តើការចូលជាអនុសញ្ញាអន្តរជាតិទទួលបានផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ?
○ ការចូលជាអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ គឺ ទទួលបានជាសមាជិកនៃសហគមន៍អន្តរជាតិ ហើយមិននៅដាច់តែលតោលតែឯង ក្រៅសៃវៀនពិភពលោកឡើយ។ បើប្រតិបត្តិបានល្អ នឹងទទួលបានការសរសើរ និង គាំទ្រប្រកបដោយកិត្តិយស។

ច្បាប់មាសនៃជីវិតគឺជាអ្វី?
○ គឺជាសីលធម៌សកល ដែលជានាមសីលធម៌រួមដ៏សំខាន់បំផុតរបស់ប្រព័ន្ធជំនឿសាសនា និង ប្រព័ន្ធមិនមែនជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅលើភពផែនដី។ វាជាច្បាប់មូលដ្ឋាននៃការរស់នៅរួមគ្នា (សហអត្តិភាព) របស់មនុស្សប្រកបដោយសន្តិភាព ហៅថា​ ច្បាប់មាសនៃជីវិត។

តើត្រូវធ្វើដូចម្តេចខ្លះ ដើម្បីទទួលបានសីលធម៌សកល?
○ យើងត្រូវ៖
· រួមរស់ជាមួយគ្នាដោយសហសន្តិភាព
· យល់ពីគោលការណ៍នៃសាសនានីមួយៗ
· មានការយោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នា
· គោរពសិទ្ធិ និង គោរពតម្លៃគ្នា
· មិនប្រមាថសាសនាដទៃ ក្រៅពីសាសនាដែលខ្លួនកំពុងប្រត្តិបត្តិ
· បើកទូលាយពីសេរីភាពក្នុងជំនឿសាសនា
· ប្តេជ្ញាចិត្តគោរពជីវិត និង សេចក្តីថ្លៃថ្នូរបស់មនុស្ស
· ផ្តន្ទាទោស ចំពោះអ្នកដែលធ្វើឱ្យមានវិនាសកម្មគ្រប់បែបយ៉ាងនៅភពផែនដី។

ចូរពណ៌នាពីភាពចាំបាច់នៃសីលធម៌សកលក្នុងការកសាងសណ្តាប់ធ្នាប់សកល។
○ មានដូចតទៅ៖
• យើងទាំងអស់គ្នា មានទំនួលខុសត្រូវចំពោះសណ្តាប់ធ្នាប់សកលមួយដ៏ល្អប្រសើរ។
• ការចូលរួមរបស់យើង គឺជា ភារៈចាំបាច់បំផុតសម្រាប់រកផលប្រយោជន៍នៃសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាព យុត្តិធម សន្តិភាព និង អភិរក្សភពផែនដី។
• ប្រពៃណីប្លែកៗគ្នាខាងសាសនា និង វប្បធម៌បស់យើងប្រាកដជាមិនរារាំងយើង ក្នុងការចូលរួមប្រឆាំងនៃរាល់ទម្រង់នៃអំពើអមនុស្សធម៌ និង ក៏គ្មានអ្វទប់ទប់ស្កាត់យើង មិនឱ្យបំពេញការងាររបស់មនុស្សធម៌ដែរ។
• គោលការណ៍នានា ដែលបានបង្ហាញនៅក្នុងសីលធម៌សកល ពិតជាអាចយកជាការបាន ដោយមនុស្សមានជំនឿលើសីលធម៌។

