2 ថ្ងៃ កន្លងទៅ
ចូរនិយាយពីទំនាក់ទំនងរវាងទំនួលខុសត្រូវផ្នែកសីលវិជ្ជា និងទំនួលខុសត្រូវផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌ?
○ ទំនាក់ទំនងនេះមានលក្ខណៈច្បាស់លាស់ ព្រោះដោយសារការយកទំនួលខុសត្រូវ ផ្នែកសីលវិជ្ជាមូលដ្ឋាន ទើបគេតែងឃើញមេធាវី អាចសុំបាននូវការអនុគ្រោះពីតុលាការ ក្នុងស្ថានភាពសម្រាលទោសដល់កូនក្តីរបស់ខ្លួន ក្នុងករណីដែលមេធាវីបានបង្ហាញនូវលក្ខខណ្ឌសមហេតុផល ដូចជា ពិរុទ្ធភាពនៃទោសកម្ម ដោយអចេតនាជាមូលដ្ឋាននៃទំនួលខុសត្រូវផ្នែកសង្គម។
○ ទំនាក់ទំនងនេះមានលក្ខណៈច្បាស់លាស់ ព្រោះដោយសារការយកទំនួលខុសត្រូវ ផ្នែកសីលវិជ្ជាមូលដ្ឋាន ទើបគេតែងឃើញមេធាវី អាចសុំបាននូវការអនុគ្រោះពីតុលាការ ក្នុងស្ថានភាពសម្រាលទោសដល់កូនក្តីរបស់ខ្លួន ក្នុងករណីដែលមេធាវីបានបង្ហាញនូវលក្ខខណ្ឌសមហេតុផល ដូចជា ពិរុទ្ធភាពនៃទោសកម្ម ដោយអចេតនាជាមូលដ្ឋាននៃទំនួលខុសត្រូវផ្នែកសង្គម។
3 ថ្ងៃ កន្លងទៅ
តើខុទ្ទកាល័យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីមានភារកិច្ចអ្វីខ្លះ?
○ ខុទ្ទកាល័យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី មានភារកិច្ច ដូចជា៖
• រៀបចំជូននាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីសម្រេចលើសំណុំរឿងទាំងឡាយ ដែលក្រសួងផ្សេងៗផ្ញើរមក។
• ជូនយោបល់ដល់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្នុងការរៀបចំគោលដៅនៃសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល។
• រាយការណ៍អំពីការវិវត្ត និង ការអនុវត្តកិច្ចការទាំងឡាយ ដែលក្រសួងនានាបនាចាត់ចែង។
• ទទួលរៀបចំទំនាក់ទំនង ជាមួយស្ថាប័នខាងក្រៅដូចជា អង្គការសហជីព អង្គការអន្តរជាតិ...។
• ពិនិត្យ និង ពិគ្រោះលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ក្រឹត្យ អនុក្រឹត្យ ដែលរៀបចំឡើងដោយក្រសួងផ្សេងៗ មុននឹងដាក់ជូនសម័យប្រជុំពេញអង្គរបស់គណរដ្ខមន្ត្រីពិនិត្យ និង អនុម័ត។
○ ខុទ្ទកាល័យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី មានភារកិច្ច ដូចជា៖
• រៀបចំជូននាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីសម្រេចលើសំណុំរឿងទាំងឡាយ ដែលក្រសួងផ្សេងៗផ្ញើរមក។
• ជូនយោបល់ដល់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្នុងការរៀបចំគោលដៅនៃសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល។
• រាយការណ៍អំពីការវិវត្ត និង ការអនុវត្តកិច្ចការទាំងឡាយ ដែលក្រសួងនានាបនាចាត់ចែង។
• ទទួលរៀបចំទំនាក់ទំនង ជាមួយស្ថាប័នខាងក្រៅដូចជា អង្គការសហជីព អង្គការអន្តរជាតិ...។
• ពិនិត្យ និង ពិគ្រោះលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ក្រឹត្យ អនុក្រឹត្យ ដែលរៀបចំឡើងដោយក្រសួងផ្សេងៗ មុននឹងដាក់ជូនសម័យប្រជុំពេញអង្គរបស់គណរដ្ខមន្ត្រីពិនិត្យ និង អនុម័ត។
6 ថ្ងៃ កន្លងទៅ
តើសេចក្តីប្រាថ្នារបស់មនុស្សមានប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់។
○ សេចក្តីប្រាថ្នារបស់មនុស្ស មានពីរប្រភេទ គឺ៖
• បំណង៖ គឺ សំដៅទៅលើអ្វីដែលមនុស្សតាំងចិត្តចង់បាន ឬ មានគម្រោចង់ធ្វើ។
• ចំណង់៖ គឺជា សេចក្តីប្រាថ្នា ឬ អារម្មណ៍ខ្លាំងក្លាក្នុងការចង់បាន ឬ ចង់ធ្វើអ្វីមួយដែលបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់លាស់ជាបង្គូរ។
○ សេចក្តីប្រាថ្នារបស់មនុស្ស មានពីរប្រភេទ គឺ៖
• បំណង៖ គឺ សំដៅទៅលើអ្វីដែលមនុស្សតាំងចិត្តចង់បាន ឬ មានគម្រោចង់ធ្វើ។
• ចំណង់៖ គឺជា សេចក្តីប្រាថ្នា ឬ អារម្មណ៍ខ្លាំងក្លាក្នុងការចង់បាន ឬ ចង់ធ្វើអ្វីមួយដែលបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់លាស់ជាបង្គូរ។
26 ថ្ងៃ កន្លងទៅ
តើគេត្រូវធ្វើដូចម្តេចដើម្បីលើកទឹកចិត្តស្ត្រីឱ្យចូលរួមឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតធ្វើជាអ្នកដឹកនាំ?
○ ដើម្បីចូលរួមលើកទឹកចិត្តស្ត្រី ឱ្យចូលរួមឈរឈ្មោះធ្វើជាអ្នកដឹកនាំ គឺ យើងត្រូវគាំទ្រ និង ផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពដល់ស្រ្តី ដោយឱ្យតម្លៃស្មើនឹងបុរស គឺ ស្ត្រីក៏អាចធ្វើអ្វីៗបានដូចជាបុរសដែរ។ ម៉្យាងទៀត ត្រូវផ្តល់ឱ្យស្ត្រីបានចូលរួមក្នុងសកម្មភាពការងារផ្សេងៗ ក្នុងសង្គមឱ្យបានច្រើន ដើម្បីឱ្យស្ត្រីខ្លួនឯងដឹងថា ខ្លួនក៏អាចក្លាយជាអ្នកដឹងនាំបានដែរ។
✅ សរុបមក ស្ត្រីជាអ្នកដឹកនាំ ត្រូវយល់ពីសិទ្ធិ និង ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិឱ្យបានទូលំទូលាយ និង ហ៊ានសម្រេចចិត្ត ដើម្បីឱ្យសមដូចពាក្យថា ស្ត្រីជាមាតានៃពិភពលោក។
○ ដើម្បីចូលរួមលើកទឹកចិត្តស្ត្រី ឱ្យចូលរួមឈរឈ្មោះធ្វើជាអ្នកដឹកនាំ គឺ យើងត្រូវគាំទ្រ និង ផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពដល់ស្រ្តី ដោយឱ្យតម្លៃស្មើនឹងបុរស គឺ ស្ត្រីក៏អាចធ្វើអ្វីៗបានដូចជាបុរសដែរ។ ម៉្យាងទៀត ត្រូវផ្តល់ឱ្យស្ត្រីបានចូលរួមក្នុងសកម្មភាពការងារផ្សេងៗ ក្នុងសង្គមឱ្យបានច្រើន ដើម្បីឱ្យស្ត្រីខ្លួនឯងដឹងថា ខ្លួនក៏អាចក្លាយជាអ្នកដឹងនាំបានដែរ។
✅ សរុបមក ស្ត្រីជាអ្នកដឹកនាំ ត្រូវយល់ពីសិទ្ធិ និង ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិឱ្យបានទូលំទូលាយ និង ហ៊ានសម្រេចចិត្ត ដើម្បីឱ្យសមដូចពាក្យថា ស្ត្រីជាមាតានៃពិភពលោក។
2 ខែ កន្លងទៅ
តើអរិយសច្ចៈរបស់ពុទ្ធសាសនាមានប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?
