តើនព្វលោកកុត្តរធម៌មានប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?
○ នព្វលោកកុត្តរធម៌មាន ៩ ដែលបែងចែកជាមគ្គ ៤ ផល ៤ និង និព្វាន ១ គឺ៖
១.​ សោតាបត្តិមគ្គ         ២.សោតាបត្តិផល
៣. សកទាគាមិមគ្គ       ៤. សកទាគាមិផល
៥. អនាគាមិមគ្គ            ៦. អនាគាមិផល
៧. អរហត្តមគ្គ              ៨. អរហត្តផល
៩. និព្វាន។

ហេតុអ្វីបានជាចេញពីមគ្គ ទៅផល និងចុងក្រោយគឺព្រះនិព្វាន?
○ ព្រោះនេះគឺជាធម៌ជាន់ខ្ពស់ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលបុគ្គលនឹងសម្រេចធម៌ ពីថ្នាក់ទាប (សោតាបត្តិមគ្គ) រហូតដល់ធម៌ថ្នាក់ខ្ពស់ (អរហត្តផល)។ បុគ្គលឯណាមួយ ដែលបានសម្រេចព្រះអរិយមគ្គហើយ បុគ្គលនោះក៏នឹងបានសម្រេចព្រះអរិយផលជាមិនខាន។ បុគ្គលណា ដែលបានសម្រេចព្រះអរហត្តផល បុគ្គលនោះប្រាកដជាបានចូលព្រះនិព្វាន។

តើបុគ្គលដែលបានសម្រេចធម៌ទាំង៩នេះ នឹងដឹងខ្លួនលោកថា បានសម្រេចដែរឬទេ?
○ មិនដឹងថាខ្លួនលោកបានសម្រេចធម៌ទេ មានតែបុគ្គលដែលបានសម្រេចព្រះអរហត្តមគ្គ និង ផលទេ ទើបដឹងខ្លួនលោកថាបានសម្រេចធម៌។ ចំណែកបុគ្គល ៦ ពួកទៀត មានតែព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទេទើបដឹងបាន។

តើទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា កើតនៅឆ្នាំណា? មានប៉ុន្មានពណ៌?
○ ទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា បានបង្កើតឡើងដោយពុទ្ធិកៈសមាគមពិភពលោក ដោយយកតាមពន្លឺឆពណ្ណរង្សីនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ។ ទង់នេះមាន ៦ ពណ៌ គឺ៖
១. ពណ៌ខៀវ
២. ពណ៌លឿង
៣. ពណ៌ក្រហម
៤. ពណ៌ស
៥. ពណ៌ហង្សបាទ
៦. យកពណ៌ទាំងអស់មកបញ្ចូលគ្នា

តើបញ្ចសីល ឬ សីល ៥ របស់ព្រះពុទ្ធមានអ្វីខ្លះ?
○ បញ្ចសីល ឬ សីល ៥ របស់ព្រះពុទ្ធ មាន៖
១.​ កុំសម្លាប់សត្វដែលមានជីវិត
២. កុំកាន់យករបស់អ្នកដទៃ ដែលគេមិនបានឲ្យដោយកាយ និង វាចា
៣. កុំប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាមទាំងឡាយ (កុំសេពកាមជាមួយបុរសស្រ្តី ដែលមានម្ចាស់)
៤. កុំនិយាយកុហក (ទាំងចេតនា និង អចេតនា)
៥. កុំសេពគ្រឿងស្រវឹងទាំងឡាយ។

ចូរនិយាយពីទ្រឹស្ដីលោកធាតុវិទ្យា នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា។
○ នៅក្នុងទ្រឹស្ដី ពិភពលោកនេះមានទ្វីប ៤ គឺ ជម្ភូទ្វីបនៅខាងត្បូង អបរគោយានទ្វីបនៅខាងលិច ឧត្តរកុរុទ្វីបនៅខាងជើង និង បុព្វវិទេហៈទ្វីបនៅទ្វីបខាងកើត។ ដែលទ្វីបនីមួយៗ ខ័ណ្ឌដាច់ដោយមហាសមុទ្រ និង មានភ្នំព្រះសុមេរុនៅចំកណ្ដាលទ្វីបទាំង ៤ ដែលជាលំនៅឋានរបស់ទេវតាទាំងឡាយ។

ចូរនិយាយពីទ្រឹស្ដីលោកធាតុវិទ្យា នៅក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍?
○ ទ្រឹស្ដីលោកធាតុវិទ្យា​ នៅក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍ គឺ មានទ្វីប ៤ នៅជុំវិញ ភ្នំព្រះសុមេរុ ហើយទ្វីបនីមួយៗ​ ខ័ណ្ឌចែកដាច់ដោយមហាសមុទ្រ។ ទ្វីបខាងកើតមានរាងមូល ទ្វីបខាងត្បូងមានរាងជាកន្លះរង្វង់ ទ្វីបខាងលិចមានរាងជាត្រីកោណ ទ្វីបខាងជើងមានរាងចតុកោណ។ ភ្នំព្រះសុមេរុ គឺ​ នៅចំកណ្ដាលទ្វីបលោកទាំង ៤ និង ជាលំនៅឋានរបស់អាទិទេពទាំងឡាយ។