ចូរពណ៌នាពីខ្លឹមសារមូលដ្ឋាននៃសីលធម៌សកល។
○ ការយល់ស្របជាមូលដ្ឋាន គឺ តម្លៃគំរូ និង ឥរិយាបថដែលមានលក្ខណៈសាមញ្ញ ប៉ុន្តែសំខាន់បំផុត ចូរអ្នកប្រព្រឹត្តចំពោះអ្នកដទៃ ដូចដែលអ្នកចង់ឱ្យអ្នកដទៃប្រព្រឹត្តមកលើអ្នកវិញ។ នេះគេហៅថា ច្បាប់មាសនៃជីវិត ផ្តោតសំខាន់លើខ្លឹមសារនៃការយោគយល់ ហើយត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងប្រព័ន្ធជំនឿសាសនា និង ប្រព័ន្ធជំនឿមិនមែនសាសនា នៅលើពិភពលោក ហើយក៏មាននៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាសំខាន់ៗ ដែលមិនជឿលើសាសនាផងដែរ។ វាជាច្បាប់មូលដ្ឋាននៃការរស់នៅរួមគ្នា (សហអត្តិភាព) របស់មនុស្សប្រកបដោយសន្តិភាព។ ដូចនេះ គេអាចចាត់ទុកថា ជាមាតានៃសីលធម៌របស់មនុស្សជាតិ។ ទស្សនវិទូអាឡឺម៉ង់ អ៊ីម៉ាទុយអែលកាន្ត ហៅច្បាប់មាសនៃជីវិតថា ជា បញ្ជាដាច់ខាតនៃសហអត្តិភាពរបស់មនុស្សនៅលើភពផែនដី។ ច្បាប់នេះ ហាក់ដូចជាដើរតួជាច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់់មនុស្សជាតិ។ ក្រៅពីនេះ ក៏នៅមានគំរូ និង តម្លៃសីលធម៌ជាច្រើនទៀត ដែលផ្សំពីជំនឿសាសនា និង ជំនឿផ្សេងៗទៀត មានដូចជា ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ការស្រលាញ់អាណិតអាសូរ ការយកចិត្តទុកដាក់ ចែករំលែក ភាពអយុត្តិធម៌ ភាពស្មោះត្រង់ ការការពារបរិស្ថាន សេចក្តីសុចរិត គណនេយ្យភាព... ទាំងនេះបង្កើតបានជាសីលធម៌សកល។

ចូរបង្ហាញពីប្រវត្តិនៃសីលធម៌សកល។
○ សីលធម៌សកលត្រូវបានសាស្ត្រាចារ្យ ហាន្យ គុង បង្ហាញឱ្យស្គាល់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៣ តែវាមិនមែនជាការបង្កើតថ្មីទេ គឺគ្រាន់តែជារបកគំហើញនៃគោលការណ៍រួម ដែលមានអាយុស្មើនឹងកំណើតមនុស្សជាតិដែរ។ នៅពេលដែលសកលលោក កំពុងស្ថិតក្នុងសកលភាវូបនីយកម្ម ធ្វើឱ្យមាននូវបញ្ហាសីលធម៌ បញ្ហាបរិស្ថាន និង បញ្ហាសង្គមជាច្រើនរាប់មិនអស់ ដែលត្រូវការចាំបាច់នូវសកលភាវូនីយកម្មនៃសីលធម៌រួម និង គំរូសីលធម៌ ឬ និយាយឱ្យខ្លីថា សីលធម៌សកល ដើម្បីសង្គ្រោះជីវិតមនុស្សបច្ចុប្បន្ន និង កូនចៅជំនាន់ក្រោយទៀត ឱ្យរស់នៅបានសមរម្យ និង យូរអង្វែង។ សីលធម៌សកល ត្រូវបានគេទទួលយកចាប់តាំងពីមានសេចក្តីប្រកាស អំពីសីលធម៌សកលដោយសភានៃសាសនាពិភពលោកកាលពីថ្ងៃទី ៤ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៩៣ មកម្លេះ។

សីលធម៌សកលជាអ្វី?
○ សីលធម៌សកល គឺជា តម្លៃសីលធម៌រួម និង គំរូសីលធម៌ដែលផ្សំឡើងពីវប្បធម៌ និង ជំនឿផ្សេងៗនៅលើភពផែនដី។ តម្លៃសីលធម៌រួម និង គំរូសីលធម៌ទាំងនេះ បង្កើតបានជាសីលធម៌របស់មនុស្សជាតិ។

សាសនាទាំងអស់តែងអប់រំមនុស្សដូចម្តេចខ្លះ?
○ សាសនាតែងអប់រំមនុស្សឱ្យមានចិត្តមេត្តា​ ករុណា ចេះយោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមក រវាងមនុស្ស និង មនុស្ស រវាងសត្វ និង បរិស្ថានរស់នៅរបស់ពួកគេ។ ប៉ុន្តែ ការយោគយល់អធ្យាស្រ័យនោះ ប្រើវិធីខុសប្លែកគ្នាប៉ុណ្ណោះ។

