬ លំបាកក្នុងការងារពលកម្ម។
🎯 កត្តារបបសង្គម របបសង្គមនាំឱ្យមានឥទ្ធិពល​ និង បង្កើត បាននៅវប្បធម៌ អរិយធម៌របស់ជាតិមួយក្នុងដំណាក់កាលប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ការរីកចម្រើននៃរបបសង្គមវាផ្លាស់ប្តូរស្របតាមបែបផែនផលិតកម្មពោល គឺ នរណាក្តាប់មធ្យោបាយផលិតកម្ម និង ក្តាប់ស្មារតីអ្នកនោះមានសិទ្ធិបែងចែកភោគផល ផលិតកម្ម។ ដូចនេះ យើងអាចបញ្ចាក់ថា វប្បធម៌ អរិយធម៌របស់ជាតិមួយ ប្រកាន់នៅលក្ខណៈ ជា ចារិកវណ្ណៈរបស់ជាតិនោះ។
🎯 កត្តាសាសនា សាសនាអប់រំទូន្មានប្រៀបប្រដៅ រីបណ្តាំផ្ញើ។ សាសនាមានច្រើន រួមមាន៖
· ព្រហ្មញ្ញសាសនា មានដើមកំណើតនៅឥណ្ឌា មានគម្ពីរត្រៃវេទ។
· ព្រះពុទ្ធសាសនា មានដើមកំណើតនៅឥណ្ឌា មានគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក។
· គ្រិស្តសាសនា មានដើមកំណើតនៅស៊ីរី (អ៊ីស្រាអែល) មានគម្ពីរប៊ីប។
· តាវសាសនា មានដើមកំណើតនៅចិន។
· សន្តូសាសនា មានដើមកំណើតនៅជប៉ុន។
· អ៊ីស្លាមសាសនា មានដើមកំណើតនៅអារ៉ាប់ មានគម្ពីរកូរ៉ាន់ ឬ កូនអាន។

វប្បធម៌សន្តិភាពជាអ្វី? តើអ្នកត្រូវធ្វើយ៉ាងណាទើបមានវប្បធម៌សន្តិភាព។
○ វប្បធម៌សន្តិភាព គឺជា តម្លៃគុណធម៌ ចរិយាធម៌ និង គ្រប់រូបភាពនៃឥរិយាបថ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការគោរពជីវិតចំពោះមនុស្សជាតិ និង ភាពថ្លៃថ្នូររបស់គេ។ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និង ការបដិសេធចោលនូវរាល់រូបភាពនៃអំពើរហិង្សា ព្រមទាំង ការគោរពនូវគោលការណ៍សេរីភាព យុត្តិធម៌ សាមគ្គីភាព មានអធ្យាស្រ័យរវាងក្រុមមនុស្ស និង មនុស្ស។
🎯​ ដើម្បីធ្វើឱ្យមានវប្បធម៌សន្តិភាព គឺយើងត្រូវ៖
· យល់ដឹងឱ្យបានច្បាស់ពីសង្គមហួសសម័យ និង ប្រពៃណីពិតប្រាកដ។
· សម្រុះសម្រួលរវាងប្រពៃណី និង វប្បធម៌បញ្ជូលទាំងការគោរពភាពថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស។
· ដោះស្រាយជម្លោះនានា តាមបែបអាជ្ញាកណ្តាល គឺ ប្រកាន់ជំហរឧបេក្ខា។
· ជំនះរាល់ការភ័យខ្លាចក្នុងអតីតកាល ដោយក្តាប់ឱ្យបាននូវអំពើហិង្សាគ្រប់រូបភាព។
· វិលមករកសាមគ្គីភាពពិតៗ ហើយជម្រុញសង្គម​ឱ្យធ្វើដំណើរទៅរកសន្តិភាព។