ចូរនិយាយពីលក្ខណៈសម្គាល់ មួយចំនួនរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ហីនយាន និង មហាយាន។
☆ ព្រះពុទ្ធសាសនា ហីនយាន៖
• នមស្សការចំពោះព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ
• ពុទ្ធរូប ១ អង្គ និង បញ្ចវគ្គីភិក្ខុទាំង ៥
• បដិមា ឬ គំនូរ ព្រះពុទ្ធរូបទាំង ៥ ព្រះអង្គ
• គោរពប្រតិបត្តិតាមគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក
• ព្រះពុទ្ធរូបចូលនិព្វាន
• ការប្រាថ្នាយកនិព្វានជាធំ
• និយាយពីអនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា
• គម្ពីរសាសនាប្រើភាសាបាលី...។
☆ ព្រះពុទ្ធសាសនា មហាយាន៖
• នមស្សការចំពោះ ព្រះពុទ្ធ ព្រះពោធិសត្វលោកកេស្វរៈ ព្រះនាងប្រាជ្ញាបារមីតា...។
• បដិមា មានព្រះពុទ្ធរូបអមិតាភៈតូច នៅលើភ្នួងសក់។
• មានព្រះពោធិសត្វច្រើនអង្គ ដែលមានព្រះពុទ្ធអមិតាភៈតូចនៅលើភ្នួងសក់។
• មានព្រះពោធិសត្វច្រើន ចាំជួយមនុស្សលោក។
• ក្ដីប្រាថ្នាយកឋានសួគ៌ និង ជាព្រះពោធិសត្វ។
• មានគម្ពីរផ្ទាល់ខ្លួនដូចជា គម្ពីរសុវណ៌ប្រភាសសទ្ធម្មបុណ្ឌរីកលង្កាវតា ប្រាជ្ញាបារមីតា ជាដើម។
• ចម្លាក់ព្រះពោធិសត្វមានព្រះហស្ថច្រើន និង មានកាន់កេតនៈភ័ណ្ឌ ដូចអាទិទេពក្នុងព្រាហ្មណ៍សាសនា ប៉ុន្ដែមានព្រះពុទ្ធរូបតូចនៅលើភ្នួងសក់។
• គម្ពីរសាសនា ប្រើភាសាសំស្រឹ្កត...។

ព្រះពុទ្ធតែងបំពេញពុទ្ធកិច្ច៥ប្រការជាប្រចាំអស់រយៈពេល ៤៥ វស្សា។ តើពុទ្ធកិច្ច៥ប្រការនេះមានអ្វីខ្លះ?
○ ពុទ្ធកិច្ច​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​អង្គ​ បាន​បំពេញ​អស់​រយៈពេល​ ៤៥ វស្សា​ មាន៖
• នៅ​ពេល​ព្រឹក​ ទ្រង់​និមន្ត​បិណ្ឌ​បាត្រ។
• នៅ​ពេល​រសៀល​ ទ្រង់​និមន្ត​សម្ដែង​ធម្មទេសនា​ដល់​សាធារណជន។
• នៅ​ពេល​ព្រលប់​ ទ្រង់​ប្រគេន​ឱ្យ​វាទ​ដល់​ភិក្ខុ​សង្ឃ។
• នៅ​ពេល​កណ្ដាល​អាធ្រាត្រ​ ទ្រង់​ដោះ​ស្រាយ​ប្រស្នា​នៃ​ពួក​ទេវតា។
• នៅ​ពេល​ជិត​ភ្លឺ ​ទ្រង់​ប្រមើមើល​នូវ​សត្វ​លោក​ដែល​មាន​ភ័ព្វ។

តើសេរីភាពខាងជំនឿសាសនាមានន័យយ៉ាងណា?
○ សេរីភាពខាងជំនឿសាសនា មានន័យថា៖
• រដ្ឋផ្តល់សិទ្ធិឱ្យអ្នកសិក្សាទាំងអស់នៅគ្រប់គ្រឹះស្ថានសិក្សា មានសេរីភាពជឿលើសាសនាណាក៏បាន ដែលក្នុងសាលារៀនយើងមិនអាចបង្ខំឱ្យគេគោរពសាសនា ឬ ចូលរួមក្នុងសកម្មភាពសាសនា ឬ ប្រតិបត្តិសាសនាណាមួយឡើយ។
• ប៉ុន្តែការមិនគោរពសាសនានេះ មិនត្រូវធ្វើឱ្យប៉ះពាល់សិទ្ធិអ្នកដទៃ ខុសពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានចែងទេ។ ក្នុងនោះផងដែរ រដ្ឋយើង ឬ គ្រឹះស្ថានសិក្សាត្រូវយកចិត្តទុកដាក់លើព្រះពុទ្ធសាសនា ជាសាសនារដ្ឋ។

តើគុណសម្បត្តិទាំង១០ប្រការរបស់ព្រះវេស្សន្តរមានអ្វីខ្លះ?
○ គុណសម្បត្តិទាំង ១០ ប្រការរបស់ព្រះវេស្សន្តរ មាន៖
1. ទមេ = ធ្វើទុក្ខឥន្ទ្រីយ៍។
2. សំយមេ = សង្រួមឥន្ទ្រីយ៍។
3. ខត្តិយា = អត់ធន់។
4. សំវរេ = សង្រួមសីល។
5. និយមេ = និយមកុសលកម្ម។
6. អកោធេ = មិនខឹង។
7. អរិយសាយ = មិនបៀតបៀន។
8. សច្ចេ = ទៀងត្រង់។
9. សោចេយ្យ = ស្អាត។
10. មេត្តេយ្យ = រាប់អាន។

តើមានព្រះពុទ្ធប៉ុន្មានព្រះអង្គហើយដែលត្រាស់ដឹង? មានព្រះនាមអ្វីខ្លះ?
○ មានព្រះពុទ្ធចំនួន ៥ ព្រះអង្គ ហើយដែលត្រាស់ដឹង៖
• ព្រះពុទ្ធកកុសន្ទៈ
• ព្រះពុទ្ធ កោនាគមនៈ
• ព្រះពុទ្ធ កស្សបៈ
• ព្រះពុទ្ធគោតម
• ព្រះអរិយមេត្តយ្យ មិនទាន់បានត្រាស់ដឹងទេ។