○ អរិយសច្ចៈរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា មាន ៤ គឺ៖
• ទុក្ខអរិយសច្ចៈ៖ ទុក្ខជាសេចក្តីពិត អ្វីៗទាំងអស់តែងមានទុកជាប់ខ្លួនជានិច្ច គឺ ជៀសមិនផុត គ្រាន់តែអ្នកនោះមានទុក្ខតិច ឬ ច្រើន។
• សមុទយអរិយសច្ចៈ៖ ការមានទុក្ខ គឺ មានមូលហេតុពិតប្រាដក មូលហេតុនៃសេចក្តីទុក គឺ តណ្ហា និង អវិជ្ជា។
• និរោធអរិយសច្ចៈ៖ ការរំលត់នូវសេចក្តីទុក្ខ គឺ អាចរំលត់ឱ្យបានរួចស្រឡះបាន។
• មគ្គអរិយសច្ចៈ៖ មធ្យោបាយដែលនាំឱ្យរំលត់ទុក សេចក្តីទុក្ខអាចរំលត់បានតាមមាគ៌ា ៨ យ៉ាង។
○ អរិយសច្ចៈរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា មាន ៤ គឺ៖
• ទុក្ខអរិយសច្ចៈ៖ ទុក្ខជាសេចក្តីពិត អ្វីៗទាំងអស់តែងមានទុកជាប់ខ្លួនជានិច្ច គឺ ជៀសមិនផុត គ្រាន់តែអ្នកនោះមានទុក្ខតិច ឬ ច្រើន។
• សមុទយអរិយសច្ចៈ៖ ការមានទុក្ខ គឺ មានមូលហេតុពិតប្រាដក មូលហេតុនៃសេចក្តីទុក គឺ តណ្ហា និង អវិជ្ជា។
• និរោធអរិយសច្ចៈ៖ ការរំលត់នូវសេចក្តីទុក្ខ គឺ អាចរំលត់ឱ្យបានរួចស្រឡះបាន។
• មគ្គអរិយសច្ចៈ៖ មធ្យោបាយដែលនាំឱ្យរំលត់ទុក សេចក្តីទុក្ខអាចរំលត់បានតាមមាគ៌ា ៨ យ៉ាង។
2 ខែ កន្លងទៅ
ដូចម្តេចដែលហៅថា អាពាហ៍ពិពាហ៍? ដើម្បីឱ្យគ្រួសារមួយមានសុភមង្គល មានផ្លែផ្កា តើអាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវមានលក្ខខណ្ឌអ្វីខ្លះ?
○ អាពាហ៍ពិពាហ៍ គឺជា ការរៀបចំផ្សំផ្គុំយ៉ាងឱឡារឹកជាផ្លូវការរវាងប្រុសម្នាក់ និង ស្ត្រីម្នាក់ ដើម្បីបង្កើតបានជាគ្រួសារថ្មីមួយទៀត។
° ដើម្បីឱ្យគ្រួសារមានសុភមង្គល មានផ្លែផ្កា អាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវគោរពតាមលក្ខខណ្ឌ ដូចតទៅ៖
• លក្ខខណ្ឌសម្ភារៈ៖ សំដៅលើសុខភាពរបស់សាមីខ្លួនទាំងសងខាង។
• លក្ខខណ្ឌវេទនា៖ ត្រូវយល់ចិត្តគ្នា ស្រលាញ់គ្នា មុនរៀបការ។
• លក្ខខណ្ឌសង្គម៖ តម្រូវឱ្យស្វាមីត្រូវចុះសំបុត្តអាពាហ៍ពិពាហ៍ ក្រោយពីរៀបការចប់សប់គ្រប់ និង ត្រូវមានសាក្សីទៅជាមួយផង។
• លក្ខខណ្ឌសីលវិជ្ជា៖ ជាលក្ខខណ្ឌដែលទ្រទ្រង់សណ្តាប់ធ្នាប់គ្រួសារ ចាំបាច់ត្រូវមានការសន្យា ពាក្យសច្ចា និង ស្មោះត្រង់គ្នាអស់មួយជីវិត។
○ អាពាហ៍ពិពាហ៍ គឺជា ការរៀបចំផ្សំផ្គុំយ៉ាងឱឡារឹកជាផ្លូវការរវាងប្រុសម្នាក់ និង ស្ត្រីម្នាក់ ដើម្បីបង្កើតបានជាគ្រួសារថ្មីមួយទៀត។
° ដើម្បីឱ្យគ្រួសារមានសុភមង្គល មានផ្លែផ្កា អាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវគោរពតាមលក្ខខណ្ឌ ដូចតទៅ៖
• លក្ខខណ្ឌសម្ភារៈ៖ សំដៅលើសុខភាពរបស់សាមីខ្លួនទាំងសងខាង។
• លក្ខខណ្ឌវេទនា៖ ត្រូវយល់ចិត្តគ្នា ស្រលាញ់គ្នា មុនរៀបការ។
• លក្ខខណ្ឌសង្គម៖ តម្រូវឱ្យស្វាមីត្រូវចុះសំបុត្តអាពាហ៍ពិពាហ៍ ក្រោយពីរៀបការចប់សប់គ្រប់ និង ត្រូវមានសាក្សីទៅជាមួយផង។
• លក្ខខណ្ឌសីលវិជ្ជា៖ ជាលក្ខខណ្ឌដែលទ្រទ្រង់សណ្តាប់ធ្នាប់គ្រួសារ ចាំបាច់ត្រូវមានការសន្យា ពាក្យសច្ចា និង ស្មោះត្រង់គ្នាអស់មួយជីវិត។
3 ខែ កន្លងទៅ
ហេតុអ្វីបានជាអំណាចនៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋទាមទារឱ្យមានការបែងចែងអំណាចដាច់ដោយឡែកពីគ្នា?
○ សង្គមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ទាមទារឱ្យមានការបែងចែកអំណាច ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ព្រោះថា៖
• អំណាចទាំងបីត្រូវអនុវត្តតួនាទីផ្សេងៗពីគ្នា។
• ដើម្បីជៀសវាងការរំលោភអំណាចគ្នាទៅវិញទៅមក។
• ងាយស្រួលក្នុងការតាមដាន ត្រួតពិនិត្យគ្នាទៅវិញទៅមក។
• ពង្រឹក និង ពង្រឹងអំណាចនីមួយៗឱ្យមានភាពរឹងមាំកាន់តែខ្លាំងរៀងៗខ្លួន ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិទាំងមូលមានការរីកចម្រើន។
○ សង្គមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ទាមទារឱ្យមានការបែងចែកអំណាច ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ព្រោះថា៖
• អំណាចទាំងបីត្រូវអនុវត្តតួនាទីផ្សេងៗពីគ្នា។
• ដើម្បីជៀសវាងការរំលោភអំណាចគ្នាទៅវិញទៅមក។
• ងាយស្រួលក្នុងការតាមដាន ត្រួតពិនិត្យគ្នាទៅវិញទៅមក។
• ពង្រឹក និង ពង្រឹងអំណាចនីមួយៗឱ្យមានភាពរឹងមាំកាន់តែខ្លាំងរៀងៗខ្លួន ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិទាំងមូលមានការរីកចម្រើន។
3 ខែ កន្លងទៅ
តើមនុស្សដែលប្រកាន់សុចរិតធម៌ ទទួលបានផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ?
