ហេតុអ្វីបានជាគេតែងនិយាយថាវប្បធម៌ អរិយធម៌ មិននិយាយថាសង្គមធម៌ អរិយធម៌?
○ បានជាគេតែងនិយាយថា វប្បធម៌ អរិយធម៌ មិននិយាយថាសង្គមធម៌ អរិយធម៌ ព្រោះវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌ ជាមែកធាងសំខាន់ ដែលមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និត ហើយសំខាន់ដូចគ្នា។ វប្បធម៌ សំដៅទៅលើសកម្មភាពពលកម្មខួរក្បាល និង រូបរាងកាយរបស់មនុស្សម្នាក់ដែលស្តែងឡើងតាមរយៈឥរិយាបថ ដេក ឈរ អង្គុយ និយាយស្តីអាចវាយតម្លៃបានភ្លាមៗថា អ្នកនេះ ឬ អ្នកនោះមានវប្បធម៌ទាប ឬ ខ្ពស់បានភ្លាមៗ។ ចំណែកសង្គមធម៌វិញ គឺជា ពពួកមនុស្ស ឬ ចង្កោមមនុស្ស ដែលរស់នៅប្រមូលផ្តុំគ្នា មានមុខរបរទាក់ទងគ្នា ដែលគេពុំអាចវាយតម្លៃបានភ្លាមៗថា សង្គមនេះ ឬ សង្គមនោះអន់ថយ ឬ រីកចំរើនបានឡើយ។ បើចង់វាយតម្លៃលើសង្គមមួយ លុះត្រាតែឆ្លងកាត់ ការស្រាវជ្រាវលើឯកសារផ្សេងៗ ដែលមាននៅលើសម្ភារៈសង្គម ទម្រង់សង្គម និង របបសង្គមជាឯកសារនៅតាមស្ថាប័នរដ្ឋក្រសួង មន្ទីរ ក្រុមហ៊ុននានាទើបអាចហ៊ានវាយតម្លៃថា សង្គមនេះអន់ថយ ឬ រីកចំរើនបាន។ ដូចនេះ ទើបគេតែងតែនិយាយថា វប្បធម៌ អរិយធម៌ ពោល គឺ ពាក្យវប្បធម៌ដាក់ពីមុខ​ពាក្យអរិយធម៌ជានិច្ច។

តើអរិយធម៌ខ្មែរមានលក្ខណៈពិសេសប៉ុន្មានយ៉ាង?
○ អរិយធម៌ខ្មែរ មានលក្ខណៈពិសេស ២ យ៉ាង គឺ៖
• លក្ខណៈជាតិ៖ ជាលក្ខណៈស្ថិតថេររបស់ប្រជាជនខ្មែរមានទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី ជំនឿសាសនាភូមិសាស្រ្តទឹកដី។ល។ ឥទ្ធិពលណាដែលមិនសមស្រប តាមអរិយធម៌ វប្បធម៌ខ្មែរ យើងមិនអាចទទួលយកបានឡើយ។
• លក្ខណៈបត់បែន៖ ជាលក្ខណៈបត់បែនទៅតាមការរីកចំរើនរបស់ពិភពលោក ដែលមានលក្ខណៈវិជ្ជាសាស្រ្តទំនើប។ សរុបសេចក្តីមក អ្វីដែលមិនមែនជារបស់ជាតិខ្លួនខ្មែរ បានមកកែច្នៃឱ្យសមស្រប ទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ប្រជាជាតិខ្លួន ឱ្យមកជារបស់ជាតិខ្លួន។ ខ្មែរមិនទទួលយកអរិយធម៌បរទេស ដែលមិនល្អ ឬ យកចំណុចណាទាំងស្រុងនោះឡើយ។

ក.អាស៊ានជាអ្វី? បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំណា?
ខ.តើព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាចូលជាសមាជិកអាស៊ាននៅថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំណា?
គ.ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសកម្ពុជាខិតខំចូលជាសមាជិកអាស៊ាន។
--- ចម្លើយ​​ ---
ក. អាស៊ាន ជាសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ អាស៊ានត្រូវបានបង្កើតឡើង យោងតាមសេចក្តីប្រកាសនៅទីក្រុង បាងកក ថ្ងៃទី ០៤ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៦៧។
ខ. ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ចូលជាសមាជិកអាស៊ានថ្ងៃទី ៣០ ខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៩៩។
គ. បានជាប្រទេសកម្ពុជា ខិតខំចូលជាសមាជិកអាស៊ាន ព្រោះ៖
· ដើម្បីរិទ្ធចំណងសាមគ្គីភាព ជាមួយប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន។
· ធ្វើឱ្យប្រទេសរីកចម្រើនឆាប់រហ័ស។
· ឱ្យមានស្ថេរភាពផ្នែកសន្តិសុខ និងសន្តិភាព។
· ជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាពជាមួយប្រទេស ដែលជាសមាជិកអាស៊ាន។
· មិនអាចរស់នៅឯកោ ក្នុងតំបន់បានទេ។
· ជំរុញឱ្យមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
· រក្សាយ៉ាងជិតស្និទ្ធ​ និង មានប្រយោជន៍ជាមួយអង្គការជាតិ និង អន្តរជាតិ។

តើអាស៊ានជាអ្វី? ហើយតើកម្ពុជាបានទទួលផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះពីការចូលជាសមាជិកអាស៊ាន?
○ អាស៊ាន ជា សមាគមន៍ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ហើយកម្ពុជាបានទទួលផលប្រយោជន៍ ពីការចូលជាសមាជិកអាស៊ាន ដូចជា៖
· កម្ពុជាអាចធ្វើទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម ជាមួយប្រទេសជាសមាជិកក្នុងតំបន់។
· កម្ពុជាមានឱកាសប្រកួតប្រជែងខ្ពស់ ជាមួយប្រទេសក្នុងតំបន់ ធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជារីកចម្រើន។
· កម្ពុជាទទួលបានកំណើនភ្ញៀវទេសចរណ៍។
· កម្ពុជាបានចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាផ្សេងៗជាមួយអាស៊ាន។
· មានការផ្លាស់ប្តូរផ្នែកចំណេះដឹង សង្គម វប្បធម៌ កីឡាពីប្រទេសជាសមាជិកទាំងអស់។
· ផ្លាស់ប្តូរគ្នាទៅវិញទៅមក ផ្នែកវិស័យអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា ព័ត៌មានថ្មីបន្ថែមទៀត។
· កម្ពុជាទទួលបានផលចំណេញយ៉ាងច្រើន ពីការអភិវឌ្ឍពីវិស័យផ្សេងៗ ដូចជា កិច្ចការនយោបាយ និង ទំនាក់ទំនងការបរទេស។

ព្រះរាជាណាខ្លះបានសោយរាជ្យក្នុងសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង?
○ ព្រះរាជា ដែលបានសោយរាជ្យ ក្នុងសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង រួមមានដូចជា​​​​​​​​​​​​​​​​៖
· ព្រះបាទនរោត្តម (១៨៦០-១៩០៤)
· ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ (១៩០៤-១៩២៧)
· ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស (១៩២៧-១៩៤១)
· ព្រះនរោត្តម (១៨៤១-១៩៥៥)

តើនរណាជាមេខ្មែរក្រហម? សូមរាប់ឲ្យបាន៣នាក់។
○ មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមមាន ប៉ុលពត ខៀវសំផន នួនជា អៀងសារី។