នៅក្នុងលទ្ធិពុទ្ធសាសនា “រតនត្រៃ” ឬ “កែវទាំងបី” ចូរបកស្រាយពីទំនាក់ទំនងរវាងកែវទាំងបី។
○ នៅក្នុងលទ្ធិពុទ្ធសាសនា “រតនត្រៃ” ឬ “កែវទាំងបី” មាន៖ ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ។
☆ ទំនាក់ទំនងរវាងកែវទាំងបី៖
• ព្រះពុទ្ធជាបរមគ្រូ ព្រះធម៌ជាពាក្យប្រៀនប្រដៅ និង ព្រះសង្ឃជាអ្នករក្សាធម៌។
• បើគ្មានព្រះពុទ្ធ ក៏គ្មានព្រះធម៌។
• បើគ្មានព្រះសង្ឃ ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ក៏ត្រូវសាបសូន្យដែរ។
• ហេតុនេះពុទ្ធសាសនិកជន បានតំកល់ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និង ព្រះសង្ឃ ជាកែវទាំងបីដែលជាទីពឹង និង ជាទីពុំនាក់។

ដូចម្តេចដែលហៅថាសាសនា? តើសាសនាមានប្រភពមកពីណា? តើព្រះពុទ្ធសាសនាហូរចូលស្រុកខ្មែរក្នុងរាជ្យស្តេចអង្គណា? សតវត្សទីប៉ុន្មាន?
° ក. សាសនាមកពីពាក្យថា សាសនៈ ដែលមានន័យថា ការអប់រំ ការទូន្មាន ការប្រៀនប្រដៅ។ ដូចនេះ សាសនាជាការអប់រំទូន្មាន ប្រៀនប្រដៅរបស់អាចារ្យណាម្នាក់ក្នុងលោក។
° ខ. សាសនាមានប្រភពមកពី៖
សង្គមមានភាពអន់ថយ មនុស្សពុំមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាចំពោះមុខ។
មនុស្សតែងតែមានគំនិតថា មានថាមពលអាថកំបាំងពីខាងក្រៅអាចជួយខ្លួនបាន។
° គ. ព្រះពុទ្ធសាសនាហូរចូលស្រុកខ្មែរក្នុង ស.វ ទី ២ នៃ គ.ស ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ ស្រីមារៈ ឬ ហ្វាន់ ចេម័ន។

ព្រះពុទ្ធសាសនាមានដើមកំណើតនៅប្រទេសណា? តើសព្វថ្ងៃនេះពុទ្ធសករាជទីប៉ុន្មាន?
○ ព្រះពុទ្ធសាសនា មានដើមកំណើតនៅប្រទេសឥណ្ឌា។ សព្វថ្ងៃនេះពុទ្ធសករាជ ២៥៦៧។

ក្រោយពីព្រះពុទ្ធត្រាស់ដឹងនូវសម្មោធិញ្ញាណមក តើព្រះអង្គបំពេញពុទ្ធកិច្ចអ្វីខ្លះ? ហើយអស់រយៈពេលប៉ុន្មានព្រះវស្សា?
ក. ក្រោយពីព្រះពុទ្ធត្រាស់ដឹងនូវសម្មាសម្ពោធិញ្ញណមក ព្រះអង្គបំពេញពុទ្ធកិច្ចចំនួន ៥ គឺ៖
• ពេលព្រឹកទ្រង់និមន្តបិណ្ឌបាត។
• ពេលរសៀលទ្រង់សំដែងធម្មទេសនាដល់សាធារណៈជន។
• ពេលល្ងាចទ្រង់ប្រទានឱវាទដល់ភិក្ខុសង្ឃ។
• ពេលអធ្រាតទ្រង់ដោះស្រាយប្រស្នាពួកទេវតា។
• ពេលជិតភ្លឺទ្រង់ប្រមើលមើលឧបនិស្ស័យសត្វលោក ដែលត្រូវប្រោស។
ខ. ពុទ្ធកិច្ចនេះព្រះអង្គបំពេញអស់រយៈពេល ៤៥ ព្រះវស្សា។

តើពិធីបុណ្យ “វប្បមង្គល” ជាបុណ្យតាមប្រពៃណី ឬ ជាបុណ្យតាមព្រះពុទ្ធសាសនា? តើបុណ្យនេះ គេប្រារព្ធឡើងនៅពេលណា?
○ ពិធីបុណ្យ “វប្បមង្គល” ជាបុណ្យតាមប្រពៃណីខ្មែរ៖
• គេធ្វើឡើងនៅដើមរដូវវស្សា នៅថ្ងៃទី ០៤ រោជ ខែ ពិសាខ រៀងរាល់ឆ្នាំ។
• ដើម្បីសម្ពោធការងារកសិកម្មរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ មើលប្រថ្នូលផលកសិកម្ម ជម្ងឺតំកាត់ឆ្នាំខាងមុខ និង ផ្សារភ្ជាប់រវាងព្រះមហាក្សត្រ ជាមួយកសិករ។