ហេតុអ្វីបានជាគេនិយាយថាការចេះអធ្យាស្រ័យផ្នែកសាសនាគឺជាគំរូល្អ?
○ ព្រោះថាវាជាគុណធម៌ និង ជំនឿមុតមាំមួយដែលមនុស្សគ្រប់រូប ត្រូវតែបណ្តុះក្នុងចិត្តទុកជាមាគ៌ានៃជីវិត ដូចពុទ្ធភាសិតចែងថា ធ្វើល្អបានទទួលផលល្អ សម្តែងនូវការគារព ទទួលបានមកវិញនូវការគោរពរាប់អាន អនុវត្តការយោគយល់អធ្យាស្រ័យ ទទួលបាននូវមិត្តភាព និង សន្តិភាព។

តើការអធ្យាស្រ័យខាងសាសនានាំមកនូវគុណសម្បត្តិ និង គុណវិបត្តិដូចម្តេចខ្លះ?
○ ការអធ្យាស្រ័យនេះនាំមកនូវ៖
☆ គុណសម្បត្តិ
· មានទំនាក់ទំនងល្អ
· មានការពឹងពាក់គ្នាទៅវិញទៅមក
· មានសាមគ្គីភាព
· មានសុខសន្តិភាព
· គ្មានសង្គ្រាម និង អំពើហិង្សា​​ផ្សេងៗ
· មានស្ថេរភាពក្នុងសង្គម
· គ្មានការរើសអើង
· មានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស
☆ គុណវិបត្តិ
· សាសនាត្រូវបានគេប្រមាថ
· បង្កឱ្យគ្មានទំនាក់ទំនងផ្នែកសាសនា
· អំពើអាក្រក់ត្រូវរួចខ្លួន អាចនាំឱ្យអស់ជំនឿសាសនា
· បើគិតពី​សាសនាពេក នាំឱ្យសង្គមមានភាពអនាធិបតេយ្យ។ ដូចនេះ ត្រូវគិតពីច្បាប់ទម្លាប់ខ្លះផង ទើបបាន។

ដើម្បីឱ្យសង្គមពោរពេញទៅដោយសុខសន្តិភាព តើមនុស្សគ្រប់រូបត្រូវធ្វើដូចម្តេចខ្លះ?
○ មនុស្សគ្រប់រូបត្រូវ៖
· ទ្រទ្រង់អ្វីដែលប្រកបដោយសីលធម៌ និង កុសល
· ត្រូវចេះធ្វើមិត្តនឹងគ្នា
· ត្រូវតែចេះជួយគ្នាគ្រប់ពេលវេលា គ្រប់កាលៈទេសៈ
· មិនត្រូវប្រកាន់ពូជសាសន៍ ឬ ជំនឿសាសនា
· ត្រូវចេះរាប់អានគ្នាទៅវិញទៅមក
· ត្រូវចេះរកដំណោះស្រាយជាមួយគ្នា

ចូរនិយាយពីគោលបំណងរួមនៃសាសនាទាំងអស់។
○ គោលបំណងរួមនៃសាសនាទាំងអស់ មានដូចជា៖
• លុបបំបាត់រាល់អំពើអាក្រក់
• ពង្រីករាល់អំពើល្អ អំពើប្រកបដោយកុសល
• ស្វែងរកសុខសន្តិភាពជូនមនុស្សជាតិ
• រំដោះមនុស្សឱ្យចាកផុកពីទុក្ខសោក

នៅលើពិភពលោកមានសាសនាធំៗប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?
○ នៅលើពិភពលោកមានសាសនាធំៗចំនួន ៤ គឺ៖
• ព្រះពុទ្ធសាសនា មានកំណើតនៅប្រទេសឥណ្ឌា
• ឥស្លាមសាសនា មានកំណើតនៅអារ៉ាប់
• ហិណ្ឌូសាសនា មានកំណើតនៅប្រទេសឥណ្ឌា
• គ្រឹស្តសាសនា មានកំណើតនៅស៊ីរី (អ៊ីស្រាអែល)

