ក្នុងនាមយើងលជាកូនខ្មែរ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ បញ្ញាវ័ន្ត គ្រូបង្រៀន និង អ្នកដែលរស់នៅលើទឹកដីនៃកម្ពុជា តើការស្រុតចុះនៃតម្លៃមនុស្សនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នវាបណ្តាលមកពីកត្តាអ្វីខ្លះ? ចូរបកស្រាយពន្យល់?
🔹️តម្លៃ គឺជាអ្វីៗដែលល្អ ជាទីពេញចិត្ត ជាទីស្រឡាញ់និងជាទីប្រាថ្នារបស់មនុស្ស។ មនុស្ស គឺជាសត្វដែលមានវិចារណញាណ និង ជាទីប្រាថ្នារបស់មនុស្ស។ មនុស្ស គឺជាសត្វដែលមានវិចារណញាណមានមនោសញ្ចេតនា មានប្រវត្តិសាស្រ្ត និង មានការរស់នៅជាលក្ខណៈសង្គម។ ការស្រុតចុះតម្លៃមនុស្សនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា វាបណ្តាលមកពីកត្តាមួយចំនួន ដូចខាងក្រោម៖
· ការកាប់សម្លាប់មនុស្ស ដូចជា សម្លាប់ដោយការលួច ការប្លន់ ស៊ីផឹក ជម្លោះបន្តិចបន្តួចនៅក្នុងគ្រួសារ សេចក្តីច្រណែនឈ្នានីស តាមការប៉ះទង្គិចគ្នាបន្តិចបន្តួច ការរាំធុងបាស រំាតាមរង្គសាល ក្លឹបកម្សាន្ត និង សម្លាប់ដោយការចាប់រំលោភ។
· ការចាប់រំលោភស្រ្តីភេទ ដូចជា ឪពុករំលោភកូន បងរំលោភប្អូន កុមារារំលោភកុមារី និង មនុស្សចាស់រំលោភកូនក្មេង ជាដើម។
· ការជេរប្រមាថតាមសង្គ្រាមប៉ាការ អនាធិបតេយ្យក្នុងអក្ខារាវិរុទ្ធ ឃ្លាប្រយោគ និង អនាធិបតេយ្យក្នុងការបន្ទាបបន្ថោក​តម្លៃមនុស្ស។
· ការជួញដូរមនុស្ស និង សរីរាង្គរបស់មនុស្ស ដូចជា ការចាប់ស្រ្តីពីជនបទមកលក់នៅទីក្រុង ការចាប់ស្រ្តីទៅលក់នៅឯបរទេស ការយកស្រ្តីទៅរស់នៅបរទេស ជាដើម។
· ការចាប់មនុស្សជម្រិតយកប្រាក់
· ការបាញ់កាំភ្លើងឥតគោរពសណ្តាប់ធ្នាប់
· ការបាត់ជំនឿលើសង្គម និង ខ្លួនឯង
· ការជួញដូរគ្រឿងញៀន
· អាជិវកម្មផ្តាច់មុខ
· ការរំលោភបំពានដីធ្លី
· ពុករលួយ បក្សពួកនិយម ស៊ីសំណូកសូកប៉ាន់
· ស្រីញី អូនបង ប្រុសឈ្មោល ខុសទំនង
· សម្ភារៈនិយម...។

តើគោលនយោបាយ “ភូមិ ឃុំ មានសុវត្ថិភាព” ត្រូវបានអនុម័តនៅឆ្នាំណា? ​តាមស្មារតីនៃគោលនយោបាយនេះ “ភូមិ ឃុំ​មានសុវត្តិភាព” ត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិអ្វីខ្លះ?
○ គោលនយោបាយ “ភូមិ ឃុំ មានសុវត្ថិភាព” ត្រូវបានអនុម័តនៅឆ្នាំ ២០១០។ តាមស្មារតីនៃគោលនយោបាយនេះ “ភូមិ ឃុំ​មានសុវត្តិភាព” ត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិ ដូចខាងក្រោម៖
· គ្មានចោរកម្ម
· គ្មានគ្រឿងញៀន
· គ្មានហីង្សា ជួញការដូរ​ផ្លូវ​ភេទ​ និង ស្រ្ដី
· គ្មានក្មេងទំនើង
· គ្មានល្បែងស៊ីសងគ្រប់ប្រភេទ

តើអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ មានទំនាក់ទំនងអ្វីខ្លះជាមួយការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ?
○ ការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ មានទំនាក់ទំនងជាមួយការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ៖
· ប្រជាពលរដ្ឋមានប្រាក់ចំណូលទាប ខ្វះសាលារៀននៅជិត ខ្វះផ្លូវគមនាគមន៍ ខ្វះទឹកប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ ខ្វះបង្គន់អនាម័យ ស្លាប់ដោយជម្ងឺច្រើន។ល។
· ប្រជាជនខ្វះដីបង្កបង្កើនផល ដីបង្កបង្កើនផលខ្វះជីវជាតិ ដីមានមីន មិនអាចបង្កបង្កើនផលបាន
· ប្រជាជនខ្វះដើមទុនសម្រាប់ប្រកបរបរវិជ្ជាជីវៈ
· បច្ចេកវិទ្យាទំនើបចូលមិនដល់កសិករ
· អាហារូបត្ថម្ភមិនគ្រប់គ្រាន់ បណ្ដាលឲ្យការអភិវឌ្ឍខួរក្បាល និង ការរីកធំធាត់របស់ក្មេងមិនល្អ កម្រិតនៃការអប់រំ និង ជំនាញទាប បណ្ដាលឲ្យរកចំណូលបានទាប
· គ្រោះធម្មជាតិ ដែលមានជាអាទិ៍ ទឹកជំនន់ និង ភាពរាំងស្ងួត។ល។
✧ អភិវឌ្ឍជនបទ គឺជា មធ្យោបាយដ៏សំខាន់បំផុត សម្រាប់កាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ អភិវឌ្ឍន៍ជនបទ គឺជាសកម្មភាពមួយ ឬ ចម្រុះគ្នា ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើង ដើម្បីលើកស្ទួយកម្រិតជីវភាពរស់នៅផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច សង្គម​​កិច្ចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។​ ការ​អភិវឌ្ឍន៍ជនបទ គឺជា សកម្មភាពមួយ ឬ ចម្រុះគ្នា ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើង ដើម្បីលើកស្ទួយកម្រិតជីវភាព​រស់នៅផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រនៅជនបទ។ សកម្មភាពអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ រួមមាន៖
· ការស្ដារ និង អភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវជនបទ រួមមាន ផ្លូវ ស្ពាន លូ ព្រមទាំងសំណង់ផ្សេងៗ
· ការផ្តត់ផ្តង់ទឹកជនបទ រួមមាន ទឹកហូបស្អាត ទឹកប្រើប្រាស់ និង ទឹកស្រោចស្រពខ្នាតតូច
· ការថែ:អភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍
· ការងារ អភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជនបទ
· ការងារបណ្ដុះបណ្ដាល និង ការងារអភិវឌ្ឍន៍ជនជាតិដើមភាគតិច។ល។

តើព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តប៉ុន្មានលើកមកហើយ? ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំណាខ្លះ?
○ ព្រះរាជាអាណាចក្រកម្ពុជា ធ្លា​ប់ឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំង តំណាងរាស្រ្តចំនួន ៤ លើកហើយ គី៖
· លើកទី ១ នៅថ្ងៃទី ២៣ ​ដល់ ២៨ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ១៩៩៣
· លើកទី ២ នៅថ្ងៃទី ២៦ កក្កដា ១៩៩៨
· លើកទី ៣ នៅថ្ងៃទី​ ២៧ កក្កដា ២០០៣​
· លើកទី ៤ នៅថ្ងៃទី​ ២៧ កក្កដា ២០០៨

តើស្ថាបត្យកម្មមានន័យដូចម្តេច?
○ ស្ថាបត្យកម្ម គឺ សំដៅលើសិល្បៈក្នុងការកសាង ប្រកបដោយការតុបតែងតាមក្បួនខ្នាត។