○ មនុស្សដែលប្រកាន់សុចរិតធម៌ ទទួលបានផលប្រយោជន៍ ដូចជា៖
• មានសុភមង្គលក្នុងគ្រួសារ សហគមន៍ និង សង្គមមានស្ថិរភាព។
• គ្មានការតិះដៀលពីអ្នកដទៃ។
• គ្មានការគុំគួនពីសំណាក់អ្នកដទៃ។
• ទទួលបានសុចរិតធម៌ត្រលប់វិញ។
• រស់នៅមានសុវត្តិភាព សុភមង្គល ថ្លៃថ្នូរ និង មានការអភិវឌ្ឃ។
• មានអ្នកស្រលាញ់រាប់អានច្រើន...។
○ មនុស្សដែលប្រកាន់សុចរិតធម៌ ទទួលបានផលប្រយោជន៍ ដូចជា៖
• មានសុភមង្គលក្នុងគ្រួសារ សហគមន៍ និង សង្គមមានស្ថិរភាព។
• គ្មានការតិះដៀលពីអ្នកដទៃ។
• គ្មានការគុំគួនពីសំណាក់អ្នកដទៃ។
• ទទួលបានសុចរិតធម៌ត្រលប់វិញ។
• រស់នៅមានសុវត្តិភាព សុភមង្គល ថ្លៃថ្នូរ និង មានការអភិវឌ្ឃ។
• មានអ្នកស្រលាញ់រាប់អានច្រើន...។
4 ខែ កន្លងទៅ
តើសិទ្ធិ និង ទំនួលខុសត្រូវ មានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេច?
○ សិទ្ធិ និង ករណីកិច្ច មានទំនាក់ទំនងគ្នា ដូចជា៖
• សិទ្ធិ និង ទំនួលខុសត្រូវ ជា ទិដ្ឋភាពពីរនៃតម្លៃ ដែលធ្វើជាមូលដ្ឋានឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ពីព្រោះថា កាលណាគេមានការយល់ដឹង អំពីសិទ្ធិ គេពិតជាបានបែងចែកព្រំដែនសិទ្ធិរបស់គេ និង សិទ្ធិអ្នកដទៃ។ ហើយពេលនោះ យើងពិតជាមានទំនួលខុសត្រូវ លើផលវិបាកនៃអំពើដែលយើងបានប្រព្រឹត្ត ឬ ប៉ះពាលដល់សិទ្ធិអ្នកដទៃ។
• កាលណាយើងមានទំនូលខុសត្រូវ លើអំពើរបស់យើងហើយ មានន័យថា យើងគោរពសិទ្ធិអ្នកដទៃ និង យល់ដឹងច្បាស់អំពីសិទ្ធិ។
✅ ដូចនេះ មានសិទ្ធិត្រូវតែមានទំនួលខុសត្រូវ បើមានការទទួលខុសត្រូវ គឺ មានន័យថា សិទ្ធិត្រូវបានគោរព។
○ សិទ្ធិ និង ករណីកិច្ច មានទំនាក់ទំនងគ្នា ដូចជា៖
• សិទ្ធិ និង ទំនួលខុសត្រូវ ជា ទិដ្ឋភាពពីរនៃតម្លៃ ដែលធ្វើជាមូលដ្ឋានឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ពីព្រោះថា កាលណាគេមានការយល់ដឹង អំពីសិទ្ធិ គេពិតជាបានបែងចែកព្រំដែនសិទ្ធិរបស់គេ និង សិទ្ធិអ្នកដទៃ។ ហើយពេលនោះ យើងពិតជាមានទំនួលខុសត្រូវ លើផលវិបាកនៃអំពើដែលយើងបានប្រព្រឹត្ត ឬ ប៉ះពាលដល់សិទ្ធិអ្នកដទៃ។
• កាលណាយើងមានទំនូលខុសត្រូវ លើអំពើរបស់យើងហើយ មានន័យថា យើងគោរពសិទ្ធិអ្នកដទៃ និង យល់ដឹងច្បាស់អំពីសិទ្ធិ។
✅ ដូចនេះ មានសិទ្ធិត្រូវតែមានទំនួលខុសត្រូវ បើមានការទទួលខុសត្រូវ គឺ មានន័យថា សិទ្ធិត្រូវបានគោរព។
4 ខែ កន្លងទៅ
តើច្បាប់សញ្ជាតិជាអ្វី? ហេតុអ្វីបានជារដ្ឋាភិបាលបង្កើតច្បាប់នេះឡើង?
○ ច្បាប់សញ្ជាតិ គឺជា ច្បាប់ដែលមានគោលដៅកំណត់សញ្ជាតិខ្មែរ ចំពោះជនដែលបំពេញលក្ខខណ្ឌនៃច្បាប់នេះ ដែលរស់នៅលើទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឬ នៅបរទេស។
° រដ្ឋាភិបាលបង្កើតច្បាប់នេះឡើង គឺ មានគោលដៅកំណត់សញ្ជាតិខ្មែរ ជូនចំពោះជនដែលបានបំពេញគ្រប់លក្ខខណ្ឌរបស់ច្បាប់សញ្ជាតិនេះ ពោលគឺ ទាំងអ្នកដែលរស់នៅលើទឹកដីខ្មែ ឬ និង បរទេស។
○ ច្បាប់សញ្ជាតិ គឺជា ច្បាប់ដែលមានគោលដៅកំណត់សញ្ជាតិខ្មែរ ចំពោះជនដែលបំពេញលក្ខខណ្ឌនៃច្បាប់នេះ ដែលរស់នៅលើទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឬ នៅបរទេស។
° រដ្ឋាភិបាលបង្កើតច្បាប់នេះឡើង គឺ មានគោលដៅកំណត់សញ្ជាតិខ្មែរ ជូនចំពោះជនដែលបានបំពេញគ្រប់លក្ខខណ្ឌរបស់ច្បាប់សញ្ជាតិនេះ ពោលគឺ ទាំងអ្នកដែលរស់នៅលើទឹកដីខ្មែ ឬ និង បរទេស។
4 ខែ កន្លងទៅ
ចូរពន្យល់ពីសារៈសំខាន់របស់ប្រព័ន្ធតុលាការ។
○ សារៈសំខាន់របស់ប្រព័ន្ធតុលាការ៖
• ជាអ្នកការពារ រក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់ និង សន្តិសុខសាធារណៈ
• ជាអ្នករក្សាការពារសុវត្ថិភាពរាងកាយ និង ផ្លូវចិត្តជូនប្រជាពលរដ្ឋ
• ជាអ្នកការពារសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ
• ជាអ្នកទប់ស្កាត់ មិនឱ្យសិទ្ធិរបស់បុគ្គលប្រើប្រាស់ហួសព្រំដែន ដែលទៅរំលោភសិទ្ធិអ្នកដទៃ
• ជាអ្នកផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ប្រជារាស្ត្រ
• ធានាការអនុវត្តច្បាប់របស់ប្រទេស ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព
• តុលាការត្រូវឈរលើមូលដ្ធាន។
○ សារៈសំខាន់របស់ប្រព័ន្ធតុលាការ៖
• ជាអ្នកការពារ រក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់ និង សន្តិសុខសាធារណៈ
• ជាអ្នករក្សាការពារសុវត្ថិភាពរាងកាយ និង ផ្លូវចិត្តជូនប្រជាពលរដ្ឋ
• ជាអ្នកការពារសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ
• ជាអ្នកទប់ស្កាត់ មិនឱ្យសិទ្ធិរបស់បុគ្គលប្រើប្រាស់ហួសព្រំដែន ដែលទៅរំលោភសិទ្ធិអ្នកដទៃ
• ជាអ្នកផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ប្រជារាស្ត្រ
• ធានាការអនុវត្តច្បាប់របស់ប្រទេស ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព
• តុលាការត្រូវឈរលើមូលដ្ធាន។
4 ខែ កន្លងទៅ
តើយុវជនជាអ្នកដឹកនាំត្រូវមានគុណសម្បត្តិអ្វីខ្លះ?