បរិស្ថានជាអ្វី? សព្វថ្ងៃនេះមនុស្សបានបង្កឲ្យមានការខូចខាតបរិស្ថានសង្គម បរិស្ថានធម្មជាតិដោយគេបានធ្វើអ្វីខ្លះ? ចូរពន្យល់។
○ បរិស្ថាន ជាអ្វីៗដែលនៅជុំវិញខ្លួនយើង។ សព្វថ្ងៃនេះមនុស្សបានធ្វើឲ្យខូចបរិស្ថាន ដូចជា៖
ក. បរិស្ថានសង្គម
· បង្កជម្លោះ
· បង្កើតសង្គ្រម
· សាងឧក្រិដ្ធកម្ម៖ លួច ប្លន់ ការកាប់សម្លាប់ បាញ់ប្រហារ
· សាបព្រោះអំពើពុករលួយ
· ផលិតគ្រឿងញៀន
· បង្កើតនូវវប្បធម៌ពាលាអាវ៉ាសែ
ខ. ខូចបរិស្ថានធម្មជាតិ
· បំផ្លាញព្រៃឈើ
· សំលាប់សត្វព្រៃ
· គាស់រំលីងព្រៃធម្មជាតិ ឲ្យក្លាយទៅជាវាលរាប
· ប្រមូលគ្នាសង់លំនៅស្ថាន តំបន់ប្រព័ន្ធផ្លូវទឹក
· ចោលកាកសំណល់ក្នុងទឹក
· នាវា កាណូត តូច ធំ បង្ហូរប្រេង បង្ហៀរកាកសំណល់ទៅក្នុងទឹកធ្វើឲ្យស្លាប់មច្ឆជាតិ។

ចូររាប់ឈ្មោះរមណីដ្ធានធម្មជាតិដែលមានលក្ខណៈជាអេកូទេសចណ៍នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាឱ្យបានចំនួន ១០ កន្លែងដោយបញ្ជាក់ឈ្មោះរាជាធានីខេត្តដែលរមណីដ្ធានធម្មជាតិនោះតាំងនៅផង។
○ ឈ្មោះរមណីដ្ធានធម្មជាតិ ដែលមានលក្ខណៈជាអេកូទេសចរណ៍ នៅក្នុងព្រះរាជាណាចកចក្រកម្ពុជាចំនួន ១០ កន្លែង និង ឈ្មោះខេត្តដែលរមណីដ្ធានធម្មជាតិនោះ តាំងនៅ៖
☎️ ខេត្តកណ្តាល
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិស្អាងភ្នំ
· ខេត្តកំពង់ចាម
· រមណីដ្ធានទឹកឆា
· រមណីដ្ធានទឹកធ្លាក់ហោង
· រមណីដ្ធានជ្រោយចេក
☎️ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
· រមណីយដ្ធានធម្មជាតិភ្នំស្រះខ្ចៅ
☎️ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិឧទ្យានជាតិគីរីរម្យ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិល្អាងភ្នំចាស់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិទេរទឹកពុះ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិភ្នំព្រៃខ្មែរ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិចំបក់
☎️ ខេត្តកែប
· រមណីដ្ធានភ្នំសរសៀ
· រមណីដ្ធានកោះទន្សាយ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិភ្នំកំពង់ត្រាច
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិព្រែកអំពិល
☎️ ខេត្តកោះកុង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ចាំយាម
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ តាតៃ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ក្បាលឆាយ ឬ កោះប៉ោ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ជីផាត
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឧទ្យានបុទមសាគរ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កោះមូល (កោះកុងក្រៅ)
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កោះស្តេច
☎️ ខេត្តក្រចេះ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អន្លង់ផ្សោត
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កោះទ្រង់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភ្នំសុពណ៌កាឡី
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កាំពី
☎️ ខេត្តតាកែវ
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្រ្ត វប្បធម៌ និង ធម៌ជាតិ ភ្នំតាម៉ៅ
☎️ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភ្នំបាក់ និង ភ្នំជញ្ជាំង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ល្អាងតូច
· រមណីដ្ធានកែច្នៃអាតទឹកកងវ៉ា
· រមណីដ្ធានកែច្នៃអាតទឹកត្រពាំងថ្ម
☎️ ខេត្តបាត់ដំបង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ រប្បធម៌ និង ធម្មជាតិភ្នំសំពៅ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ សេកសក
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ពពុះពេជចិន្តា
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កែច្នៃ អាងកំពីងពួយ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ តំបន់ធម្មជាតិនៃជំរកសត្វស្លាបព្រែកទ័ល
☎️ ខេត្តប៉ៃលិន
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អូរដំបង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធា្លក់ភ្នំខៀវ
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ធម្មជាតិភ្នភយ៉ាត
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភ្នំកុយ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អូរអែប
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អូរតាវ៉ៅ
☎️ ខេត្តព្រៃវែង
· រមណីដ្ធានបារាយណ៍ អណ្តែត
· រមណីដ្ធានបាភ្នំ
· រមណីដ្ធានប្រាសាទចុងស្រុក
☎️ ខេត្តព្រះសីហនុ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ក្បាលឆាយ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ថ្មរួង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឆ្នេរអូរឈើទាល
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឆ្នេរកោះពស់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឆ្នេរអូរត្រេះ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឧស្យានជាតិរាម
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឆ្នេរដើមជ្រៃ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភ្នំលើ
☎️ ខេត្តមណ្ឌលគិរី
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ព្រៃដើមស្រល់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកជ្រោះសែនមនោរម្យ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកជ្រោះរមនា
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកជ្រោះប៊ូស្រា
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ដំណាក់ស្តេច
☎️ ខេត្តរតនគិរី
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់កាចាញ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់អូរសិនលែរ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ បឹងយក្សឡោម
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ការទៀង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ចាអុង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ វាលរំប្លង់
☎️ ខេត្តសៀមរាប
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ និង ធម្មជាតិ ភ្នំគូលែន
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ធម្មជាតិភ្នំបូក
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ និង ធម្មជាតិភ្នំក្រោម
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភូមិបណ្តែតទឹកបឹងទន្លេសាប
☎️ ខេត្តស្វាយរៀង
រមណីដ្ធានព្រៃបាសាក់
☎️ ខេត្តស្ទឹងត្រែង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ សុភមិត្ត
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អូរពងមាន់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កោះខ្សាច់
☎️ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ចំប៉ី (ទឹកធ្លាក់ល្អាងតាថង)
· តំបន់ទន្លេស
· តំបន់អូរអង្ក្រង