តើព្រះពុទ្ធសាសនាចែកចេញជាប៉ុន្មាននិកាយ? គឺអ្វីខ្លះ? តើនិកាយទាំងនោះមានភាពខុសគ្នាដូចម្តេចដែរ?
○ ព្រះពុទ្ធសាសនាចែកចេញជាពីរនិកាយ គឺ មហាយាន និង ហិនយាន។
☆ ភាពខុសគ្នារវាងនិកាយមហាយាន និង និកាយហីនយាន
ក. ហិនយានមានន័យថា យានតូច រទេះតូច គឺជា យានដែលនាំសត្វទៅកាន់និព្វាន។
• ហិនយានពន្យល់ថា មនុស្សត្រូវប្រាថ្នាយកអរហន្ត និង និព្វានជាគោលដៅធំបំផុត
• ហិនយានពន្យល់ថា ធ្វើទាន ភាវនាទើបបានសម្រេចនិព្វាន
• ហិនយានសំដែងថា ខ្លួនទីពឹងខ្លួន ខ្លួនជួយខ្លួនឯង អ្នកណាធ្វើកុសសល្អ អ្នកនោះបានបុណ្យ បានរួចទុក្ខ
ខ. មហាយានមានន័យថា រទេះធំ យានធំ។
• មហាយានសំដែងថា មនុស្សត្រូវប្រាថ្នាយកពោធិសត្វដែលមានពោធិញ្ញាណជាគោលដៅ
• មហាយានសំដែងថា គ្រាន់តែជឿ និង មានចិត្តជ្រះថ្លា ចំពោះព្រះពុទ្ធក៏អាចសម្រេចបរមសុខបានដែរ
• មហាយានសំដែងថា កុសលរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ អាចជួយស្រោចស្រង់អ្នកដទៃឱ្យរួចផុតទុក្ខទោសបានដែរ
• មហាយានមានពោធិសត្តធំៗ ឬ មហាសត្វច្រើនអង្គ មិនទាន់ចូលនិព្វាន ហើយឋិតនៅក្នុងលោកនោះ ចាំជួយសង្គ្រោះ សត្វលោក។ ពោធិសត្វទាំងនោះ រួមមាន៖
១. អវលោកិតេស្វវៈ ឬ លោកកេស្វរៈ៖ អ្នកសង្គ្រោះ
២. មញ្ជុស្រី៖ អ្នកត្រួតត្រាផ្លូវយុត្តិធម៌ គង់លើសីហៈ
៣. សមន្តភទ្រ៖ ថែរក្សាអ្នកកាន់សាសនា គង់លើដំរី
៤. មៃត្រេយ៖ អនាគតព្រះពុទ្ធ
៥. ក្សិតិគភ៌៖ ពោធិសត្វស្រោចស្រង់មនុស្សពីឋាននរក
៦. វដ្របាណ៌៖ ពោធិសត្វមានវជ្រៈ គឺ រន្ទះជាអាវុធដើម្បីការពារសាសនា
៧. ប្រាជ្ញាបារមីគា៖ មានរូបជាតួនាងទេពធីតាមួយអង្គ

ហេតុអ្វីបានជាព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កំណត់យកបាវចនាដែលមានឈ្មោះថា “ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ”?
○ បានជាព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កំណត់យកបាវចនា “ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ” ព្រោះ៖
• ជាតិ មានន័យថា មានប្រជាជន មានទឹកដី មានប្រវត្តិសាស្រ្ត មានវប្បធម៌។
• សាសនា មកពីពាក្យសាសនៈ មានន័យថា ពាក្យបណ្តាំ ការអប់រំ ការទូន្មាន។ សម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា គេកំណត់យកព្រះពុទ្ធសាសនារបស់រដ្ឋ មានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ ១៩៩៣ មាត្រា ៤៣។
• ព្រះមហាក្សត្រ គឺសំដៅប្រទេសដែលប្រកាន់នូវរបបរាជានិយម។ ប្រទេសដែលមានព្រះមហាក្សត្រគង់ជាម្លប់។

តើភណ្ឌាគារគយមានដែនកំណត់មានប៉ុន្មាន?
○ ភណ្ឋាគារគយមានដែនកំណត់ ៣ ប្រភេទ៖
• ប្រភេទ ក៖ ភណ្ឋាគារសាធារណៈ គឹជាភណ្ឋាគារគយមានដែនកំណត់ ដែលទទួលបានការអនុញ្ញាតពីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និង ហិរញ្ញវត្ថុដែលអាចធ្វើប្រតិបត្តិការ ដោយភ្នាក់ងាររបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ឬ ដោយបុគ្គលណាមួយ។ ភណ្ឋាគារនេះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់សម្រាប់ផ្តល់សេវាដល់បុគ្គលណាមួយ ដែលមានសិទ្ធិស្របច្បាប់លើទំនិញ ឲ្យធ្វើសន្និធិទំនិញរាប់បញ្ចូលទាំងអ្នកនាំចូល បុគ្គលដែលទិញទំនិញក្នុងភណ្ឋាគារនេះ ឬ បុគ្គលណាមួយផ្សេងទៀត ដែលមានសិទ្ធិស្របច្បាប់លើទំនិញទាំងនេះ។
• ប្រភេទ ខ៖ ភណ្ឋាគារឯកជន គឹជាភណ្ឋាគារគយមានដែនកំណត់ ដែលទទួលបានការអនុញ្ញាតពីអគ្គនាយក អគរ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយឡែក ដោយបុគ្គលណាម្នាក់សម្រាប់ធ្វើសន្និធិទំនិញ ដើម្បីប្រើប្រាស់ដោយឡែករាប់បញ្ចូលទាំងប្រតិបត្តិអាគារលក់ទំនិញរួចពន្ធ។
• ប្រភេទ គ៖ គឹជាភណ្ឋាគារគយមានដែនកំណត់ ដែលទទួលបានការអនុញ្ញាតពីអគ្គនាយក អគរ សម្រាប់រក្សាប្រភេទទំនិញគ្រោះថ្នាក់ ប៉ះពាល់ដល់គុណភាពទំនិញដទៃទៀត ឬ អាចត្រូវការទីកន្លែងពិសេសសម្រាប់រក្សាទំនិញទាំងនោះ។​ ភណ្ឋាគារគយប្រភេទនេះ អាចជាភណ្ឋាគារសាធារណៈ ឬ ឯកជន។

តើយើងអាចវាយតម្លៃអ្នកដឹកនាំ ផ្អែកលើចំណុចអ្វីខ្លះ?
○ យើងអាចវាយតម្លៃអ្នកដឹកនាំ ផ្អែកលើចំណុចដូចជា៖
• ផ្អែកលើលទ្ធផលការងារ បរិមាណ និង គុណភាព
• គោរព និង ស្មោះត្រង់ពីអ្នកក្រោមបង្គាប់
• មានមនសិការខ្ពស់ និង សាមគ្គីល្អ