○ យុវជនជាអ្នកដឹកនាំត្រូវមានគុណសម្បត្តិ ដូចជា៖
• យុវជនជាអ្នកដឹកនាំ ត្រូវមានសមត្ថភាព
• ចេះពិចារណាថ្លឹងថ្លែង រកហេតុផលឱ្យបានច្បាស់លាស់
• មានទំនួលខុសត្រូវ មានបទពិសោធន៍ក្នុងការងាររបស់ខ្លួន
• មានភាពហ្មត់ចត់ មានមនសិការក្នុងការងារ
• មានគំនិតរិះគិត អធ្យាស្រ័យ និង សណ្តោស
• មានសីលធម៌ គុណធម៌ដូចគ្នា
• ចេះចាត់ចែងការងារក្នុងក្រុមរបស់ខ្លួន
• ចេះដោះស្រាយទំនាស់ដោយសន្តិវិធី ឈ្នះ ឈ្នះ
• គោរពច្បាប់ មិនលំអៀង
• ផ្តល់បទពិសោធន៍ដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយ។
○ យុវជនជាអ្នកដឹកនាំត្រូវមានគុណសម្បត្តិ ដូចជា៖
• យុវជនជាអ្នកដឹកនាំ ត្រូវមានសមត្ថភាព
• ចេះពិចារណាថ្លឹងថ្លែង រកហេតុផលឱ្យបានច្បាស់លាស់
• មានទំនួលខុសត្រូវ មានបទពិសោធន៍ក្នុងការងាររបស់ខ្លួន
• មានភាពហ្មត់ចត់ មានមនសិការក្នុងការងារ
• មានគំនិតរិះគិត អធ្យាស្រ័យ និង សណ្តោស
• មានសីលធម៌ គុណធម៌ដូចគ្នា
• ចេះចាត់ចែងការងារក្នុងក្រុមរបស់ខ្លួន
• ចេះដោះស្រាយទំនាស់ដោយសន្តិវិធី ឈ្នះ ឈ្នះ
• គោរពច្បាប់ មិនលំអៀង
• ផ្តល់បទពិសោធន៍ដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយ។
5 ខែ កន្លងទៅ
តើអំពើណាខ្លះដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកជាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាកស្តែង?
○ អំពើដែលគេចាត់ទុកថា ជា បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាក់ស្តែង រួមមាន៖
• ជននោះកំពុងប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬ បទឧក្រិដ្ឋ ឬ កំពុងតែរត់ដែលត្រូវគេដេញចាប់។
• ជនសង្ស័យត្រូវបានសាក្សី ឬ ជនរងគ្រោះចង្អុលបង្ហាញនៅកន្លែងកើតហេតុ ឬ កន្លែងប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ឬ បទល្មើសថាជាពិរុទ្ធជន។
• ជនសង្ស័យកំពុងរកវិធីរត់ចេញ ពីកន្លែងកើតហេតុ។
• ជនដែលកឹបកេងទ្រពសម្បត្តិជាតិ ឬ សម្បត្តិសាធារណៈដែលត្រូវគេចាប់បាន ដោយមានកសាងភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់។
• ជនដែលរត់ពន្ធខុសច្បាប់ ឬ ជួញដូរខុសច្បាប់ដែលត្រូវអាជ្ញាធរ ឬ សមត្ថកិច្ចប៉ូលីសឆែកឆេររកឃើញភស្តុតាងជាក់ស្តែង និង មានសាក្សីបញ្ជាក់។
• អំពើហិង្សាដែលនាំឱ្យខូចសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ សន្តិសុខសាធារណៈ និង អំពើរហិង្សាក្នុងគ្រួសារជាដើម។
○ អំពើដែលគេចាត់ទុកថា ជា បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាក់ស្តែង រួមមាន៖
• ជននោះកំពុងប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬ បទឧក្រិដ្ឋ ឬ កំពុងតែរត់ដែលត្រូវគេដេញចាប់។
• ជនសង្ស័យត្រូវបានសាក្សី ឬ ជនរងគ្រោះចង្អុលបង្ហាញនៅកន្លែងកើតហេតុ ឬ កន្លែងប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ឬ បទល្មើសថាជាពិរុទ្ធជន។
• ជនសង្ស័យកំពុងរកវិធីរត់ចេញ ពីកន្លែងកើតហេតុ។
• ជនដែលកឹបកេងទ្រពសម្បត្តិជាតិ ឬ សម្បត្តិសាធារណៈដែលត្រូវគេចាប់បាន ដោយមានកសាងភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់។
• ជនដែលរត់ពន្ធខុសច្បាប់ ឬ ជួញដូរខុសច្បាប់ដែលត្រូវអាជ្ញាធរ ឬ សមត្ថកិច្ចប៉ូលីសឆែកឆេររកឃើញភស្តុតាងជាក់ស្តែង និង មានសាក្សីបញ្ជាក់។
• អំពើហិង្សាដែលនាំឱ្យខូចសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ សន្តិសុខសាធារណៈ និង អំពើរហិង្សាក្នុងគ្រួសារជាដើម។
5 ខែ កន្លងទៅ
តើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសឃុំ សង្កាត់ មានសារៈសំខាន់ដូចម្តេចខ្លះ?
○ ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ មានសារៈសំខាន់ ដូចជា៖
• ធ្វើឱ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន
• ធ្វើឱ្យមានប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងបែបវិមជ្ឃការ នៅតាមឃុំ សង្កាត់ ឬ ជាអ្នកផ្ទេរអំណាចនយោបាយ និង សេដ្ឋកិច្ចដល់ឃុំ សង្កាត់
• ប្រជាពលរដ្ឋ អាចសម្រេចជោគវាសនាដោយខ្លួនឯង តាមរយៈតំណាងរបស់គាត់នៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន
• ប្រជាពលរដ្ឋនឹងទទួលបានការអភិវឌ្ឃន៍ជាក់ស្តែង
• ពង្រឹងស្ថានភាពនយោបាយ ដោយទទួលបានការទុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋ
○ ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ មានសារៈសំខាន់ ដូចជា៖
• ធ្វើឱ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន
• ធ្វើឱ្យមានប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងបែបវិមជ្ឃការ នៅតាមឃុំ សង្កាត់ ឬ ជាអ្នកផ្ទេរអំណាចនយោបាយ និង សេដ្ឋកិច្ចដល់ឃុំ សង្កាត់
• ប្រជាពលរដ្ឋ អាចសម្រេចជោគវាសនាដោយខ្លួនឯង តាមរយៈតំណាងរបស់គាត់នៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន
• ប្រជាពលរដ្ឋនឹងទទួលបានការអភិវឌ្ឃន៍ជាក់ស្តែង
• ពង្រឹងស្ថានភាពនយោបាយ ដោយទទួលបានការទុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋ
5 ខែ កន្លងទៅ
ហេតុអ្វីបានជាយើងសិក្សាពីបញ្ហាចិត្តសង្គម? តើបញ្ហាចិត្តសង្គមមានអ្វីខ្លះ?