តើមង្គលទាំង៣៨ប្រការមានប្រយោជន៍អ្វីខ្លះដល់ខ្លួន ឯង គ្រួសារ និង សហគមន៍?
○ មានប្រយោជន៍ ដូចជា៖
☆ ចំពោះខ្លួនឯង
• រក្សាខ្លួនឱ្យបានល្អប្រសើរក្នុងផ្លូវត្រូវ
• មានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការងារ
• គោរពសិទ្ធិមនុស្ស
• ធ្វើខ្លួនឱ្យក្លាយជាមនុស្សមានប្រយោជន៍
• មានគុណធម៌
☆ ចំពោះគ្រួសារ
• គោរពសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
• ស្គាល់ពីឋានៈ តួនាទីរបស់ខ្លួន
• មានការយោគយល់ អធ្យាស្រ័យ
• មានទំនួលខុសត្រូវក្នុងគ្រួសារ
• ចេះរួមរស់ជាមួយគ្នា ប្រកបដោយសុខសន្តិភាពក្នុងក្រុមគ្រួសារ
☆ ចំពោះសហគមន៍
• សង្គមមានស្ថេរភាព
• សង្គមមានសុខសន្តិភាព
• សង្គមមានការអភិវឌ្ឃជឿនលឿន
• សង្គមមានភាពល្បីល្បាយយ៉ាងឆាប់រហ័ស

ដើម្បីឱ្យមង្គលទាំង៣៨ប្រការមានប្រយោជន៍ដល់សហគមន៍ តើអ្នកត្រូវធ្វើដូចម្តេចខ្លះ?
○ យើងត្រូវ៖
• រួមគ្នាផ្សព្វផ្សាយដល់សហគមន៍
• និយាយពីគុណសម្បត្តិឱ្យពួកគេបានយល់
• ត្រូវប្រត្តិបត្តិឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន
• ចងក្រងជាឯកសារទុកសម្រាប់ជំនាន់ក្រោយៗ។

តើបុព្វហេតុអ្វីដែលនាំឱ្យកើតមានមង្គល ៣៨ ប្រការនេះ?
○ បុព្វហេតុដែលនាំឱ្យមានមង្គល ៣៨ ប្រការ គឺ មានរឿងដំណាលថា កាលដើមឡើយ មានអាចារ្យមួយក្រុម បានជជែកគ្នាពីរឿងមង្គល ដោយអាចារ្យខ្លះប្រកាន់ថា ឃើញដោយភ្នែក គឺជា មង្គល ខ្លះទៀតប្រកាន់ថាលឺដោយត្រចៀក គឺជា មង្គល ខ្លះទៀតយល់ថា ការដឹងរសជាតិ គឺជា មង្គល។ ការជជែកគ្នាពីរឿងមង្គលនេះ គឺ គ្មានយោបល់ស្របគ្នាឡើយ។ ដោយសារការយល់ឃើញ និង ប្រកាន់ទិដ្ឋិផ្សេងៗគ្នានេះ ធ្វើឱ្យមហាជនដែលបានស្គាល់ការជជែក និង ដោយការស្រលាញ់់ ចូលចិត្ត ជឿតាម អាចារ្យរៀងៗខ្លួនផង ក្រុមមនុស្សទាំងឡាយនោះក៏បានចែកគ្នាជា បី ក្រុម ទៅតាមមនុស្សដែរ។ អស់រយៈពេល ១២ ឆ្នាំ ក្រុមនីមួយៗបានស្វែងរកមង្គល តែពួកគេនៅតែរកមិនឃើញ។ ទេវតាទាំងឡាយក៏នាំគ្នាទៅសួរព្រះឥន្ទ្រាធិរាជ ដើម្បីរកមង្គលបន្ទាប់ព្រះឥន្ទ្របានសាកសួរបុព្វហេតុ និង ដឹងពីហេតុផលចប់សព្វគ្រប់ហើយ ព្រះឥន្ទ្រប្រាប់ទេវតាទាំងនោះថា រឿងនេះកើតឡើងនៅឋានមនុស្ស។ ដូចនេះ អ្នកទាំងឡាយចូរនាំគ្នាទៅក្រាបបង្គំទូលសួរមង្គលនេះ ក្នុងសំណាក់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់នៅវត្តជេតពនចុះ ព្រះអង្គនឹងសំដែងដល់អ្នកទាំងអស់ហើយ។ ទេវតាទាំងឡាយ បានចូលទៅទូលសួរព្រះពុទ្ធ ហើយព្រះអង្គក៏ទ្រង់សម្តែងនូវមង្គលដល់ពួកទេវតា។