វប្បធម៌សន្តិភាពជាអ្វី? តើអ្នកត្រូវធ្វើយ៉ាងណាទើបមានវប្បធម៌សន្តិភាព។
○ វប្បធម៌សន្តិភាព គឺជា តម្លៃគុណធម៌ ចរិយាធម៌ និង គ្រប់រូបភាពនៃឥរិយាបថ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការគោរពជីវិតចំពោះមនុស្សជាតិ និង ភាពថ្លៃថ្នូររបស់គេ។ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និង ការបដិសេធចោលនូវរាល់រូបភាពនៃអំពើរហិង្សា ព្រមទាំង ការគោរពនូវគោលការណ៍សេរីភាព យុត្តិធម៌ សាមគ្គីភាព មានអធ្យាស្រ័យរវាងក្រុមមនុស្ស និង មនុស្ស។
🎯​ ដើម្បីធ្វើឱ្យមានវប្បធម៌សន្តិភាព គឺយើងត្រូវ៖
· យល់ដឹងឱ្យបានច្បាស់ពីសង្គមហួសសម័យ និង ប្រពៃណីពិតប្រាកដ។
· សម្រុះសម្រួលរវាងប្រពៃណី និង វប្បធម៌បញ្ជូលទាំងការគោរពភាពថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស។
· ដោះស្រាយជម្លោះនានា តាមបែបអាជ្ញាកណ្តាល គឺ ប្រកាន់ជំហរឧបេក្ខា។
· ជំនះរាល់ការភ័យខ្លាចក្នុងអតីតកាល ដោយក្តាប់ឱ្យបាននូវអំពើហិង្សាគ្រប់រូបភាព។
· វិលមករកសាមគ្គីភាពពិតៗ ហើយជម្រុញសង្គម​ឱ្យធ្វើដំណើរទៅរកសន្តិភាព។

តើរូបអប្សរាតំណាងអ្វី? តាមរយះរូបអប្សរាតើគេយល់ពីអត្តចរិតលក្ខណៈរបស់ជនជាតិខ្មែរដូចម្តេចខ្លះ? តើរបាំអប្សរាមានប្រភពពីរបាំអ្វី​?​ តើគេអាចលេងរបាំនេះក្នុងពិធីអ្វីខ្លះ?
+  រូបអប្សរា ជា ស្រ្តីរបាំសួគ៌ា
· រូបអប្សរាតំណាងអោយសិល្បះមួយ ក្នុងចំណោមសិល្បះនានារបស់ខ្មែរ​
· រូបអប្សរា​តំណាងអោយបវរកញ្ញាខ្មែរ (នារីខ្មែរ)
+ តាមរយះរូបអប្សរា គេអាចយល់ឃើញថា៖
· យល់ពីគំនិតរបស់ជនជាតិខ្មែរ
· ពីភាពទន់ភ្លន់ ស្លូតបូត សុភាពរាប​សារ មឹងម៉ាត់ ឧស្សាហ៏ព្យាយាម
+ ប្រភពនៃរបាំអប្សរា
· របាំតន្រ្តី របាំបុរាណ របាំព្រះរាជទ្រព្យ
+ គេលេងក្នុងកម្មវិធី
· ពិធីថ្វាយព្រះពរ ជូនពរ អបអរសាទរក្នុងពិធីផ្សេងៗ

តើរូបអប្សរាឬអប្សរាមានន័យដូចម្តេច?
○ រូបអប្សរា ឬ អប្សរា ជារូបរបាំនៃទេពអប្សរា ដែលមានប្រភពយកតាមគំរូនៃរបាំតន្រ្តី ដែលជារបាំព្រះរាជទ្រព្យរបស់ព្រះរាជា មានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយដោយពុំទទួលឥទ្ធិពលពីបរទេស។ របាំតន្ត្រីនេះ ជា របាំដែលមានតម្លៃ ឬ ជារបាំមង្គលសម្រាប់លេងក្នុងពិធីបួងសួងថ្វាយអាទិទេព ឬ ថ្វាយដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធព្រះរាជានានា ដែលបាន​ចូល​ទីវង្គត់ទៅហើយ។ ដោយសារ:សំខាន់​ និង តម្លៃនៃរបាំនេះ ដែលមាននៅរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
◈​ រូបអប្សរា តំណាងនូវរបាំតន្ត្រីរបស់ព្រះរាជានេះហើយ ដែលគេតែងយល់ថា រូបអប្សរា មានអន្តន័យតំណាងសិល្បះខ្មែរ។​ ឆ្លុះបញ្ចាំងតាមរយះរូបអប្សរា គេអាច​យល់ពីគំនិតរបស់ជ​នជាតិខ្មែរ ថាជា ជនជាតិមួយមានលក្ខណះច្នៃប្រឌិត ទន់ភ្លន់ សុភាពរាបសារ និង ស្រឡាញ់សន្តិភាពបំផុត។

ចូររៀបរាប់របាំប្រជាប្រិយប្រពៃណីខ្មែរដែលអ្នកបានស្គាល់។
○ របាំប្រពៃណី ឬ គេហៅថារបាំប្រជាប្រិយខ្មែរ។ របាំប្រជាប្រីយខ្មែរយើង មានច្រើនយ៉ាង ដូចជា​ របាំត្រុដិ របាំគោះអង្រែ របាំរាំវង់ របាំក្ងោក របាំស្នែងទន្សោង របាំរាំក្បាច់ របាំយីកេ...។