○ បានជាយើងសិក្សាពីបញ្ហាចិត្តសង្គម ព្រោះថាការសិក្សាបញ្ហាចិត្តសង្គម អាចជួយឱ្យអ្នកសិក្សារកវិធីសាស្ត្រ និង ពេលវេលាដើម្បីព្យាបាលអ្នកមានបញ្ហាចិត្តសង្គម ឱ្យមានសុខភាពល្អឡើងវិញ។
♧ បញ្ហាចិត្តសង្គម រួមមាន៖
· ការថប់អារម្មណ៍
· ការធ្លាក់ទឹកចិត្ត
· ជំងឺចិត្ត កាយវិបល្លាស
· ការបាក់ស្បាត
○ បានជាយើងសិក្សាពីបញ្ហាចិត្តសង្គម ព្រោះថាការសិក្សាបញ្ហាចិត្តសង្គម អាចជួយឱ្យអ្នកសិក្សារកវិធីសាស្ត្រ និង ពេលវេលាដើម្បីព្យាបាលអ្នកមានបញ្ហាចិត្តសង្គម ឱ្យមានសុខភាពល្អឡើងវិញ។
♧ បញ្ហាចិត្តសង្គម រួមមាន៖
· ការថប់អារម្មណ៍
· ការធ្លាក់ទឹកចិត្ត
· ជំងឺចិត្ត កាយវិបល្លាស
· ការបាក់ស្បាត
5 ខែ កន្លងទៅ
តើហេតុអ្វីបានជាបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមានដំណាក់កាលផ្សះផ្សា?
○ បានជាបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី មានដំណាក់កាលផ្សះផ្សា ព្រោះដំណាក់កាលគេច្រើនតែធ្វើឡើងក្នុងរឿងក្តីអាពាហ៍ពិពាហ៍ និង គ្រួសារ។ កាលណាភាគីបណ្តឹង មានការផ្សះផ្សាគ្នាឡើងវិញ នោះគ្រួសារបានជួបជុំគ្នា អាចកសាងគ្រួសារឡើងវិញដែលចៀសវាងការបែកបាក់គ្នា ម៉្យាងទៀតអាចធ្វើឱ្យកូននៅក្នុងគ្រួសារ ឬ សមាជិកគ្រួសារទាំងមូល មានភាពកក់ក្តៅឡើងវិញ។
○ បានជាបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី មានដំណាក់កាលផ្សះផ្សា ព្រោះដំណាក់កាលគេច្រើនតែធ្វើឡើងក្នុងរឿងក្តីអាពាហ៍ពិពាហ៍ និង គ្រួសារ។ កាលណាភាគីបណ្តឹង មានការផ្សះផ្សាគ្នាឡើងវិញ នោះគ្រួសារបានជួបជុំគ្នា អាចកសាងគ្រួសារឡើងវិញដែលចៀសវាងការបែកបាក់គ្នា ម៉្យាងទៀតអាចធ្វើឱ្យកូននៅក្នុងគ្រួសារ ឬ សមាជិកគ្រួសារទាំងមូល មានភាពកក់ក្តៅឡើងវិញ។
5 ខែ កន្លងទៅ
ដើម្បីសម្រួល និង គាំទ្រដល់ដំណើរការនៃកំណែទម្រង់វិមជ្ឃការ និង វិសហមជ្ឃការ ឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាព តើរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវមានវិធានការដូចម្តេចខ្លះ?
○ ដើម្បីសម្រួល និង គាំទ្រដល់ដំណើរការនៃកំណែទម្រង់ វិមជ្ឃការ និង វិសហមជ្ឃការឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព រដ្ឋាភិបាលត្រូវមានវិធានការ ដូចជា៖
• រៀបចំកម្មវិធីជាតិមួយក្នុងកំណែទម្រង់វិមជ្ឃការ និង វិសហមជ្ឃការ។
• រៀបចំឡើងវិញនូវរចនាសម្ព័ន្តនៃប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង រដ្ឋបាលមូលដ្ឋាន។
• បន្តពង្រឹងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងនាបច្ចុប្បន្នរបស់ក្រុមនីមួយៗ គឺជា ដំណើរការនៃការកែទម្រង់ដ៏ជ្រាលជ្រៅ។
○ ដើម្បីសម្រួល និង គាំទ្រដល់ដំណើរការនៃកំណែទម្រង់ វិមជ្ឃការ និង វិសហមជ្ឃការឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព រដ្ឋាភិបាលត្រូវមានវិធានការ ដូចជា៖
• រៀបចំកម្មវិធីជាតិមួយក្នុងកំណែទម្រង់វិមជ្ឃការ និង វិសហមជ្ឃការ។
• រៀបចំឡើងវិញនូវរចនាសម្ព័ន្តនៃប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង រដ្ឋបាលមូលដ្ឋាន។
• បន្តពង្រឹងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងនាបច្ចុប្បន្នរបស់ក្រុមនីមួយៗ គឺជា ដំណើរការនៃការកែទម្រង់ដ៏ជ្រាលជ្រៅ។
6 ខែ កន្លងទៅ
តើយើងត្រូវចូលរួមលើកកម្ពស់ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សដូចម្តេចខ្លះ?
○ យើងត្រូវចូលរួមលើកកម្ពស់ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជា៖
• គោរពសិទ្ធិអ្នកដទៃ។
• គោរពតម្លៃខ្លួនឯង និង អ្នកដទៃ។
• យល់ដឹង និង សិក្សាឱ្យបានស៊ីជម្រៅអំពីសិទ្ធិមនុស្ស។
• ត្រូវចេះរួមរស់ជាមួយគ្នា ដោយសេចក្តីស្រលាញ់ និង អាណិតអាសូរ។
• មិនត្រូវប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួន ឱ្យហួសព្រំដែន។
• ផ្តល់ព័ត៌មានជាបន្ទាន់ អំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដល់មន្ត្រីសមត្ថកិច្ច។
○ យើងត្រូវចូលរួមលើកកម្ពស់ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជា៖
• គោរពសិទ្ធិអ្នកដទៃ។
• គោរពតម្លៃខ្លួនឯង និង អ្នកដទៃ។
• យល់ដឹង និង សិក្សាឱ្យបានស៊ីជម្រៅអំពីសិទ្ធិមនុស្ស។
• ត្រូវចេះរួមរស់ជាមួយគ្នា ដោយសេចក្តីស្រលាញ់ និង អាណិតអាសូរ។
• មិនត្រូវប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួន ឱ្យហួសព្រំដែន។
• ផ្តល់ព័ត៌មានជាបន្ទាន់ អំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដល់មន្ត្រីសមត្ថកិច្ច។
6 ខែ កន្លងទៅ
តើមានវិធីណាខ្លះដើម្បីចៀសវាងគ្រឿងញៀន?