ចូរបង្ហាញពីពណ៌ទាំងបីរបស់ទង់ជាតិ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា?
○ ទង់ជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានលក្ខណៈ៖
· ពណ៌ខៀវ៖ ជានិមិត្តរូបទឹកដីដ៏ធំទូលាយ សំបូរស្តុកស្តម្ភ ដោយសម្បត្តិធម្មជាតិ និង សម្បត្តិវប្បធម៌។
· ពណ៌ក្រហម៖ តំណាងនៃសេចក្តីអង់អាចក្លាហានរបស់ជាតិខ្មែរ ក្នុងការការពារ និង កសាងមាតុភូមិ។
· ពណ៌ស៖ តំណាងនៃសម្បត្តិវប្បធម៌ កេតនភ័ណ្ឌ និង សេចក្តីរុងរឿងរបស់ជាតិខ្មែរ។

តើសង្គមធម៌ និងវប្បធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេច? ពីព្រោះអ្វី? ចូរលើកឧទាហរណ៍ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តមកបញ្ជាក់។
○ សង្គមធម៌ និង វប្បធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នា៖
• សង្គមធម៌លូតលាស់រីកចម្រើនបាន អាស្រ័យនឹងវប្បធម៌សង្គមនោះឯង ដូចជា គ្រឿងប្រដាប់ប្រើប្រាស់អាចផលិតបាន ដោយសារមនុស្សមានចំណេះដឹង បំណិន និង កម្រិតជំនាញច្បាស់លាស់។
• ឯវប្បធម៌វិញ ក៏ត្រូវពឹងពាក់លើសង្គមធម៌ សិល្បៈ អក្សរសិល្ប៍ ជំនឿសាសនា រីកចម្រើនលូតលាស់ អភិវឌ្ឍន៍​អាស្រ័យនឹងរបបសង្គមគាំទ្រ ផ្តល់ឱកាសឱ្យសង្គមដំណើរការបានល្អ។
✅​ ដូចនេះ គេសង្កេតឃើញថា អរិយធម៌ដុះដាលចម្រើនលូតលាស់ទៅបាន អាស្រ័យទៅលើវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌ ដែលមានទំនាក់ទំនងគ្នា ពឹងផ្អែកគ្នាទៅវិញទៅមក ព្រោះវប្បធម៌ស្វែងរកសុខៈតាមផ្លូវចិត្ត ឯវប្បធម៌វិញ ស្វែងរកសុខៈតាមផ្លូវកាយ និង សម្ភារៈ។ សង្គមធម៌ និង វប្បធម៌ចាំបាច់មានទំនាក់ទំនងគ្នាជិតស្និត ប្រកបដោយវិទ្យាសាស្រ្ត ទើបអាចរៀបចំសង្គមឱ្យមានវឌ្ឍនភាពគ្រប់គ្រាន់ ប្រកបដោយថាមពល និង ប្រសិទ្ធភាព។