មង្គល ៣៨ ប្រការមានអ្វីខ្លះ?
○ មង្គល ៣៨ ប្រការ មាន៖
១. កិរិយាមិនសេពគប់នូវបុគ្គលពាលទាំងឡាយ
២. កិរិយាសេពគប់នូវបុគ្គលជាបណ្ឌិត
៣. កិរិយាបូជាដល់បុគ្កលដែលគួរឱ្យបូជា
៤. កិរិយានូវក្នុងប្រទេសមួយដ៏សមគួរ
៥. ភាវៈនៃបុគ្គលបានធ្វើបុណ្យទុកហើយក្នុងកាលមុន
៦. កិរិយាតំកល់ខ្លួនដោយប្រពៃ
៧. ភាវៈនៃការបានស្តាប់ បានរៀនចំណេះជាច្រើន
៨. សេចក្តីឈ្លាសក្នុងសិល្ប៍សាស្ត្រវិជ្ជាការទាំងពួង
៩. វិន័យដែលបុគ្គលសិក្សាដោយប្រពៃ
១០. វាចាដែលបុគ្គលពោលត្រឹមត្រូវ
១១. និង ១២. ការបម្រើមាតា និង បិតា
១៣. សេចក្តីសង្គ្រោះចំពោះបុត្រ និង ភរិយា
១៤. ការងារទាំងឡាយដែលមិនច្របូកច្របល់
១៥. កិរិយាបរិច្ចាគទាន
១៦. កិរិយាប្រព្រឹត្តនូវធម៌
១៧. សេចក្តីសង្គ្រោះដល់ញាតិទាំងឡាយ
១៨. ការងារទាំងឡាយដែលមិនមានទោស
១៩. កិរិយាមិនត្រេកអរក្នុងបាប និង កិរិយាវៀចាកបាប
២០. សេចក្តីសង្រួមចាកកិរិយាផឹកនូវទឹកស្រវឹង
២១.​ សេចក្តីមិនប្រមាថក្នុងធម៌ទាំងឡាយជានង្គលដ៏ឧត្តមមួយ
២២. សេចក្តីគោរពចំពោះបុគ្គលដែលគួរឱ្យគោរព
២៣. កិរិយាប្រព្រឹត្តបន្ទោបខ្លួន
២៤. សេចក្តីត្រេកអរចំពោះរបស់ដែលខ្លួនបាន
២៥. ភាពជាបុគ្គលជាអ្នកដឹងនូវឧបការៈដែលអ្នកដទៃបានធ្វើហើយដល់ខ្លួន
២៦. កិរិយាស្តាប់នូវធម៌តាមកាល
២៧. សេចក្តីអត់ធន់
២៨. ភាវៈនៃបុគ្គលដែលគេប្រដៅបានដោយងាយ
២៩. កិរិយាបានឃើញ បានជួបនូវសមណៈទាំងឡាយដែលមានឥន្រ្ទីយ៍ស្ងប់រំងាប់ហើយ
៣០. កិរិយាសន្ទនាសាកសួរនូវធម៌តាមកាល
៣១. សេចក្តីព្យាយាមដុតនូវបាបធម៌
៣២. កិរិយាប្រព្រឹត្តនូវធម៌ដ៏ប្រសើរ
៣៣. កិរិយាឃើញនូវអរិយសច្ចទាំងឡាយ
៣៤. កិរិយាធ្វើឱ្យជាក់ច្បាស់នូវព្រះនិព្វាន
៣៥. ចិត្តរបស់បុគ្គលឯណាមិនញាប់ញ័រដោយលោកធម៌ទាំងឡាយ
៣៦. គឺមិនមានសេចក្តីសោក
៣៧. ចិត្តដែលប្រាសចាកធូលី
៣៨. ជាចិត្តក្សេមក្សាន្ត

ពាក្យថាមង្គលមានន័យដូចម្តេច? មង្គល ៣៨ ប្រការមានន័យដូចម្តេច?
○ មង្គល គឺជា សេចក្តីចម្រើនប្រកបដោយសេចក្តីសុខសួស្តី ដែលមនុស្សទាំងអស់ក្នុងលោកចង់បាន។
° មង្គល ៣៨ ប្រការ មានន័យថា គឺជា មង្គលដ៏ឧត្តមដែលនាំឱ្យមនុស្សរស់នៅដោយសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និង មានសុភមង្គល។

ចូរប្រៀបធៀបយុត្តិធម៌ និង​ សប្បុរសធម៌។
☆ យុត្តិធម៌
· មានលក្ខណៈជាបញ្ញា
· ការពាររបៀបរៀបរយសង្គម
· គិតផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន
· បង្កើតឱ្យមានការបែងចែក
· មិនលំអៀង
· ឱ្យតម្លៃលើឧត្តមគតិ
· បង្កើតច្បាប់ទូទៅ
☆ សប្បុរសធម៌
· មានលក្ខណៈជាវេទនា សញ្ចេតនា
· បំពេញសេចក្តីល្អដល់មនុស្ស
· គិតផលប្រយោជន៍រួម
· តម្រូវ​​ឱ្យនូវអ្វីដែលជារបស់ខ្លួន
· បង្កើតឱ្យមានអំណោយ
· ជួនកាលមានភាពលំអៀង
· ជាកម្លាំងជំរុញនៃអំពើសីលធម៌