○ វិធីដែលអាចឱ្យចៀសវាងគ្រឿងញៀន មានដូចជា៖
• កុំសាកល្បងប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន
• មិនត្រូវជឿពាក្យញុះញង់អ្នកប្រើប្រាស់ ឬអ្នកលក់គ្រឿងញៀន
• បដិសេធជានិច្ចចំពោះបញ្ហាគ្រឿងញៀន
• មិនសេពគប់អ្នកប្រព្រឹត្តគ្រឿងញៀន
• សហការជាមួយអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ដើម្បីបំបាត់គ្រឿងញៀន
○ វិធីដែលអាចឱ្យចៀសវាងគ្រឿងញៀន មានដូចជា៖
• កុំសាកល្បងប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន
• មិនត្រូវជឿពាក្យញុះញង់អ្នកប្រើប្រាស់ ឬអ្នកលក់គ្រឿងញៀន
• បដិសេធជានិច្ចចំពោះបញ្ហាគ្រឿងញៀន
• មិនសេពគប់អ្នកប្រព្រឹត្តគ្រឿងញៀន
• សហការជាមួយអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ដើម្បីបំបាត់គ្រឿងញៀន
6 ខែ កន្លងទៅ
តើការចូលរួមរបស់យុវជនក្នុងការបោះឆ្នោតមានសារៈសំខាន់ដែរឬទេ?
○ ការចូលរួមរបស់យុវជន ក្នុងការបោះឆ្នោតមានសារៈសំខាន់ណាស់ ព្រោះ៖
• យុវជនជាសរសរទ្រូង និង ជាទំពាំងស្នងឫស្សីរបស់ប្រទេសជាតិ។
• យុវជនមានការតាំងចិត្តខ្ពស់ និង សំលឹងបានវែងឆ្ងាយសម្រាប់អនាគត។
• យុវជនមានប្រាជ្ញាឆ្លាតវៃ មានគំនិតជ្រាលជ្រៅ ដឹងខុស ដឹងត្រូវ។
• យុវជនជាអ្នកសម្រេចចិត្តផ្ទាល់ ក្នុងការជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំ។
○ ការចូលរួមរបស់យុវជន ក្នុងការបោះឆ្នោតមានសារៈសំខាន់ណាស់ ព្រោះ៖
• យុវជនជាសរសរទ្រូង និង ជាទំពាំងស្នងឫស្សីរបស់ប្រទេសជាតិ។
• យុវជនមានការតាំងចិត្តខ្ពស់ និង សំលឹងបានវែងឆ្ងាយសម្រាប់អនាគត។
• យុវជនមានប្រាជ្ញាឆ្លាតវៃ មានគំនិតជ្រាលជ្រៅ ដឹងខុស ដឹងត្រូវ។
• យុវជនជាអ្នកសម្រេចចិត្តផ្ទាល់ ក្នុងការជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំ។
6 ខែ កន្លងទៅ
ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសភាគច្រើននិយមជ្រើសរើសយកការដឹកនាំប្រទេសតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ?
○ បានជាប្រទេសភាគច្រើន និយមជ្រើសរើសយកការដឹកនាំប្រទេស តាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពីព្រោះថា៖
• រដ្ឋសភា និង រដ្ឋាភិបាលកើតឡើងតាមរយៈ ការបោះឆ្នោតដ៏ត្រឹមត្រូវ និង សេរី។
• ការដឹកនាំ គ្រប់គ្រង គឺ អនុវត្តតាមច្បាប់ដែលមានជាធរមាន។
• ស្ថាប័នតុលាការ មានសិទ្ធិសេរីភាពពេញទីក្នុងការបញ្ចេញមតិ យោបល់ ការបង្កើតសមាគម និង ការប្រជុំផ្សេងៗ។
○ បានជាប្រទេសភាគច្រើន និយមជ្រើសរើសយកការដឹកនាំប្រទេស តាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពីព្រោះថា៖
• រដ្ឋសភា និង រដ្ឋាភិបាលកើតឡើងតាមរយៈ ការបោះឆ្នោតដ៏ត្រឹមត្រូវ និង សេរី។
• ការដឹកនាំ គ្រប់គ្រង គឺ អនុវត្តតាមច្បាប់ដែលមានជាធរមាន។
• ស្ថាប័នតុលាការ មានសិទ្ធិសេរីភាពពេញទីក្នុងការបញ្ចេញមតិ យោបល់ ការបង្កើតសមាគម និង ការប្រជុំផ្សេងៗ។
6 ខែ កន្លងទៅ
ដូចម្តេចដែលហៅថា ករណីកិច្ច? ទំនួលខុសត្រូវ?
○ ករណីកិច្ច មានន័យថា គឺជា កិច្ចការដែលចាំបាច់ ត្រូវធ្វើដោយខានមិនបាន។
• តាមកង់៖ ករណីកិច្ចជាលក្ខណៈដែលតម្រូវមកលើកំណត់ចិត្ត ដោយសេរីរបស់មនុស្សក្រោមបញ្ជានៃវិចារណញាណ។ ករណីកិច្ច ជា រូបធាតុនៃកាតព្វកិច្ច។
• ទំនួលខុសត្រូវមានន័យថា គឺជា កាតព្វកិច្ចដែលត្រូវធានារ៉ាប់រងនូវអំពើដែលយើងបានប្រព្រឹត្ត នៅចំពោះមុខអំណាចជាន់ខ្ពស់ណាមួយ ទំនួលខុសត្រូវ តម្រូវឱ្យមានការសារភាពកំហុស។
○ ករណីកិច្ច មានន័យថា គឺជា កិច្ចការដែលចាំបាច់ ត្រូវធ្វើដោយខានមិនបាន។
• តាមកង់៖ ករណីកិច្ចជាលក្ខណៈដែលតម្រូវមកលើកំណត់ចិត្ត ដោយសេរីរបស់មនុស្សក្រោមបញ្ជានៃវិចារណញាណ។ ករណីកិច្ច ជា រូបធាតុនៃកាតព្វកិច្ច។
• ទំនួលខុសត្រូវមានន័យថា គឺជា កាតព្វកិច្ចដែលត្រូវធានារ៉ាប់រងនូវអំពើដែលយើងបានប្រព្រឹត្ត នៅចំពោះមុខអំណាចជាន់ខ្ពស់ណាមួយ ទំនួលខុសត្រូវ តម្រូវឱ្យមានការសារភាពកំហុស។
6 ខែ កន្លងទៅ
ចូរនិយាយពីគោលបំណងនៃវិភាគ និង សំយោគ។
☆ គោលបំណងនៃវិភាគ គឺ ដើម្បី៖
• ស្គាល់ធាតុបង្កច្បាស់
• ស្វែងរកទំនាក់ទំនងធាតុផ្សេងៗ
• រៀបចំធាតុទាំងឡាយឱ្យមានសណ្តាប់ធ្នាប់
☆ គោលបំណងសំយោគ គឺ ដើម្បី៖
• ផ្តុំឡើងវិញនូវធាតុបង្ក
• បង្រួមធាតុនីមួយៗឡើងវិញ
• បង្ហាញ ពន្យល់ឱ្យឃើញច្បាស់
☆ គោលបំណងនៃវិភាគ គឺ ដើម្បី៖
• ស្គាល់ធាតុបង្កច្បាស់
• ស្វែងរកទំនាក់ទំនងធាតុផ្សេងៗ
• រៀបចំធាតុទាំងឡាយឱ្យមានសណ្តាប់ធ្នាប់
☆ គោលបំណងសំយោគ គឺ ដើម្បី៖
• ផ្តុំឡើងវិញនូវធាតុបង្ក
• បង្រួមធាតុនីមួយៗឡើងវិញ
• បង្ហាញ ពន្យល់ឱ្យឃើញច្បាស់
6 ខែ កន្លងទៅ
តើពលរដ្ឋត្រូវមានតួនាទី និង ការទទួលខុសត្រូវអ្វីខ្លះចំពោះសង្គមជាតិ?