តើអាស៊ានជាអ្វី? ហើយតើកម្ពុជាបានទទួលផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះពីការចូលជាសមាជិកអាស៊ាន?
○ អាស៊ាន ជា សមាគមន៍ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ហើយកម្ពុជាបានទទួលផលប្រយោជន៍ ពីការចូលជាសមាជិកអាស៊ាន ដូចជា៖
· កម្ពុជាអាចធ្វើទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម ជាមួយប្រទេសជាសមាជិកក្នុងតំបន់។
· កម្ពុជាមានឱកាសប្រកួតប្រជែងខ្ពស់ ជាមួយប្រទេសក្នុងតំបន់ ធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជារីកចម្រើន។
· កម្ពុជាទទួលបានកំណើនភ្ញៀវទេសចរណ៍។
· កម្ពុជាបានចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាផ្សេងៗជាមួយអាស៊ាន។
· មានការផ្លាស់ប្តូរផ្នែកចំណេះដឹង សង្គម វប្បធម៌ កីឡាពីប្រទេសជាសមាជិកទាំងអស់។
· ផ្លាស់ប្តូរគ្នាទៅវិញទៅមក ផ្នែកវិស័យអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា ព័ត៌មានថ្មីបន្ថែមទៀត។
· កម្ពុជាទទួលបានផលចំណេញយ៉ាងច្រើន ពីការអភិវឌ្ឍពីវិស័យផ្សេងៗ ដូចជា កិច្ចការនយោបាយ និង ទំនាក់ទំនងការបរទេស។

ដូចម្តេចដែលហៅថា ទំនៀមទម្លាប់? វប្បធម៌? អរិយធម៌?
○ ដែលហៅថា ទំនៀមទម្លាប់ គឺជា ទង្វើដែលធ្វើក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ តៗគ្នានៅក្នុងសង្គមនាំឱ្យយើងហៅថាទម្លាប់។
◈ វប្បធម៌ គឺជា:ទំនៀមទម្លាប់ ដែលយើងប្រតិបត្តិជាប្រចាំថ្ងៃនៅក្នុងសង្គមតៗគ្នា ហើយវាកើតឡើងជាប់នៅក្នុងសង្គមមូយ នាំឱ្យកើតចេញជាវប្បធម៌។
◈ អរិយធម៌ គឺជា ភាពទំនើប ភាពប្រសើរ ខ្ពង់ខ្ពស់របស់វប្បធម៌ ហៅថាអរិយធម៌។
📍ឧទាហរណ៍៖​​ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ព្រះមហាក្សត្រមានទម្លាប់កសាងប្រាសាទ ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះអាទិទេពផ្សេងៗ។ ការកសាងប្រាសាទរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ពីមួយអង្គទៅ មួយអង្គបានក្លាយទៅជាវប្បធម៌នៃការកសាងប្រាសាទ ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះអទិទេព។ ដោយសារការកសាងប្រាសាទនេះមានភាពល្អ ភាពខ្ពង់ខ្ពស់ ប្រសើរនេះដែលស្តេចមួយអង្គមិនអាចធ្វើដូចស្ដេចមួយអង្គទៀតបានហៅថាអរិយធម៌នៃការកសាងប្រាសាទ។
✨ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី វប្បធម៌ និង អរិយធម៌កើតនៅគ្រប់កន្លែង និង គ្រប់ពេលវេលា។ ទាំងអស់នេះមិនបានឈប់នៅមួយកន្លែងនោះទេ គឺ វាមានដំណើរវិវត្តន៍ជានិច្ច។

