តើអ្នកមានភារកិច្ចដូចម្ដេចខ្លះដើម្បីបំពេញតួនាទីជាគ្រួល្អ?
○ ក្រោយពីការបណ្ដុះបណ្ដាលនៅមហាវិទ្យាល័យគរុកោសល្យ អ្នកមានភារកិច្ចដើម្បីបំពេញតួនាទីជាគ្រូល្អ៖
• បណ្ដុះបណ្ដាលឪ្យមានចំណេះដឹងទូលំទូលាយ។
• ឱ្យមានចំណេះដឹងផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ដបង្រៀនខ្ពស់ ទាន់សម័យទំនើប។
• កលាងធនធានមនុស្ស តាមផែនការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច។
• បណ្ដុះបណ្ដាលសភាពការណ៍ជាក់ស្ដែងនៃសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ និង ភាព​រីកចម្រើនខាងការសិក្សា។
• កសាងធនធានមនុស្ស ដើម្បីបំពេញតម្រូវការរបស់សង្គម សហគមន៍។
• បង្ហាត់បង្រៀនផ្នែកទ្រឹស្តី ផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងការអភិវឌ្ឍ។
• ត្រូវមានល្បិច​ និង បទពិសោធន៍ក្នុងការបង្រៀន។
• ត្រូវមានសីសធម៌ គុណធម៌ ព្រហ្មវិហារធម៌។
• ត្រូវមានការត្រូវអភិវឌ្ឍ សិក្សាស្រាវជ្រាវ សិក្សាបន្ដ និង ស្វ័យសិក្សា។
• ត្រូវមានឧត្តមគតិ មនសិកាក្នុងវិជ្ជាជីវៈជាគ្រូបង្រៀន។
• ត្រូវមានការបណ្ដុះបណ្ដាលសិស្ស និសិ្សត ឱ្យពួកគេក្លាយជាអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ និង លើកស្ទួយថែរក្សាកេមរតកសម្បត្តិវប្បធម៌ជាតិ។
• សហការជាមួយសហគមន៍ និង រដ្ឋអំណាច។

តើគរុកោសល្យមានតួនាទីអ្វីខ្លះក្នុងការបង្រៀន?
○ គរុកោសល្យមានតួនាទី ដូចតទៅ៖
• ផ្តើមចេញពីហេតុការណ៍ជាក់ស្តែង (Faits Concrets) នៃការអប់រំ និង តម្រូវការរបសស់សង្គម (Besoins Sociux) គរុកោសល្យស្រាយបំភ្លឺពីគោលការណ៍ និង ក្បួនច្បាប់នៅក្នុងការប្រតិបត្តិរបស់ការអប់រំ។
• បន្សល់ទុក ជាកេរ្តិ៍មរត៌កនូវប្រពៃណីល្អរបស់សាលារៀនពីសម័យដើម ដោយលើកឡើងជាការទិតៀនទៅលើចំណុចខ្វះខាត និង ធ្វើឱ្យសម្បូរបែបនូវលទ្ធកម្មថ្មី នៃចំណេះដឹងរបសស់សិស្ស (Nouvelles Acquisitions)។
• ប្រឆាំងជានិច្ចនឹងភាពអន់ខ្សោយហួសសម័យ ក្នុងការផ្តល់ចំណេះដឹងឱ្យដល់សិស្ស។
• ធ្វើតុល្យការ និង វាយតម្លៃទៅលើជោគជ័យដែលសម្រេចបានពីការបង្រៀនរបស់គ្រូ ឬ សាស្រ្តចារ្យ និង ការសិក្សារបស់សិស្ស។
• ធ្វើវិភាគណែនាំបង្ហាញពីបទពិសោធន៍ លើការបង្រៀនគ្រប់មុខវិជ្ជាឯកទេសដល់គ្រូ ឬ សាស្រ្តចារ្យបង្រៀនដែលទើបចេញពីវិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ ឬ មជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាលគរុកោសល្យ។