○ ពលរដ្ឋត្រូវមានតួនាទី និង ការទទួលខុសត្រូវចំពោះសង្គមជាតិ ដូចជា៖
• ចូលរួមបង្កបង្កើតផល។
• ខិតខំរៀនសូត្រ និង ស្វែងយល់ព័ត៌មានផ្សេងៗ។
• រក្សាទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី និង វប្បធម៌ល្អរបស់ជាតិ។
• ចូលរួមធ្វើជាម្ចាស់ជោគវាសនាប្រទេសជាតិ តាមរយៈការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំជាតិ (សភា)។
• ចូលរួមគោរព និង អនុវត្តច្បាប់ជាតិ។
• គោរព និង ការពារសិទ្ធិមនុស្ស។
• ចូលរួមលើកកម្ពស់ ជីវភាពរស់នៅរបស់ខ្លួនឯង។
• ចូលរួមសម្អាតបរិស្ថាន រក្សាអនាម័យ និង ការពារសុខភាពផ្ទាល់ខ្លួន។
• រក្សាការពារសណ្តាប់ធ្នាប់ និង សន្តិសុខសាធារណៈ។
○ ពលរដ្ឋត្រូវមានតួនាទី និង ការទទួលខុសត្រូវចំពោះសង្គមជាតិ ដូចជា៖
• ចូលរួមបង្កបង្កើតផល។
• ខិតខំរៀនសូត្រ និង ស្វែងយល់ព័ត៌មានផ្សេងៗ។
• រក្សាទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី និង វប្បធម៌ល្អរបស់ជាតិ។
• ចូលរួមធ្វើជាម្ចាស់ជោគវាសនាប្រទេសជាតិ តាមរយៈការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំជាតិ (សភា)។
• ចូលរួមគោរព និង អនុវត្តច្បាប់ជាតិ។
• គោរព និង ការពារសិទ្ធិមនុស្ស។
• ចូលរួមលើកកម្ពស់ ជីវភាពរស់នៅរបស់ខ្លួនឯង។
• ចូលរួមសម្អាតបរិស្ថាន រក្សាអនាម័យ និង ការពារសុខភាពផ្ទាល់ខ្លួន។
• រក្សាការពារសណ្តាប់ធ្នាប់ និង សន្តិសុខសាធារណៈ។
6 ខែ កន្លងទៅ
ហេតុអ្វីបានជាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនចង់ឱ្យកូនប្រុសសាងភ្នូស?
○ បានជាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន ចង់ឱ្យកូនប្រុសសាងភ្នូសពីព្រោះថា ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាអ្នកដែលបានបួស គឺជា មនុស្សល្អ ជាអ្នកដែលដឹងខុសត្រូវ ជាមនុស្សស្អាតបរិសុទ្ធ និង អាចស្វែងរកសេចក្តីសុខស្ងប់ចិត្តតាមរយៈការសង្រួមកាយ វាចារចិត្ត ដោយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវធម៌វិន័យ តាមទ្រឹស្តីរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា។
○ បានជាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន ចង់ឱ្យកូនប្រុសសាងភ្នូសពីព្រោះថា ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាអ្នកដែលបានបួស គឺជា មនុស្សល្អ ជាអ្នកដែលដឹងខុសត្រូវ ជាមនុស្សស្អាតបរិសុទ្ធ និង អាចស្វែងរកសេចក្តីសុខស្ងប់ចិត្តតាមរយៈការសង្រួមកាយ វាចារចិត្ត ដោយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវធម៌វិន័យ តាមទ្រឹស្តីរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា។
6 ខែ កន្លងទៅ
តើពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ៗមានសិទ្ធិអ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់។
○ ពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ៗ មានសិទ្ធិ ដូចជា៖
• សិទ្ធិនយោបាយ៖ ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ មានសេរីភាពក្នុងការនិយាយស្តី ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ក្នុងការប្រជុំ ក្នុងការប្តឹងតវ៉ា មានសិទ្ធិបោះឆ្នោត និង ឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត មានសិទ្ធិបង្កើតសមាគម និង គណបក្សនយោបាយ។
• សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច៖ ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ មានសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន មានសិទ្ធិលក់ ដូចជា ទ្រព្យសម្បត្តិស្របច្បាប់របស់ខ្លួន មានសិទ្ធិជ្រើសរើសការងារសមស្រប តាមសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន។
• សិទ្ធិវប្បធម៌៖ ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ ទទួលការអបរំ ទទួលព័ត៌មាន សិទ្ធិនិយាយស្តី ការប្រើប្រាស់ភាសា និង គោរពប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្លួន។
* ប៉ុន្តែ ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ មិនត្រូវធ្វើឱ្យប៉ះពាល់សណ្តាប់ធ្នាប់ របៀបរៀបរយសាធារណៈ សន្តិសុខ និង ប៉ះពាល់ដល់សង្គមជាតិឡើយ។
○ ពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ៗ មានសិទ្ធិ ដូចជា៖
• សិទ្ធិនយោបាយ៖ ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ មានសេរីភាពក្នុងការនិយាយស្តី ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ក្នុងការប្រជុំ ក្នុងការប្តឹងតវ៉ា មានសិទ្ធិបោះឆ្នោត និង ឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត មានសិទ្ធិបង្កើតសមាគម និង គណបក្សនយោបាយ។
• សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច៖ ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ មានសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន មានសិទ្ធិលក់ ដូចជា ទ្រព្យសម្បត្តិស្របច្បាប់របស់ខ្លួន មានសិទ្ធិជ្រើសរើសការងារសមស្រប តាមសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន។
• សិទ្ធិវប្បធម៌៖ ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ ទទួលការអបរំ ទទួលព័ត៌មាន សិទ្ធិនិយាយស្តី ការប្រើប្រាស់ភាសា និង គោរពប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្លួន។
* ប៉ុន្តែ ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ មិនត្រូវធ្វើឱ្យប៉ះពាល់សណ្តាប់ធ្នាប់ របៀបរៀបរយសាធារណៈ សន្តិសុខ និង ប៉ះពាល់ដល់សង្គមជាតិឡើយ។
7 ខែ កន្លងទៅ
តើតម្លៃរបស់មនុស្សស្ថិតនៅលើសម្បត្តិប៉ុន្មានប្រការ? អ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់។
○ តម្លៃរបស់មនុស្សស្ថិតនៅលើសម្បត្តិ ៣ ប្រការ គឺ៖
• សម្បត្តិមនុស្ស៖ សម្បត្តិនេះមានផ្នែកផ្សេងៗទៀត គឺ ភោគសម្បត្តិ វិជ្ជាសម្បត្តិ ចរិយាសម្បត្តិ មានវណ្ណៈ មានពលៈ។
• សម្បត្តិទេវតា៖ សំដៅដល់សម្បត្តិសួគ៌ ដែលជាសម្បត្តិដ៏ប្រសើរថ្លៃថ្លា។
• សម្បត្តិព្រះនិញ្វន្ត៖ គឺ បានដល់ស្ថានបរមសុខ គ្មានការកើតគ្មានការចាស់ គ្មានការឈឺ ហើយនិង គ្មានការស្លាប់។
○ តម្លៃរបស់មនុស្សស្ថិតនៅលើសម្បត្តិ ៣ ប្រការ គឺ៖
• សម្បត្តិមនុស្ស៖ សម្បត្តិនេះមានផ្នែកផ្សេងៗទៀត គឺ ភោគសម្បត្តិ វិជ្ជាសម្បត្តិ ចរិយាសម្បត្តិ មានវណ្ណៈ មានពលៈ។
• សម្បត្តិទេវតា៖ សំដៅដល់សម្បត្តិសួគ៌ ដែលជាសម្បត្តិដ៏ប្រសើរថ្លៃថ្លា។
• សម្បត្តិព្រះនិញ្វន្ត៖ គឺ បានដល់ស្ថានបរមសុខ គ្មានការកើតគ្មានការចាស់ គ្មានការឈឺ ហើយនិង គ្មានការស្លាប់។
7 ខែ កន្លងទៅ
ចូរបង្ហាញពីភាពខុសគ្នារវាងអំពើឆន្ទៈនិងអំពើអឆន្ទៈ?