តើចរិតអ្នកដឹកនាំមានប៉ុន្មានប្រភេទ?
○ ចរិតអ្នកដឹកនាំមាន៖
• អ្នកដឹកនាំយកការងារជាធំ (សាច់ការការងារ)
• អ្នកដឹកនាំនិយមសមាជិក (យកមនុស្ស)
• អ្នកដឹកនាំចេះផ្តុំប្រយោជន៍ (យកទាំងសាច់ការ យកទាំងមនុស្ស)។

តើគេចែកសិល្បៈជាប៉ុន្មានទម្រង់? មានអ្វីខ្លះ?
○ សិល្បៈចែកចេញជា ៧ ទម្រង់គឺ៖
• សិល្បៈស្ថាបត្យកម្ម (សំណង់)
• សិល្បៈចម្លាក់ (សូនរូប)
• សិល្បៈគំនូរ (វិចិត្រកម្ម)
• សិល្បៈតន្រ្តីចម្រៀង (សូរសម្លេង)
• សិល្បៈរបាំ (កាយវិការ)
• សិល្បៈអក្សរសិល្ប៍ កំណាព្យ (ពាក្យសំដី)
• សិល្បៈខ្សែភាពយន្ត វីដេអូ (រូបភាព)

ការបញ្ចប់អាជីពប្រកបដោយការបន្សល់ទុកនូវស្នាដៃ ឬ កេរដំណែល គួរឲ្យកោតសរសើរ
○ ចូរសួរខ្លួនអ្នកថា តើអ្នកនឹងចង់បន្សល់ទុកនូវទុកនូវស្នាដៃ ឬ កេរដំណែលអ្វីខ្លះដល់គ្រួសារ មិត្តរួមការងារ ស្ថាប័ន ឬ សង្គមជាតិ? បន្ទាប់មកចូរគិតអំពីវា អ្នកនឹងរកឃើញនូវរឿងជាច្រើន ដែលអ្នកអាចធ្វើបាន ដូចជា សមទ្ធិផលការងារ ការចែករំលែក កិត្តិយស និង ក្តីស្រឡាញ់ជាដើម ពោលគឺ៖
១. អ្នកមិនត្រូវគ្រាន់តែរីករាយនឹងប្រាប់អ្នកដទៃថា អ្នកមានបទពិសោធន៍បំពេញការងារ ឬ ការងារនោះបានយូរឆ្នាំ ប៉ុន្តែពុំអាចប្រាប់អ្នកដទៃថា អ្នកបានសម្រេច ឬ បន្សល់ទុកសមទ្ធិផលធំៗ ឬ ល្អៗសម្រាប់​ការងារ ឬស្ថាប័ន មិត្តរួមការងារ គ្រួសារ ឬ ប្រទេសជាតិនោះឡើយ។ អ្នកត្រូវតែខិតខំប្រឹងបំពេញការងារ ដើម្បីសម្រេចបានលទ្ធផលដ៏ល្អបំផុត ធ្វើឲ្យស្ថាប័នអ្នករីក​ចម្រើន ធ្វើឲ្យជីវិត និង ជីវភាពរស់នៅរបស់អ្នកបានល្អប្រសើរ និង ថែមទាំងត្រូវចូលរួម ជួយសង្គមជាតិឲ្យបានរីកចម្រើនផងដែរ។
២. គ្មាននរណាម្នាក់អាចធ្វើការ ឬ រស់បានជារៀងរហូតឡើយ ដូចនេះ អ្នកត្រូវតែបង្កើត និង ជួយឲ្យមាននូវអ្នកស្នងតំណែងដ៏ពូកែ ដែលអ្នកធានាបាននូវការផ្ទេរការងារ ឬ តំណែងប្រកបដោយជោគជ័យ។ ក្នុងន័យនេះ គឺ អ្នកមានកាតព្វកិច្ចបង្ហាត់បង្រៀន ឬ ចែករំលែកនូវចំណេះដឹង និង បទពិសោធន៍ល្អៗដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយ ឬ អ្នកបន្តវេនរបស់អ្នកឲ្យបានច្រើនបំផុត​ ប្រកបដោយទឹកចិត្តទូលាយ និង រីករាយនៅពេលឃើញការរីចម្រើនបន្ទាប់ពីខ្លួនចាកចេញពីតំណែង ឬ ស្ថាប័នណាមួយ។
៣. ការយកចិត្តទុកដាក់ និង ក្តីស្រឡាញ់ គឺជា គ្រឿងផ្សំដ៏មានតម្លៃ និង មិនអាចខ្វះបានសម្រាប់ជីវិត ដូចនេះ ចូរផ្តល់ឲ្យអ្នកដទៃឲ្យបានច្រើនបំផុត​ ដើម្បីឲ្យជីវិតរស់នៅប្រកបដោយសុភមង្គល និង សន្តិភាព។
៤. កិត្តិយស និង គុណតម្លៃ គឺ ត្រូវការពេលវេលាច្រើនណាស់សម្រាប់កសាង ដូចនេះ វាពិតជាមានតម្លៃណាស់ ប្រសិនបើ អ្នកអាចបន្សល់វាទុកសម្រាប់ក្រុមគ្រួសារ ឬ នរណាម្នាក់។ សូមកុំបន្សល់ទុកឲ្យក្រុមគ្រួសារ ស្ថាប័នណាមួយ ឬ ប្រទេសជាតិទទួលរងនូវក្តីអាម៉ាស់ ឬ ក្តីស្អប់ខ្ពើម ដោយសារទង្វើអពយស និង អគុណធម៌របស់អ្នកឡើយ។
☆ ជីវិតប្រៀបនឹងខ្សែកោង អាចចុះ អាចឡើង។​ ចូរអ្នកត្រៀមខ្លួនជាស្រេច ក្នុងការពុះពារប្រឈមនឹងបញ្ហា ឬ ឧបសគ្គទាំងឡាយ ហើយរៀនរស់នៅប្រកបដោយក្តីសង្ឃឹម និង ភាពរីករាយ ទោះស្ថិតក្នុងស្ថានភាពលំបាកយ៉ាងណាក៏ដោយ។