តើក្រោយពីទទួលការបណ្តុះបណ្ដាលគរុកោសល្យរួចហើយ ភារៈកិច្ចដែលគ្រូល្អត្រូវបំពេញមានអ្វីខ្លះ?
○ ក្រោយពីទទួលការបណ្តុះបណ្ដាលគរុកោសល្យរួចហើយ ភារៈកិច្ចដែលគ្រូល្អត្រូវបំពេញ មានដូចជា៖
• បណ្ដុះបណ្ដាលឲ្យមានចំណេះដឹងទូលំទូលាយ
• ត្រូវបង្ហាត់បង្រៀនសិស្សតាមគរុកោសល្យ
• ត្រូវបង្ហាត់បង្រៀនសិស្សឲ្យទទួលបានចំណេះដឹង ក្លាយជាសរសេរទ្រូងរបស់ប្រទេសជាតិ
• បង្ហាត់បង្រៀនសិស្សផ្នែកទ្រឹស្ដី ហើយអនុវត្តន៍ជាក់ស្ដែង
• ត្រូវមានមនសិកាក្នុងការងារ
• ត្រូវមានព្រហ្មវិហារធម៌ សីលធម៌ និង គុណធម៌
• ត្រូវមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយ ភ្នាក់ងារសង្គមនីកម្មដទៃទៀត
• ត្រូវតែគោរពច្បាប់សង្គម
• ត្រូវរស់នៅប្រកបដោយសាមគ្គីភាព...។

គោលគំនិតអប់របស់ព្រះពុទ្ធសាសនាភាគច្រើនជាគោលគំនិតទស្សនវិជ្ជានិងសីលធម៌សង្គម។ ចូររកអំណះអំណាងទាក់ទងនឹងគោលគំនិតទាំងពីរផ្នែកនេះមកបញ្ជាក់។
○ គោលគំនិតអប់រំ របស់ព្រះពុទ្ធសាសនា៖
☆ គោលគំនិតទស្សនៈវិជ្ជា
• អប់រំឱ្យមានជំនឿលើកម្មផល បុណ្យបាប និង សីល បញ្ញា សម្មាធិ
• អប់រំមិនឱ្យមានលោភៈ ទោសៈ មោហៈ និង ចេះខន្តី មិនប្រើហិស្សា
• អប់រំមនុស្សឱ្យមានសាមគ្គីធម៌ និង មានព្រហ្មវិហារធម៌ដូចជា៖
១. មេត្តា ស្រឡាញ់ រាប់អាន         
២. ករុណា អាណិតអាសូរ សណ្តោស សង្គ្រោះដោយមិនរើសអើង
៣. មុទិតា ត្រេកអរឃើញគេមានសេចក្តីសុខ ឈឺឆ្អាលពេលឃើញគេមានទុក្ខ
៤. ឧបេក្ខា ចិត្តជាកណ្តាល អព្យាក្រឹត្យ មិនលំអៀង
• អប់រំមនុស្សមិនឱ្យព្យាបាទគ្នា ពៀររំងាប់ដោយការមិនចងពៀរ
• អប់រំមនុស្សឱ្យមានសីលធម៌ល្អ ឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើកុសល និង មិនប្រព្រឹត្តអំពើអបាយមុខ
☆ ដូចនេះ ពុទ្ធសាសនាអប់រំមនុស្សឱ្យមានជំនឿ និង ពឹងលើខ្លួនឯង “អត្តហិ អត្តនោ នាថោ”។
☆ គោលទាក់ទងនឹងសីលធម៌សង្គម
ក. និច្ចសីល បញ្ចសីល ឬ សីល ៥
• បាណាតិបាត៖ ហាមដាច់ខាតការសម្លាប់សត្វលោក
• អទិន្ទាទាន៖ ការមិនលួចទ្រព្យគេ
• កាមរសុច្ឆាចារ៖​ ការមិនលួចប្តី ឬ ប្រពន្ធ ឬ កូនរបស់គេ
• មុសាវាទ៖ ការមិនភូតភរកុហក
• សុរា៖ ការមិនសេពគ្រឿងស្រវឹង និង មេវ័យ
ខ.​ ឧបោសថសីល ឬ សីល ៨
• បន្ថែមពីរលើសីល ៥ បីចំណុចទៀត ការវៀរចាកនូវអាកប្បកិរិយាប្រព្រឹត្តធម៌មិនប្រសើរ គឺ ការសេពនូវមេថុនធម្ម និង ថែមសិក្ខាបទបីទៀត
• ការវៀរចាក កិរិយាបរិភោគនូវភោជនាហារក្នុងកាលខុស
• ការវៀរចាក កិរិយារាំ ច្រៀង ការប្រគំ និង ល្បែងដែលជាសត្រូវ
• ការវៀរចាក ទីសេនាសនៈ ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ហួសប្រមាណ និង ទីសេនាសនៈដ៏ប្រសើរ