○ ភាពខុសគ្នារវាងអំពើឆន្ទៈ និង អំពើអឆន្ទៈ៖
☆ អំពើឆន្ទៈ
• ជាអំពើចេតនា
• ជាអំពើប្រកបដោយញាណ ការភ្ញាក់រលឹក
• មានការតាំងចិត្ត មានគោលបំណងគិតទុកមុន
• មានសេចក្តីប្រាថ្នា មានបុព្វហេតុ
• ទទួលឥទ្ធិពលនៃលក្ខខណ្ឌសង្គម និង បរិស្ថានរស់នៅ។
• អាចវិនិច្ឆ័យបាន
☆ អំពើអឆន្ទៈ
• ជាអំពើរអចេតនា
• ជារេផ្លិចឥតលក្ខខណ្ឌទាំងឡាយ
• ជាអំពើបែបសភាវគតិ កើតឡើងមិនបានគ្រោងទុកជាមុន។
• គ្មានសេចក្តីប្រាថ្នា គ្មានហេតុផលច្បាស់លាស់។
• គ្មានទំនាក់ទំនងជាមួយសង្គម និង បរិស្ថានរស់នៅ ពេលខ្លះកើតឡើងដោយឯកឯង។
• មិនអាចវិនិច្ឆ័យបាន តាមបែបសីលធម៌។
○ ភាពខុសគ្នារវាងអំពើឆន្ទៈ និង អំពើអឆន្ទៈ៖
☆ អំពើឆន្ទៈ
• ជាអំពើចេតនា
• ជាអំពើប្រកបដោយញាណ ការភ្ញាក់រលឹក
• មានការតាំងចិត្ត មានគោលបំណងគិតទុកមុន
• មានសេចក្តីប្រាថ្នា មានបុព្វហេតុ
• ទទួលឥទ្ធិពលនៃលក្ខខណ្ឌសង្គម និង បរិស្ថានរស់នៅ។
• អាចវិនិច្ឆ័យបាន
☆ អំពើអឆន្ទៈ
• ជាអំពើរអចេតនា
• ជារេផ្លិចឥតលក្ខខណ្ឌទាំងឡាយ
• ជាអំពើបែបសភាវគតិ កើតឡើងមិនបានគ្រោងទុកជាមុន។
• គ្មានសេចក្តីប្រាថ្នា គ្មានហេតុផលច្បាស់លាស់។
• គ្មានទំនាក់ទំនងជាមួយសង្គម និង បរិស្ថានរស់នៅ ពេលខ្លះកើតឡើងដោយឯកឯង។
• មិនអាចវិនិច្ឆ័យបាន តាមបែបសីលធម៌។
7 ខែ កន្លងទៅ
តើចិត្តញាណ និង សីលញាណមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច?
○ សីលញាណ និង ចិត្តញាណមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធ។ បើមនុស្សគ្មានចិត្តញាណទេ នោះនឹងមិនធ្វើឱ្យមនុស្សកើតបាននូវចិត្តញាណឡើយ ពោល គឺ មនុស្សមានចិត្តញាណ ទើបមានសីលញាណអាចកើតឡើងបាន។ ពោល គឺ មនុស្សមានចិត្តញាណ ទើបមានសីលញាណអាចកើតឡើងបាន។ ចិត្តញាណជាប្រធាន សង្កេតពិនិត្យ ហើយសីលញាណជាអ្នកវិភាគ ពិចារណា វិនិច្ឆ័យ ប្រកបដោយវិចារណញាណ។
* បើមនុស្សគ្មានចិត្តញាណទេ គឺ មនុស្សគ្មានឆន្ទៈ គ្មានសញ្ចេតនា ជា មនុស្សគ្មានសីលញាណ។ កាលណាមានអត្ថិភាពចិត្តញាញ ក៏ជា កត្តាចាំបាច់នាំឱ្យមានសីលញាណដែរ។
○ សីលញាណ និង ចិត្តញាណមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធ។ បើមនុស្សគ្មានចិត្តញាណទេ នោះនឹងមិនធ្វើឱ្យមនុស្សកើតបាននូវចិត្តញាណឡើយ ពោល គឺ មនុស្សមានចិត្តញាណ ទើបមានសីលញាណអាចកើតឡើងបាន។ ពោល គឺ មនុស្សមានចិត្តញាណ ទើបមានសីលញាណអាចកើតឡើងបាន។ ចិត្តញាណជាប្រធាន សង្កេតពិនិត្យ ហើយសីលញាណជាអ្នកវិភាគ ពិចារណា វិនិច្ឆ័យ ប្រកបដោយវិចារណញាណ។
* បើមនុស្សគ្មានចិត្តញាណទេ គឺ មនុស្សគ្មានឆន្ទៈ គ្មានសញ្ចេតនា ជា មនុស្សគ្មានសីលញាណ។ កាលណាមានអត្ថិភាពចិត្តញាញ ក៏ជា កត្តាចាំបាច់នាំឱ្យមានសីលញាណដែរ។
7 ខែ កន្លងទៅ
តើការបណ្តុះឆន្ទៈត្រូវគិតទៅលើកត្តាអ្វីខ្លះ?
○ ការបណ្តុះបណ្តាលឆន្ទៈ ត្រូវគិតទៅលើកត្តាមួយចំនួន ដូចជា៖
• កត្តាសរីរាង្គ៖ ការអប់រំសុខភាព និង ការថែរក្សាសុខភាពឱ្យបានល្អ។
• កត្តាបញ្ញា៖ ដុសខាត់បញ្ញាឱ្យបានល្អប្រសើរ។
• កត្តាសញ្ចេតនា៖ ជាកម្លាំងបង្កើតឆន្ទៈ ដើម្បីជំរុញឱ្យការសម្រេចចិត្តបានឆាប់រហ័ស។
• កត្តាឧត្តមគតិសង្គម៖ ឆន្ទៈត្រូវស្របច្បាប់សង្គម។
○ ការបណ្តុះបណ្តាលឆន្ទៈ ត្រូវគិតទៅលើកត្តាមួយចំនួន ដូចជា៖
• កត្តាសរីរាង្គ៖ ការអប់រំសុខភាព និង ការថែរក្សាសុខភាពឱ្យបានល្អ។
• កត្តាបញ្ញា៖ ដុសខាត់បញ្ញាឱ្យបានល្អប្រសើរ។
• កត្តាសញ្ចេតនា៖ ជាកម្លាំងបង្កើតឆន្ទៈ ដើម្បីជំរុញឱ្យការសម្រេចចិត្តបានឆាប់រហ័ស។
• កត្តាឧត្តមគតិសង្គម៖ ឆន្ទៈត្រូវស្របច្បាប់សង្គម។