ចូរស្រឡាញ់និងយកចិត្តទុកដាក់ក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នក តែមិនត្រូវខ្ជះខ្ជាយពេលវេលានោះឡើយ ចូរស្រឡាញ់ការងាររបស់អ្នក តែមិនត្រូវស្រឡាញ់ការធ្វើឲ្យខ្លួនឲ្យមើលទៅជាមនុស្សដ៏រវល់ម្នាក់ឡើយ៖
○ ការចំណាយពេលវេលាជាមួយគ្រួសារ គឺ សំខាន់ណាស់ តែការចំណាយពេលវេលាជួយឲ្យសមាជិក និង ក្រុមគ្រួសារទាំងមូលកាន់តែរីកចម្រើន និង រុងរឿង គឺ រឹតតែសំខាន់ថែមទៀត។ ដូចនេះ អ្នកត្រូវតែធ្វើឲ្យអ្នកនៅជុំវិញខ្លួនចូលរួម និង រីករាយជាមួយនឹងបេសកកម្មរបស់អ្នក។ ជាងនេះទៅទៀត អ្នកត្រូវតែប្រាកដថា អ្នកគឺមិនមែនគ្រាន់តែរីករាយនឹងសកម្មភាព ដែលធ្វើឲ្យគេមើលឃើញថាអ្នករវល់ ប៉ុន្តែមិនបានធ្វើអ្វីដែលអស្ចារ្យ និង សម្រេចបានលទ្ធជាផ្លែផ្កាអ្វីនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ចូរបង្ហាញថាអ្នក ពិតជាស្រឡាញ់ការងាររបស់អ្នក ប្រកបដោយឆន្ទៈ ចំណង់មុះមុត​ និង បំពេញកិច្ចការប្រកបដោយមធ្យោបាយដ៏ឆ្លាតវៃមួយ។ បន្ទាប់មក អ្នកគួរតែផ្តល់ឱកាសឲ្យសមាជិកគ្រួសាររបស់អ្នកបានស្វែងយល់ និង ថែមទាំងចូលរួមជាមួយអ្នក ក្នុងជីវិតអាជីពការងារតាមរយៈការចូលរួមកម្មវិធីជប់លៀង ដំណើរកំសាន្តការងារជាដើម។ ប្រសិនបើការធ្វើដូចនេះ មិនប៉ះពាល់ដល់បទដ្ឋានការងារ ឬក៏ មិនរំលោភនឹងច្បាប់ បទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងស្ថាប័នទេនោះ។ ជាលទ្ធផល អ្នកនឹងទទួលបានការគាំទ្រ និង ធ្វើឲ្យពួកគាត់រីក​រាយនឹងស្នាដៃ សមិទ្ធិផល និង ថែមទាំងក្លាយជាកម្លាំងលើកទឹកចិត្តដ៏មានឥទ្ធិពល សម្រាប់អ្នកទៀងផង។

ចូរប្រើប្រាស់នូវក្តីស្រឡាញ់ពិត និង បេះដូងស្មោះត្រង់របស់អ្នក សម្រាប់ប៉ះប៉ូវចំពោះពេលវេលា ដែលអ្នកខកខានក្នុងការមើលថែ ឬ ជួបជុំគ្រួសារ៖
○ ភាពស្មោះត្រង់ និង សេហ្នា ក្តីស្រឡាញ់ពិតរបស់អ្នក នឹងធ្វើឲ្យអ្នកដទៃមើលឃើញតាមរយៈសកម្មភាព និង ការយកចិត្តទុកដាក់របស់អ្នក។ ប្រសិន បើអ្នកមិនមានភាពស្មោះត្រង់ ឬ ក្តីស្រឡាញ់ពិតប្រាកដចំពោះអ្នកដទៃ អ្នកនឹងមិនអាចទទួលបានសុភមង្គលពិតប្រាកដ និង ក៏មិនអាចទទួលបានការគាំទ្រយូរអង្វែងឡើយ​។

ចូរផ្តើមធ្វើនូវរឿងតូចតាចដើម្បីបង្ហាញនូវការយកចិត្តទុកដាក់ និងក្តីស្រឡាញ់របស់ អ្នកចំពោះគ្រួសារ
○ អ្នកអាចនឹងរវល់ខ្លាំងណាស់ ចំពោះកិច្ចការរបស់អ្នកជារៀងរាល់ថ្ងៃធ្វើការ ឬ ថែមទាំងនៅចុងសប្តាហ៍ និង ថ្ងៃឈប់សម្រាកក៏មាន នោះអាចជាហេតុធ្វើឲ្យអ្នកគ្មានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់គ្រួសារ ឬ ដៃគូជីវិតរបស់អ្នក។ កត្តានេះ នឹងក្លាយទៅជាការដោះសារមួយដ៏ពេញនិយម សម្រាប់មនុស្សជាច្រើន ក្នុងការខកខានទាក់ទង ឬ ពុំធ្វើអ្វីៗដើម្បីបង្ហាញការយកចិត្តទុកដាក់ ឬ ក្តីស្រឡាញ់ចំពោះមនុស្សនៅជុំវិញខ្លូន ឬ គ្រួសារ។ បើអ្នកក៏គិតដូច្នេះដែរ ចូរអ្នកសាកល្បងពិចារណាឡើងវិញ ថាតើអ្នកពិតជាគ្មានពេលសូម្បីតែពីរ ឬ បីនាទីដើម្បីធ្វើរឿងតូចតាចខ្លះ សម្រាប់មនុស្សជាទីស្រឡាញរបស់អ្នក (ឪពុកម្តាយ ប្តីប្រពន្ធ កូនៗ ឬ ដៃគូជីវិត...)​ ដូចជាការថើប ការនិយាយសំដីផ្អែមល្ហែម ការទូរសព្ទទាក់ទងសួរសុខទុក្ខ ឬ និយាយលេង ការទិញចំណីរហូបចុកតិចតួច សម្ភារៈ ឬ នំខួបកំណើត... ដើម្បីបង្ហាញការយកចិត្តទុកដាក់ និង ក្តីស្រឡាញ់របស់អ្នក នៅមុនពេលចាកចេញពីផ្ទះសម្បែង ក្នុងពេលធ្វើដំណើរទៅជួបអតិថិជន ដៃគូអាជីវកម្ម អ្នកពាក់ព័ន្ធ ដំណើរត្រលប់មកផ្ទះ ឬ ពេលមកដល់ផ្ទះជាដើម។