តើការសិក្សាទស្សន‌វិជ្ជាផ្តល់ប្រយោជន៏អ្វីខ្លះដល់អ្នក?
○ ការសិក្សាទស្សនវិជ្ជាផ្តល់ប្រយោជន៏ ដូចជា៖
• ផ្តល់ពុទ្ធិបនែ្ថមទាំងភាពទូលំទូលាយ​ ទាំងភាពស៊ីជម្រៅដល់និសិ្សតគ្រប់ជំនាញ។
• ផ្តល់វិធីក្នុងការគិតពិចារណាប្រកបដោយតក្កភាព និង ភាពជាប្រព័ន្ធ ទាំងការគិតបែបរិះគន់ និង ប្រឌិតញាណ។
• បណ្តុះវិចារណពា្ញណឲនិសិត្សចេះគិតបែបសេរី។
• លើកយកទស្សនាទានរបស់ទស្សនវិទូល្បីៗ មកសិក្សាពិចារណា។
• មេរៀនផ្តោតជាសំខាន់ទៅលើការបង្រៀន អំពីសីលធម៏ពលរដ្ឋ។

តាមទស្សនវិជ្ជាតើចិត្តញាណ និងសីលញាណមានន័យដូចម្តេច?
○ តាមន័យទស្សនវិជ្ជា៖
• ចិត្ត មានន័យថា ជាសំណុំផ្នត់គំនិត សញ្ចេតនាប្រតិកម្មរបស់ជនណាម្នាក់ ឬ របស់ក្រុមណាមួយ។
• ញាណ មានន័យថា ជាលទ្ធផលនៃទំរង់រូបធាតុដែលមានការរីកចម្រើនខ្ពស់បំផុតគឺខួរក្បាលមនុស្ស។ អាចនិយាយបានម៉្យាងទៀតថា ញាណជាសញ្ចេតនាដែលកប់នៅក្នុងចិត្តរបស់មនុស្ស ហើយញ៉ាំងមនុស្សឱ្យធ្វើការវិនិច្ឆ័យ និង វិភាគពីអ្វីដែលជាកុសល និង ជាអកុសលមុននឹងខ្លួនប្រព្រឹត្តអំពើអ្វីមួយ។
• សីល មានន័យថា គឺជាការសិក្សា ការអប់រំ ការទូន្មានឱ្យប្រព្រឹត្តតែអំពើជាកុសល ហើយចៀសវាងការប្រព្រឹត្តនូវអំពើជាអកុសល។

តើអ្វីជាទស្សនវិជ្ជា?
+ តាម ពីតាគ័រ និង តាមន័យដើមជាភាសាក្រិចទស្សនវិជ្ជា គឺ ស្នេហាគតិវិញ្ញូ។
+ សូក្រាត យល់ថា៖ ស្នេហាគតិវិញ្ញូ គឺ ស្វែងរកគតិវិញ្ញូ ចង់បានគតិវិញ្ញូព្រោះមនុស្សខ្វះគតិវិញ្ញូ។
+ តាមន័យបច្ចុប្បន្ន ទស្សនវិជ្ជា គឺ គិតពិចារណាលើបញ្ហាមនុស្ស ដើម្បីស្វែងរកន័យអោយជីវីត។ ក្នុងក្របខណ្ឌគិតពិចារណា អាចកំណត់ន័យបានថា៖
• ទស្សនវិជ្ជា គឺជាប្រព័ន្ធគំនិត ចំនេះ បញ្ញត្តិ ដែលបានចងក្រងទៅជាទ្រឹស្តីមួយ ឬ ជាលទ្ធិមួយ។
• ទស្សនវិជ្ជា គឺជាការភ្ញាក់នៃញាណ ការភ្ញាក់ខ្លួនឯងធ្វើអោយមនុស្សចេះស្គាល់ខ្លួនឯង ចេះកំណត់ខ្លួនឯងចេះខ្មាស់ខ្លួនឯង និង ចេះធ្វើម្ចាស់លើខ្លួនឯង។
• តាមឧព្ភតតន័យ៖ ទស្សនវិជ្ជា