សប្បុរសធម៌ជាអ្វី?
• សប្បុរសធម៌ គឺជា គុណធម៌ពិសេសរបស់មនុស្សទាំងឡាយណាដែលមានចិត្តល្អ និង មនុស្សធម៌។
• តាមទស្សនវិជ្ជា សប្បុរសធម៌ គឺជា សេចក្តីស្នេហាចំពោះអ្នកដទៃ ពោលគឺជា សញ្ចេតនាដែលរុញច្រានមនុស្សឱ្យធ្វើអំពើល្អចំពោះអ្នកដទៃ។

វិសមភាពរបស់មនុស្សក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នមានអ្វីខ្លះ?
○ វិសមភាពរបស់មនុស្សក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន រួមមាន៖
• លក្ខខណ្ឌដ៏ពិបាកក្នុងការរស់នៅ
• កង្វះខាតប្រាក់កាស
• ការនឿយហត់ក្នុងការធ្វើការងារច្រើនម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ
• ភាពកង្វក់នៃបរិស្ថានរស់នៅ ដែលធ្វើឱ្យខូតសុខភាពរាងកាយ
• បញ្ញាចុះអន់ខ្សោយជាលំដាប់ ដោយសារគ្មានសមត្ថភាពរីកចំរើន
• អសន្តិសុខ
• ភាពក្រីក្រ

តើធ្វើដូចម្តេចទើបមានសមភាពរវាងមនុស្សនៅក្នុងសង្គមជាតិយើង?
○ ដើម្បីឱ្យមានវិសមភាពនៅក្នុងសង្គមជាតិរបស់យើងទៅបាន លុះត្រា៖
• ផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពគ្រប់បែបយ៉ាង ដល់មនុស្សទាំងអស់នៅក្នុងសង្គមឱ្យបានស្មើគ្នា។
• កាត់បន្ថយគំលាតខ្លាំងរវាងអ្នកមាន និង អ្នកក្រ។
• ត្រូវចូលរួមក្នុងប្រព័ន្ធតែមួយនៃសិទ្ធិ និង ករណីយកិច្ច។
• ត្រូវបញ្ចេញនិស្ស័យធម្មជាតិរបស់ខ្លួន ឱ្យបានស្មើរគ្នា។
• គោរពសិទ្ធិផ្សេងៗរបស់មនុស្សនៅក្នុងសង្គម ឱ្យបានស្មើរគ្នាដោយមិនរើសអើង។

ចូរបង្ហាញពីវិសមភាពរវាងមនុស្សនិងមនុស្ស។
○ វិសមភាពរបស់មនុស្ស មានផ្នែកសំខាន់ ដូចជា៖
• វិសមភាពធម្មជាតិ៖ មនុស្សមានវិសមភាពតាំងពីកំណើត ដូចជា វិសមភាពផ្នែកកោសល្យ សម្បទា...។
• វិសមភាពនិម្មិត្ត៖ កើតឡើងដោយសារលក្ខខណ្ឌនៃសង្គម និង ដោយសារប្រាក់កាស ទ្រព្យសម្បត្តិ។

មូលដ្ឋានសំខាន់នៃវិសមភាពកើតឡើងដោយសារអ្វីខ្លះ?
○ វិសមភាពនេះកើតចេញពីកោសល្យ សម្បទារ សុខភាព បញ្ញ និង ចរិយារបស់មនុស្សដែលកើតមានពីកំណើត។ មានតែសិទ្ធិប៉ុណ្ណោះទេ ដែលកំណត់ការទទួលសមភាពពីធម្មជាតិ។

ហេតុអ្វីបានជាគេនិយាយថាមនុស្សមានវិសមភាពតាំងពីកំណើត?
○ ពីព្រោះមនុស្សជាសត្វលោក ដែលរស់នៅក្នុងធម្មជាតិ ហើយធម្មជាតិនេះឯង ជា ប្រភពនៃវិសមភាពដែលគេហៅថា វិសមភាពធម្មជាតិ។