ចូរជជែកពិភាក្សា ទាក់ទង និងសែ្វងរកការគាំទ្រពីគ្រួសារ និង មនុស្សនៅជុំវិញខ្លួន
○ មនុស្សជាច្រើន ឬ អ្នកតែងតែចង់ឲ្យអ្នកដទៃយល់ និង គាំទ្រខ្លួន ប៉ុន្តែ អ្នកពុំព្រមជជែកពិភាក្សា​ ហើយនៅពេលអ្នកពុំទទួលបានការគាំទ្រ​ អ្នកបែរជាមានអារម្មណ៍កន្តោចកន្តែង ឬ សន្មតថា គ្មាននរណាម្នាក់ឲ្យ​តម្លៃ លើការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួន។ ខណៈដែលអ្នកមិនបានដឹងថា មនុស្សនៅជុំវិញខ្លួនអ្នកអាចនឹងមានអារម្មណ៍ដូចអ្នកដែរ គឺគិតថា អ្នកមិនបានឲ្យ​តម្លៃលើការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់គេដែរ ឬ ថែមទាំងមិនបានដឹងថា គ្រប់គ្នាព្រួយបារម្ភពីអ្នកស្ទើរគ្រប់ពេលវេលា។
☆ ទោះជាយ៉ាងក៏ដោយ ប្រសិនបើអ្នកចាប់ផ្តើមទាក់ទង និង ជជែកពិភាក្សា នោះអ្នកនឹងយោគយល់ និង គាំទ្រគ្នាទៅវិញទៅមក។ ហើយបញ្ហាតូចៗនឹងមិនត្រូវបានសន្សំទុកក្នុងចិត្ត ខណៈដែរបញ្ហាធំៗនឹងមិនត្រូវបានប្រឈម និង ដោះស្រាយដោយអ្នកម្នាក់ឯងទៀតទេ ប៉ុន្តែក្រុមគ្រួសារ ឬ មិត្តរួមគ្នារបស់អ្នកនឹងចូលរួមជាមួយអ្នកជាពុំខាន។

ហេតុអ្វីបានជាគំនិតខ្វែងគ្នាអាចធ្វើឱ្យយុទ្ធសាស្ត្ររបស់អ្នកកាន់តែរឹងមាំ?
○ នៅក្នុងពិភពធុរកិច្ចដែលមានការប្រែប្រួល និង មានការវិវឌ្ឍមិនឈប់ឈរ ការអភិវឌ្ឍន៍យុទ្ធសាស្ត្រដ៏រឹងមាំ គឺ មានសារៈសំខាន់ សម្រាប់ភាពជោគជ័យនៃអាជីវកម្ម។ អ្វីដែលមនុស្សភាគច្រើន និង ម្ចាស់អាជីវកម្មមិនសូវបានគិតគូរនោះ ការទទួលយកគំនិតដែលមានភាពខ្វែងគ្នា អាចពង្រឹងការគិតបែបយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ខ្លួន ដែលអាចនាំទៅរកភាពច្នៃប្រឌិត ការគិតបែបសំយោគ និង ធ្វើឱ្យការសម្រេចចិត្តកាន់តែមានភាពប្រសើរឡើង។
១. ជំរុញភាពច្នៃប្រឌិត
នៅពេលដែលគំនិតចម្រុះបានផុះឡើង ពួកគេជំរុញការគិតប្រកបដោយភាពច្នៃប្រឌិត។ តាមរយៈ​ការ​លើក​ទឹកចិត្ត​ ឱ្យ​មាន​ទស្សនៈ​ផ្សេង​គ្នា អ្នកនឹងចាប់ផ្តើមមាន​គំនិត​ទូលំទូលាយ ធ្វើឲ្យការ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ ប្រកបដោយ​ភាពច្នៃប្រឌិតផុសឡើង និង​ អាច​បង្កើត​យុទ្ធសាស្ត្រដ៏អស្ចារ្យ។ ការទទួលយកគំនិត ដែលមានភាពផ្ទុយគ្នា បង្កើតបរិយាកាសមួយ ដែលយើងអាចរកដំណោះស្រាយប្លែកគេ ដែលផ្តល់ឱ្យអាជីវកម្មរបស់អ្នកនូវការប្រកួតប្រជែងកាន់តែល្អប្រសើរ។
២. ការលើកកម្ពស់ការគិតបែបសំយោគ
គំនិត​ដែលផ្ទុយគ្នា​ នឹង​ធ្វើឲ្យអ្នកកែប្រែស្ថានភាព​បច្ចុប្បន្ន ហើយ​ជម្រុញ​អ្នក​ឱ្យ​វាយ​តម្លៃ​យុទ្ធសាស្ត្រ​របស់អ្នក កាន់តែប្រសើរឡើង និង គិតគូរបានដិតដល់ជាងមុន។ តាមរយៈការចូលរួម ក្នុងការជជែកពិភាក្សាក្នុងន័យស្ថាបនា អ្នកអាចកំណត់អត្តសញ្ញាណចំណុចខ្សោយ ភាពលំអៀង ឬ ចំណុចយើងមិនធ្លាប់បានចាប់អារម្មណ៍ ដែលអាចរារាំងដល់ភាពជោគជ័យ។ ការវាយតម្លៃដ៏សំខាន់នេះ ជួយពង្រឹងដំណើរការធ្វើការសម្រេចចិត្តរបស់អ្នក ដោយធានាឱ្យមានការវាយតម្លៃយ៉ាងទូលំទូលាយ អំពីហានិភ័យ និង ឱកាស។
៣. ពង្រឹងការសម្រេចចិត្ត
តាមរយៈការពិចារណាលើគំនិតដែលផ្ទុយគ្នា អ្នកទទួលបានការយល់ដឹងកាន់តែទូលំទូលាយ អំពីលទ្ធផលដែលអាចកើតមាន។ ការទទួលបានទស្សនៈចម្រុះ អនុញ្ញាតឱ្យអ្នកថ្លឹងថ្លែងពីគុណសម្បត្តិ និង គុណវិបត្តិ កំណត់បញ្ហាដែលអាចកើតមាន និង ធ្វើការសម្រេចចិត្តជាមួយនឹងព័ត៌មានកាន់តែច្រើន។ ការទទួលយកគំនិតដែលផ្ទុយគ្នា នាំទៅរកយុទ្ធសាស្រ្តគ្រប់ជ្រុយជ្រោយមួយដែលអាចសម្របខ្លួនបាន និង មានភាពធន់នៅក្នុងទិដ្ឋភាពអាជីវកម្មដែលផ្លាស់ប្តូរជានិច្ច។