ដូចម្តេចដែឡហៅថា ការពិចារណាតាមទស្សនវិជ្ជា?
○ ដែលហៅថាការពិចារណាតាមទស្សនវិជ្ជា គឺ៖
• ការពិចារណាតាមបែបទស្សនវិជ្ជា គឺជាការពិចារណាមួយ ដែលទាមទារនូវអំណត់ខន្តីជំនះគ្រប់តណ្ហា គ្រប់ឧបសគ្គ និង ការលំបាកដែលផ្តើមចេញពីចំងល់ទៅសង្ស័យ ដើម្បីឈានទៅដល់ការពិចារណា។
• តាមសូក្រាត ការពិចារណាតាមបែបទស្សនវិជ្ជា គឺ ហាត់ស្លាប់មានន័យថាសូក្រាត ពិចារណាលើន័យជីវីតរបស់ខ្លួនផ្ទាល់សិនរួចហើយទើបពិចារណាដល់បញ្ហាអ្នកដទៃ។
• តាមកង់ ការពិចារណាតាមបែបទស្សនវិជ្ជា គឺ ពិចារណាលើបញ្ហាធំៗបី៖ តើយើងអាចស្គាល់អ្វីខ្លះ? តើយើងត្រូវធ្វើអ្វីខ្លះ? តើយើងអាចសង្ឃឹមលើអ្វីខ្លះ?

តើវត្ថុសិក្សារបស់ទស្សនវិជ្ជាមានវិវត្តិដូចម្តេចខ្លះ?
○ ពីបុរាណកាល ទស្សនវិជ្ជាជាពុទ្ធិសកល ជាស្យង់នៃស្យង់ទស្សនវិជ្ជាសិក្សាគ្រប់ស្យង់ ក្តោបគ្រប់ស្យង់ទាំងអស់។ មកដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩ ស្យង់បានឯករាជ្យវត្ថុសិក្សារបស់ទស្សនវិជ្ជា ត្រូវបានបង្រួមមកត្រឹមសិក្សាពីចិត្តវិទ្យា សីលវិជ្ជា កត្តវិជ្ជា និងបរមត្ថវិជ្ជា។ ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៦០ មក មុខវិជ្ជាទាំងបួនត្រូវបាន​បង្រួមចូលគ្នាជាពីរ គឺ ពុទ្ធិ និង អំពើដែលជាមុខសញ្ញាសិក្សារបស់ទស្សនវិជ្ជា។

តើមែកធាងធំៗ ទាំងបួនរបស់ទស្សនវិជ្ជាសិក្សាពីអ្វីខ្លះ?
○ បច្ចុប្បន្នមែកធាងធំៗ ទាំងបួនរបស់ទស្សនវិជ្ជា ដែលត្រូវចាត់ទុកថាជាវត្ថុសិក្សារបស់ទស្សនវិជ្ជា រួមមាន៖
• ចិត្តវិទ្យាដែលជាស្យង់ សិក្សាពីបញ្ហាចិត្ត គឺសិក្សាពីចិត្តការណ៍ និង ពីមុខងារធំៗរបស់ចិត្ត ដូចជា ឥន្រ្ទិយារម្មណ៍ ប្រត្យក្សារម្មណ៍ លំនឹក បញ្ញា ការរំភើបជាដើម។ និយាយរួម គឺសិក្សាពីជិវីតនៃចិត្តទូទៅ។
• តក្កវិទ្យា សិក្សាតំលៃសច្ចៈរិះរកច្បាប់នានា ដើម្បីអោយបានវិចារត្រឹមត្រូវ ហើយនៅក្នុងនោះមានពុទ្ធិស្យង់វិជ្ជា និង វិធីសាស្រ្តផង។
• សីលវិជ្ជាសិក្សាតំលៃ កុសលរិះរកគន្លង រឺមាគ៌ាចរិយារបស់មនុស្ស ដើម្បីរស់នៅអោយ​បានសមរម្យក្នុងសង្គម។
• បរមត្ថវិជ្ជា រឺអស្តិរូបវិជ្ជា រឺអរូបវិជ្ជា ដែលយើងនិយមហៅថាទស្សនវិជ្ជាទូទៅ រឺ ទស្សនវិជ្ជាពិតប្រាកដ ដោយវត្ថុសិក្សារបស់វាមានលក្ខណៈទូទៅ និង អរូបី ដូចជា បញ្ហាភាវៈ បញ្ហាអទិទេពជាអាទិ៍ ដែលសុទ្ធតែជាបញ្ហាចំបងប្រកបដោយអាថ៌កំបាំង។ និយាយរួម បរមត្ថវិជ្ជាសិក្សាលើគ្រប់បញ្ហាណា ដែលស្យង់មិនអាចដោះស្រាយបាន។​