តើមនុស្ស​ប្រភេទណាដែលចាត់ទុកថាជាមនុស្សដែលមានវប្បធម៌ពេញលេញ?
○ មនុស្សដែលមានវប្បធម៌ពេញលេញ ត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិ ដូចជា៖
· មានចំណេះដឹងផ្នែកវប្បធម៌ទូទៅ មុខជំនាញច្បាស់លាស់ និង ចំណេះដឹងផ្នែកបច្ចេកទេស វិទ្យាសាស្ត្រទំនើប។
· មានចំណេះដឹងខាងផ្នែកសីលធម៌ អាកប្បកិរិយា សីលធម៌ គុណធម៌ ច្បាប់ របៀបរស់នៅក្នុងសង្គម។
· មានចិត្តស្មោះត្រង់ ភក្តីភាព និង មាតុភូមិ។
· ប្រកាន់ភ្ជាប់នូវសា្មរតី សាមគ្គីភាពជាតិ អន្តរជាតិដើម្បីទទួលបានសន្តិភាព សេចក្តីសុខ។

ចូររៀបរាប់​ពីតួនាទីនិងភារកិច្ចរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី​?
○ តួនាទី និង ភារកិច្ចរបស់នាយកដ្ឋានរដ្ឋមន្រ្តី រួមមាន៖
• ទទួលខុសត្រូវ រួមជាមូយសមាជិកទាំងឡាយនៃរាជរដ្ឋាភិបាល ចំពោះមុខរដ្ឋសភា អំពី​នយោបាយទូទៅ​ និង សកម្មភាពរដ្ឋាភិបាល។
· ដឹកនាំការចរចារនិងចុះហត្ថលេខា លើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម ប្រតិបត្តិការ សេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌ វិទ្យាសាស្រ្ត បច្ចេកទេស និង ការពារប្រទេស។
· លើកសំណើរដល់គណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍នៃរដ្ឋសភា ដើម្បីកោះប្រជុំរដ្ឋសភាជាវិសាមញ្ញ។
· លើកសំណើរអំពីសេចក្តីពា្រងច្បាប់ និង សំណើរតែងតាំង ផ្លាស់ប្តូរ បញ្ចប់ភារកិច្ចរបស់សមាជិករដ្ឋាភិបាល ជូនរដ្ឋសភាអនុម័ត។
· ត្រួតពិនិត្យការរងារ សកម្មភាព អំពើប្រព្រឹត្ត និង ទំនួលខុសត្រូវ របស់សមាជិករដ្ឋាភិបាល ហើយមានសិទ្ធិផ្លាស់ប្តូរសមាជិករដ្ឋាភិបាលតាមនីតិវិធី។
· លើកសំណើថ្វាយព្រះមហាក្សត្រតែងតាំង ឬ ផ្លាស់ប្តូរបញ្ចប់ភារកិច្ច មន្រ្តិជាន់ខ្ពស់ស៊ីវិល និង យោធា ដោយព្រះរាជក្រឹត្យ រួមមាន៖ ទេសាភិបាល ទេសាភិបាលរង ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល ទីប្រឹក្សានាយករដ្ឋមន្រ្តី អគ្គលេខាធិការក្រសួង អគ្គនាយកក្រសួងប្រតិភូរាជរដ្ឋាភិបាល​ អភិបាលរាជធានីខេត្ត ឯកអគ្គរាជទូត ប្រេសិតវិសាមញ្ញ និង ពេញសមត្ថភាព សាកលវិទ្យាធិការ និង ចាប់ពីឧត្តមសេនីយ៍ឡើងទៅ។