ភាពជោគជ័យត្រូវការ៦ចំណុចនេះ
○ ស្ទើរតែគ្រប់គ្នា ចង់ទទួលបានភាពជោគជ័យ តែតិចនាក់ណាស់ ដែលហ៊ានលះបង់ដើម្បីក្តីស្រមៃមួយនេះ។ នេះគឺជាចំណុចទាំង ៦ ដែលជាធាតុសំខាន់សម្រាប់យកទៅអនុវត្ត ដើម្បីទទួលបានអ្វីដែលអ្នកចង់បាន។
១. ការខិតខំប្រឹងប្រែង៖ កុំជឿលើសំណាង ជឿលើការប្រឹងប្រែង។ ឈប់ព្យាយាមតក់ក្រហល់ ស្វែងរកផ្លូវកាត់ទៀតទៅ ព្រោះថា វាមិនមាននោះទេ។
២. ភាពអត់ធ្មត់៖ បើ​អ្នក​បាត់​បង់​ការ​អត់ធ្មត់ នោះ​អ្នក​នឹង​ចាញ់​ការ​ប្រយុទ្ធ។ មនុស្សភាគច្រើនបោះបង់នៅដំណាក់កាលនេះ។
៣. ការលះបង់៖ បើអ្នកមិនលះបង់ ដើម្បីអ្វីដែលអ្នកចង់បានទេ អ្វីដែលអ្នកចង់បាន នឹងក្លាយជាការលះបង់។ អ្វីគ្រប់យ៉ាងមានតម្លៃរបស់វា។ សំណួរ​សួរ​ថា តើ​អ្នក​ត្រៀម​ខ្លួន​រួច​ហើយ​ឬ​នៅ​ ក្នុង​ការ​ចំណាយ​វា​សម្រាប់​ជីវិត​ដែល​អ្នក​ប្រាថ្នា?
៤. ភាពជាប់លាប់៖ ធ្វើហើយធ្វើទៀត គឺជាអ្វីដែលបម្លែងអ្នកពីមនុស្សធម្មតា ទៅជាមនុស្សអស្ចារ្យ។ បើគ្មានភាពជាប់លាប់នោះទេ អ្នកនឹងមិនអាចទទួលបានភាពជោគជ័យធំជាងនេះឡើយ។
៥. វិន័យ៖ ការជម្រុញ និង​ លើក​ទឹក​ចិត្ត​ធ្វើ​ឱ្យ​អ្នក​ដើរទៅ​មុខ ប៉ុន្តែការប្រកាន់ខ្ជាប់​វិន័យ នឹង​ធ្វើ​ឱ្យ​អ្នក​រីក​ចម្រើន។ វានឹងមានថ្ងៃដែលអ្នកមិន “មានអារម្មណ៍” ចង់ធ្វើវា បាត់បង់កម្លាំងចិត្ត ឬ​ ខ្ចិល។ អ្នកត្រូវតែឆ្លងកាត់ថ្ងៃទាំងនោះ ដោយមិនគិតពីអារម្មណ៍របស់អ្នក ហើយនៅតែបន្តធ្វើដោយសារតែអ្នក មានវិន័យសម្រាប់ខ្លួនឯង ហើយទាំងនេះ គឺជាអ្វី ដែលអ្នកត្រូវការដើម្បីសម្រេចកិច្ចការធំបាន។
៦. ទំនុកចិត្តលើខ្លួនឯង៖ ទំនុកចិត្តគឺថា ខ្ញុំនឹងនៅតែជាខ្ញុំ និង នៅតែរឹងមាំ ទៅបីពួកគេមិនចូលចិត្តខ្ញុំ។ស្រលាញ់ខ្លួនឯងជារឿងសំខាន់ ហើយជឿជាក់លើខ្លួនឯងនឹងធ្វើឲ្យអ្នកមានភាពក្លាហាន និង ហ៊ានជំនះរាល់ឧបសគ្គ។