គំនិតទស្សនវិជ្ជាមានលក្ខណៈពិសេសដូចម្តេចខ្លះ?
○ គំនិតទស្សនវិជ្ជាមានលក្ខណៈពិសេស គឺ៖
• គំនិតរិះគិត ជាគំនិតដែលព្យួរទុកសិននូវការវិនិច្ឆ័យ ដើម្បីទុកពេលពិចារណា ជាគំនិតមួយដែលបានពិចារណាត្រឹមត្រូវរួចហើយ។
• គំនិតអធ្យាស្រ័យ៖ ជាគំនិតនិយមការពិចារណារបស់ខ្លួនផង និង ការពិចារណារបស់អ្នកដទៃផង ដោយមិនគិតថាមានតែខ្លួនឯងម្នាក់ទេ នូវគំនិតណាមួយដែលជំទាស់នឹងគំនិតខ្លួន ដោយមិនបានពិចារណាល្អិតល្អន់នោះឡើយ។

តើទស្សនវិជ្ជាមានគោលបំណងយ៉ាងណា?
○ ទស្សនវិជ្ជា មានគោលបំណងស្វែងរកសច្ចៈ និង ញុំាងអោយប្រតិបត្តិ។
° មានន័យថា ទស្សនវិជ្ជាមានបំណងស្វែងរកសច្ចៈ ដើម្បីបង្ហាញអវិជ្ជា។ កាលបើបានសច្ចៈហើយ ទស្សនវិជ្ជាញុំាងអោយប្រតិបត្តិទៀត គឺមិនមែនស្ថិតនៅត្រឹមតែលើទ្រឹស្តីនោះឡើយ។

តើគេអាចនិយាយថា ទស្សនវិជ្ជាជាចំណេះទូទៅបានដែរឬទេ?
○ គេអាចនិយាយបានថា ទស្សនវិជ្ជាជាចំណេះទូទៅ ព្រោះទស្សនវិជ្ជាបានក្រសោបវិជ្ជាក្នុងលោកផង និង ក្រៅលោកផង ក៏ប៉ុន្តែចំណេះទូទៅនោះ ត្រូវប្រកបដោយវិចារណញាណ​។

តើសព្វថ្ងៃនេះទស្សនវិជ្ជានៅតែជាចំណេះសកលទៀតដែរឬទេ?
○ សព្វថ្ងៃនេះ ទស្សនវិជ្ជាលែងមានតួនាទីជាពុទ្ធិសកលទៀតហើយ ព្រោះថាស្យង់លូតលាស់ ហើយបានផ្តាច់ខ្លួនចេញផុតពីទស្សនវិជ្ជា និង មានកម្មវត្ថុសិក្សាជាក់លាក់រៀងៗខ្លួន។ ទស្សនវិជ្ជា លែងក្តោបស្យង់ដូចកាលពីមុនទៀតហើយ។ សព្វថ្ងៃនេះ ទស្សនវិជ្ជាគ្រាន់តែមានតួនាទីជាអ្នកពិចារណា លើគុណភាពនៃគ្រប់ចំណេះដឹង​ប៉ុណ្ណោះ​។ មានន័យថា ស្យង់ជាអ្នកស្ថាបនា ឯទស្សនវិជ្ជាជាអ្នកជីករកឬសគល់ ព្រោះថាស្យង់។