ពណ៌នាអំពីទិដ្ឋភាពវិជ្ចមាន​ និង អវិជ្ជមាននៃសកលភាវូបនីយកម្ម។
○ ពណ៌នាអំពើទិដ្ឋភាពវិជ្ចមាន​ និង អវិជ្ជមាននៃសកលភាវូបនីយកម្ម៖​
🔆 ទិដ្ឋភាពវិជ្ជមាន
· ធ្វើឲ្យមានការរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច​ (​​កសិកម្ម ឧស្សាហកម្ម ពាហិជ្ជកម្ម​ ទេសចរណ៍...)​ និង​ សង្គម (វប្បធម៌​ សិល្បៈ...)​
· អភិវឌ្ឍផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា​ (បង្កើតម៉ាស៊ីនស័្វយប្រវត្តិផ្សេងៗ)
· ធ្វើឲ្យមានការរីកចម្រើន ផ្នែកទូរគមនាគមន៍អន្ដរជាតិ (ទូរសព្ទ ទូរទស្សន៍ អ៊ីនធឺណែត)។
· បង្កើតសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី​ (មានការប្រកួតប្រជែង​)។
· មានទំនាក់ទំនងល្អនៅក្នុងទំនាក់ទំនងការបរទេស។
· បង្កើតសេដ្ឋកិច្ចសហកិច្ចប្រតិបតិ្តការល្អ ដើម្បីដោះស្រាយរាល់បញ្ហា ដែលបង្កការគម្រាមកំហែងដល់ពិភពលោក ឲ្យ​យទាន់ពេលវេលា (បរិស្ថាន ជំងឺឆ្លង សនិ្តសុខ កំណើនប្រជជន...)។
· មានភាពងាយស្រួល ក្នុងការធ្វើបម្លាស់ប្ដូររបស់ប្រជាជននៅលើសកលលោក។
🔆 ទិដ្ឋភាពអវិជ្ជមាន
· ប្រទេសតូចតាចត្រួវបាត់បង់អនាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួននៅចំពោះមុខប្រទេសមហាអំណាច (អ៊ុយក្រែន អ៊ីរ៉ាក់ លីប៊ី...។
· មានការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទែក្នុង ពីសំណាក់ប្រទេសមហាអំណាចមកលើប្រទេសទន់ខ្សោយ ដែលធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរនៅក្នុងវិស័យនយោបាយ  សេដ្ឋកិច្ច សង្គម។
· បង្កឲ្យមានសង្រ្គាមរវាងរដ្ឋ​ និង រដ្ឋ (អ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាលេស្ទីន)។
· ធ្វើឲ្យមានការរីកសាយភាយយ៉ាងខ្លាំងនូវបច្ចេ​កវិទ្យាយោធាទំនើប​ ដែលបង្កការគម្រាមកំហែងដល់ពិភពលោក​​។
· កំណើនប្រជាជនឲ្យមានបញ្ហាចោទដល់សេដ្ឋកិច្ច និង សង្គម។
· ប្រព័ន្ធផ្កាយរណបក៏អាចជាប្រភពបញ្ហា ដែលធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលរឹតតែបាត់បង់ ប្រសិទ្ធភាពក្នុងគ្រប់គ្រង់ប្រពន្ធព័ត៌មានទៀត។

តើវិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជាចែកចេញជាប៉ុន្មានផ្នែក? ចូររៀបរាប់។
○ វិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជា ចែកចេញជា ៥ ផ្នែក គឺ៖
· ទេសចរណ៍វប្បធម៌ មានប្រាសាទ ប្រពៃណី ទំនៀមទំលាប់ របាំប្រជាប្រិយ។
· ទេសចរណ៍ធម្មជាតិ មានសត្វព្រៃ មច្ឆាជាតិ ការរស់នៅ ជំនឿ។
· ទេសចរណ៍កែច្នៃ រមណីយដ្ឋាន កន្លែងកំសាន្តមជ្ឈមណ្ឌលកីឡា។
· ទេសចរណ៍ជំនួញ មានវិស័យឧស្សាហកម្ម (ឈ្មួញ)។