សណ្ធានទាំងបីនៃយុត្តិធម៌មានអ្វីខ្លះ?
○ សណ្ធានទាំងបីនៃយុត្តិធម៌មាន៖
• យុត្តិធម៌ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរ គឹជា ភាពត្រឹមត្រូវឥតល្អៀងក្នុងការផ្លាស់ប្តូរ។
• យុត្តិធម៌ក្នុងការបែងចែក គឺជា យុត្តិធម៌របស់មនុស្សទាំងឡាយ ដែលបានទទួលស្គាល់ភាពត្រឹមត្រូវ ទៅតាមលទ្ធផលដែលខ្លួនបានទទួល ឬ រង្វាន់ជាថ្នូរនៃកម្លាំងស្នាដៃ និង​ តម្រូវការរបស់ខ្លួន។
• យុត្តិធម៌ក្នុងការបង្រ្កាប គឺជា យុត្តិធម៌ដែលមានពិរុទ្ធឱ្យទទួលកំហុស ឬ សងជំងឺចិត្តដល់អ្នករងគ្រោះ ឱ្យស្មើនឹងទម្ងន់នៃការខូចខាត។

យុត្តិធម៌ជាអ្វី?
○ យុត្តិធម៌ ជា ពាក្យសក្តិសិទ្ធិដោយសារតែពាក្យនេះឯងធ្វើអោយមនុស្សហ៊ានស្លាប់ ហ៊ានងើបឡើយតស៊ូដើម្បីទាមទារយុត្តិធម៌ក្នុងការកាត់សេចក្តី យុត្តិធម៌ក្នុងការបែងចែក យុត្តិធម៌ក្នុងការប្រើប្រាស់ និង យុត្តិធម៌ក្នុងការរស់នៅជាដើម។

តើការធ្វើច្បាប់ត្រូវពឹងផ្អែកលើអ្វីខ្លះ?
○ ការធ្វើច្បាប់ត្រូវផ្អែកទៅលើ៖
• សិទ្ធិសេរីភាពរបស់មនុស្ស
• និយាមសីលធម៌
• និយាមសាសនា
• ប្បវេណី (ទំនៀមទម្លាប់)
• យុត្តិសាស្ត្រ ឬ យុត្តាធិការ

តើសិទ្ធិនិងច្បាប់ខុសគ្នាដូចម្តេច?
○ សិទ្ធិ និង ច្បាប់ខុសគ្នាត្រង់៖
• ច្បាប់៖ កើតឡើងដោយសារមនុស្ស ជាអ្នកបង្កើតច្បាប់មានលក្ខណៈការពារ និង ហាមប្រាមអ្នកដែលល្មើសនឹងច្បាប់ ត្រូវផាកពិន័យ ត្រូវជាប់ពន្ធនាគារ។
• សិទ្ធិ៖ កើតមានពីកំណើត ពីធម្មជាតិ ជាសេរីភាពដែលមនុស្សអាចប្រើប្រាស់បានក្នុងក្របខណ្ឌនៃច្បាប់ និង ក្របខណ្ឌនៃសីលធម៌សង្គម។ មនុស្សម្នាក់ៗ មិនអាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនឱ្យហួសព្រំដែននៃច្បាប់បានឡើយ។

តើសិទ្ធិនិងច្បាប់មានទំនាកទំនងគ្នាដូចម្តេច?
○ ទំនាក់ទំនងរវាងសិទ្ធិ និង ច្បាប់៖ ដោយសិទ្ធិ គឺជា ច្បាប់ធម្មជាតិដែលកើតឡើង ដំណាលនឹងវិចារណញាណរបស់មនុស្ស ហើយក្លាយមកជាច្បាប់ក្នុងន័យបច្ចេកទេសនៃពាក្យដែលគេហៅថា ច្បាប់វិជ្ជមាន។ ដូចនេះ ច្បាប់ក្លាយជាក្បួនខ្នាតមួយសម្រាប់ធានាសិទ្ធិមនុស្ស ពោលគឺ វាជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ធានាការប្រើប្រាស់សិទ្ធិមនុស្សឱ្យបានសមស្រប តាមពេលវេលា និង ទីកន្លែង។ វាកំណត់ព្រំដែនក្នុងការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្ស បង្ការការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដើម្បីរបៀបរៀបរយសាធារណៈ និង សណ្តាប់ធ្នាប់នៅសង្គមជាតិទាំងមូល។