តើស្យង់ផ្តាច់ចេញពីទស្សនវិជ្ជានៅពេលណា ដោយអ្នកណា?
○ ស្យង់បានផ្តាច់ចេញពីទស្សនវិជ្ជាបណ្តើៗ ម្តងមួយៗ ដូចជាតារាវិទ្យា និង គណិតវិទ្យា នៅ សត្តវត្ស ទី ៣ មុន គ.ស ដោយ អឺគ្លីន · រូបវិទ្យា ស.វ ទី ១៧ ដោយ ញូតុន · គីមីវិទ្យា នៅ ស.វ ទី ១៨ ដោយ ឡាវ៍រសេ្យ · ជីវវិទ្យា នៅ ស.វ ទី ១៩ ដោយ ក្លូតប៊ែរណា · សង្គមវិទ្យា នៅ ស.វ ទី ១៩ ដោយ អូតូសកុង។

តើសព្វថ្ងៃនេះ ទស្សនវិជ្ជានៅតែជាស្យង់ដែររឺទេ?
○ សព្វថ្ងៃនេះ ទស្សនវិជ្ជាលែងជាស្យង់ទៀតហើយព្រោះថាស្យង់ ជាចំណេះជាក់លាក់មានភស្តុតាង មានលក្ខណៈវត្ថុវិស័យ។
☆ ភាពពិសេសចំណេះស្យង់ ជាចំណេះដែលមិនអាចពិភាក្សាបាន ឯចំណេះទស្សនវិជ្ជាជាចំណេះអាចពិភាក្សាបាន។ ជួនកាល ក្នុងបញ្ហាតែមួយដូចគ្នា  អ្នកទស្សនវិជ្ជាអាចមានទស្សនៈប្លែកគ្នា រហូតដល់មានទំនាស់រវាងទស្សនវិទូដូចគ្នាផង ដោយទស្សនាវិជ្ជាមានលក្ខណៈប្រធានវិស័យភាព។

តើនិច្ចសីល ឬ បញ្ចសីលមានប៉ុន្មានយ៉ាងគឺអ្វីខ្លះ?
○ និច្ចសីល ឬ បញ្ចសីលមាន ៥ យ៉ាង គឺ៖
១. បាណាតិបាតា វេរមណីវៀចាកការសំលាប់សត្វមានជីវិត។
២. អទិន្នាទានា វេរមណី វៀចាកការលួចទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ។
៣. កាមេសុមិច្ឆាចារា វេរមណី វៀចាកការប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម មានកូន ប្រពន្ធ ប្តីរបស់អ្នកដទៃ។
៤. មុសាវាទា វេរមណី វៀចាក់ការមិននិយាយកុហក់ ភូតភរ បោកប្រាស់អ្នកដទៃ។
៥. សុរាមេរយមជ្ជប្បមាទដ្ឋានា វេរមណី វៀចាកការផឹកទឹកស្រវឹង គឺ សេពសុរា និង មេរ័យទឹកប្តូរនិស័យ និង គ្រឿង ញៀន។

តើឱវាទរបស់ព្រះពុទ្ធមានប៉ុន្មានយ៉ាង គឺ អ្វីខ្លះ?
○​ ឱវាទរបស់ព្រះពុទ្ធមាន ៣ យ៉ាង៖
១. សព្វបាបស្ស អករណំ កុំធ្វើបាប (អំពើរអាក្រក់) គ្រប់បែបយ៉ាង។
២. អកុសលស្សូបសម្បទា ខិតខំបំពេញបុណ្ណកុសល (អំពើល្អ) គ្រប់បែបយ៉ាង។
៣. សចិត្តបរិយោទបនំ ខិតខំដុសខាត់ជម្រះចិត្តរបស់ខ្លួន ឲ្យបានស្អាត់ផូរផង់។

តើទសពិធរាជធម៌ឬច្បាប់សំរាប់ថ្នាក់ដឹកនាំមានប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ ទស្សពិធរាជធម៌មាន ១០ យ៉ាង គឺ៖
១. ទាន៖ ការផ្តល់ឲ្យដូចជាវត្ថុសម្ភារ អប់រំ ចំណេះដឹង ក្បួនច្បាប់។
២. សីល៖ ជាអ្នកដែលប្រកាន់ខ្ជាប់នូវវិន័យ អំពើល្អ។
៣. បរិច្ចាគ៖ ការលះបង់ ដើម្បីជួយសង្រ្គោះជាតិ។
៤. អាជ្ជវ៖ សេចក្តីស្មោះត្រង់មិនវៀចវេរ ក្រឡិក្រឡុច។
៥. មទ្ទវ៖ សេចក្តីទន់ភ្លន់រាបសារ ចំពោះអ្នកក្រោមបង្គាប់ប្រជាជន។
៦. តប៖ ការដុះខាត់សម្អាតចិត្ត ឬ កំចាត់នូវអំពើអាក្រក់ក្នុងខ្លួន។
៧. អក្កោធ៖ ការមិនងាយខឹងក្រេវក្រោធមិនស្គាល់ខុសនិង ត្រូវ។
៨. អហឹង្សា៖ មិនបៀតបៀនធ្វើឲ្យអ្នកដ៍ទៃក្តៅក្រហាយដោយសារខ្លួន។
៩. ខន្តី៖ ការអត់ធន់សេចក្តីលំបាកវេទនា ឈឺចាប់ការរិះគន់។
១០. អវិរោធ៖ ការមិនធ្វើខុស គិតត្រូវ យល់ត្រូវ និយាយត្រូវ ធ្វើត្រូវ។

តើពុទ្ធកិច្ច ឬ កិច្ចរបស់ព្រះពុទ្ធដែលត្រូវធ្វើរាល់ទិវារាត្រីមានប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ ពុទ្ធកិច្ច ឬ កិច្ចដែលព្រះពុទ្ធត្រូវធ្វើរាល់ទិវារាត្រីមាន ៥ គឺ៖
១. នៅពេលព្រឹក ទ្រង់បិណ្ឌបាត។
២. នៅពេលរសៀល ទ្រង់សំដែងធម្មទេសនា។
៣. នៅពេលព្រលប់ ទ្រង់ប្រទានឧិវាទដល់ភិក្ខុសង្ឃ។
៤. នៅពេលពាក់កណ្តាលអាធ្រាត ទ្រង់ដោះស្រាយប្រស្នានៃពពួកទេវតា។
៥. នៅពេលជិតភ្លឺ ទ្រង់ប្រមើលទតមើលនូវសត្វមានភ័ព្វ និង ឥតភ័ព្វ។

តើព្រហ្មវិហារធម៌របស់មាតាបិតាមានប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ ព្រហ្មវិហារធម៌របស់មាតាបិតាមាន ៤ យ៉ាង គឺ៖
១. មេត្តា សេចក្តីអាណិត ស្រឡាញ់ ចង់ឲ្យកូនបានសេចក្តីសុខចម្រើន។
២. ករុណា ចេះជួយសង្រោះកូន ឲ្យកូនបានសេចក្តីសុខចម្រើន។
៣. មុទិតា សេចក្តីត្រេកអរនឹងសេចក្តីសុខចំរើនរបស់កូន។
៤. ឧបេក្ខា ប្រកាន់ចិត្តជាកណ្តាល មិនលម្អៀងស្អប់ស្រឡាញ់។

តើសិស្សមានធម៌សង្គហសង្រ្គោះ ដល់គ្រូប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ សិស្សមានធម៌សង្គហសង្រ្គោះដល់គ្រូ ៥ យ៉ាង គឺ៖
១. ក្រោកឈរទទួល ក្នុងវេលាដែលគ្រូបាចារ្យដើរមកដល់
២. ចូលទៅចាំបំរើលោក
៣. ជឿស្តាប់ឱ​វាទលោក
៤. ឧបដ្ឋាកបម្រើលោក
៥. រៀនសិល្ប៍វិជ្ជាដោយគោរព

តើគ្រូមានសង្គហធម៌សង្រ្គោះដល់សិស្សប៉ុន្មានយ៉ាង?
○​ គ្រូមានសង្គហធម៌សង្រ្គោះដល់សិស្ស ៥ យ៉ាង គឺ៖
១. ណែនាំសិស្សអោយល្អ
២. ណែនាំអោយរៀនល្អ
៣. ប្រាប់សិល្ប៍វិជ្ជា អោយអស់ចំណេះ មិនបានលាក់ទុក
៤. លើកតម្កើងក្នុងទីមុខមិត្តអាមាត្យ
៥. ធ្វើសេចក្តីការពារក្នុងទិសទាំងឡាយ គឺ បើនឹងទៅទីណាមិនអោយលំបាក។

តើប្រយោជន៍មានប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ ប្រយោជន៍មាន ២ យ៉ាង គឹ៖
• ប្រយោជន៍ក្នុងបច្ចុប្បន្ន
• ប្រយោជន៍បរិលោក

តើទស្សនវិជ្ជាមានមែកធាងប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ ទស្សនវិជ្ជាមានមែកធាង ៥ យ៉ាង គឺ៖
• ចរិយាវិទ្យា (សិក្សាអំពីអំពើល្អ និង អាក្រក់)
• តក្កវិទ្យា (សិក្សាអំពីហេតុផលនិយម)
• សោភណវិទ្យា (សិក្សាអំពីសោភណភាព)
• បរមត្ថវិទ្យា (សិក្សាអំពីសភាវផ្លូវចិត្ត)
• មូលវិទ្យា (សិក្សាអំពីចំណេះដឹង)

តើព្រះពុទ្ធជាកំពូលនៃទស្សនវិជ្ជាមែនឬមិនមែន?
○​ ព្រះពុទ្ធជាកំពូលនៃទស្សនវិជ្ជាមែន។

តើតម្លៃរបស់មនុស្សស្ថិតនៅលើសម្បត្តិប៉ុន្មានយ៉ាងគឺអ្វីខ្លះ?
○ តម្លៃរបស់មនុស្សស្ថិតនៅលើសម្បត្តិ ៤ យ៉ាង គឺ៖
១. រូបសម្បត្តិ រាងកាយសមសួន មានសុខភាពល្អ សោភ័ណភាពស្រស់ស្អាត។
២.​ វិជ្ជាសម្បត្តិ មានចំណេះដឹង មានសមត្ថភាពជំនាញដែលអាចប្រកបមុខរបរមួយច្បាស់លាស់​ សម្រាប់រកប្រាក់ចំណូល។
៣. ទ្រព្យសម្បត្តិ មានទ្រព្យធនដែលអាចផ្គត់ផ្គង់ជីវភាព មានទីជម្រកស្នាក់នៅសមរម្យ មានសម្ភារៈជាមធ្យមសម្រាប់ប្រើប្រាស់ មានប្រាក់កាសសម្រាប់ចាយនៅពេលមានអាសន្នអន់ក្រ។
៤. ចរិយាសម្បត្តិ មានចរិតមារយាទល្អ សុភាពរាបសារ សីលធម៌ សុជីវធម៌ ជាមនុស្សពេញលេញ ឧស្សាហ៍ព្យាយាម អំណត់ ស្គាល់បុណ្យបាប គុណ និង ទោស។

តើមុខងាររបស់រដ្ឋត្រូវធ្វើដូចម្តេចខ្លះ?
○ មុខងាររបស់រដ្ឋត្រូវធ្វើ ដូចជា៖
១. ការពារតម្រូវការជាមូលដ្ឋាន ឬ សន្តិសុខរបស់មនុស្ស។
២. ទ្រទ្រង់ការស្វែងរកសុខមាលភាពរបស់មនុស្ស។
៣. ចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិបាល យុត្តិធម៌លើមូលដ្ឋានមួយត្រឹមត្រូវ។
៤. ជួយអប់រំលើជីវភាព វប្បធម៌របស់ប្រជាជន។
៥. ការពារ និង ពង្រីកសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។

តើគោលបំណងរបស់រដ្ឋមានប៉ុន្មានយ៉ាងគឺអ្វីខ្លះ?
○ គោលបំណងរបស់រដ្ឋមាន ៤ យ៉ាងគឺ៖
១. សន្តិសុខ
២. យុត្តិធម៌
៣. សេរីភាព
៤. សុខុមាលភាព

តើធាតុរបស់រដ្ឋមានប៉ុន្មានយ៉ាងគឺអ្វីខ្លះ?
○ ធាតុរបស់រដ្ឋមាន ៤ យ៉ាង៖
១. ប្រជាជន
២. ទឹកដី
៣. រដ្ឋាភិបាល
៤. អធិបតេយ្យភាព