តើច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិមានប្រយោជន៏អ្វីខ្លះចំពោះមនុស្សជាតិ?
​​○ ច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ មានប្រយោជន៏ចំពោះមនុស្សជាតិ ដូចជា ជួយកាពារ​មនុស្ស ដែលមិនចូលរួមស្ថិតនៅក្នុងអរិភាព ដូចជា៖
· ជនស៊ីវិលទាំងឡាយ
· យុទ្ធជនទទួលបន្ទុកវេជ្ជសាស្រ្ត
· ទាហានរបួស មានជម្ងឺ និង លិចនាវា
· ឈ្លើយសឹក
· យកចិត្តទុកដាក់ថែទាំអ្នករបួស និង អ្នកជម្ងឺ ព្រមទាំងការពារបុគ្គលិកវេជ្ជសាស្រ្ត
· ធ្វើយ៉ាងណារក្សាសេចក្តីថ្លៃថ្នូរជនឈ្លើយសឹក និង ចំណាប់ខ្មាំង ជា ជនស៊ីវិលត្រូវបានការពារ ដោយផ្តល់ការអនុញ្ញាតិអោយប្រតិភូ ICRC បានចូលសួរសុខទុក្ខ។

តើច្បាប់មនុស្សធម៏អន្តរជាតិគឺជាអ្វី?
○ ច្បាប់មនុស្សធម៏អន្តរជាតិ គឺជា ច្បាប់ការពារប្រជាជ​នដែលមិន​ចូលរួមក្នុងការប្រយុទ្ធ ឬ អ្នកដែលឈប់ប្រយុទ្ធ។ ច្បាប់មនុស្សធម៏អន្តរជាតិ ជា ក្រិតកំណត់ការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយប្រយុទ្ធ និង វិធីសាស្រ្តនៃប្រតិបត្តិការធ្វើសង្គ្រាម​។

ចូរនិយាយពីសកម្មភាពកាកបាទក្រហមកម្ពុជា?
○ សកម្មភាពកាកបាទក្រហ​មកម្ពជា មានដូចខាងក្រោម៖
• តាមយុទ្ធសាស្រ្ត ២០០៣ ទៅ ២០១០ របស់ខ្លួនកាកបាទក្រហមកម្ពុជា មានទស្ស​នៈវិស្ស័យរួមចំណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និង ការពារតម្លៃមនុស្សធម៏របស់ប្រជាពលរដ្ឋងាយរង់គ្រោះ និង មានបេសកម្មជាអង្គការមនុស្សធម៌នាំមុខគេ ដើម្បីជួយប្រជាព​ល​រដ្ឋងាយរងគ្រោះ ដោយផ្តល់ការអប់រំសុខភាព ការត្រៀមបង្ការនិង ឆ្លើយតបគ្រោះមហន្តរាយ និង លើកកម្ពស់តម្លៃមនុស្សធ​ម៌។
ក. កាកបាទក្រហមកម្ពុជា បាននឹងកំពុងធ្វើសកម្មភាពច​ម្បងៗ ក្នុងកិច្ចការពារតម្លៃមនុស្សធម៏របស់ប្រជាពលរដ្ឋងាយរងគ្រោះ៖
​· ផ្សព្វផ្សាយអប់រំលើកកម្ពស់យ​ល់ដឺងពីច្បាប់មនុស្សធម៌អ​ន្តរជាតិ។
· ផ្សព្វផ្សាយលើកកម្ពស់យល់ដឹង ពីគ្រោះថ្នាក់ដោយសារមីន និង អ្នកងាយរង្គ្រោះក្នុងតំប​ន់ចំការមីន​។
· អប់រំ​លើកកម្ពស់ការ​យល់ដឹង ពីភាពងាយរងគ្រោះដោយទង្វើជួញដូរមនុស្ស។
· លើកកម្ពស់សុវត្ថិភាពចរាចរ។
· ស្តារទំនាក់ទំនង់គ្រួសារដែលព្រាត់ប្រាស់ដោយសង្គ្រាម ជ​ម្លោះប្រដាប់អាវុធ កន្លង។
ខ. ការលើកកម្ពស់ការអប់រំសុខភាព និង ការថែទាំសុខភាពតាម​សហគមន៏៖
· ទ​ប់ស្កាត់ការរីករា​លដាលជម្ងឺអេដស៏ បញ្ឍប់ការរើសអើងអ្នកជម្ងឺអេដ​​ស៏។
· ផ្សព្វផ្សាយជ្រើសរើស អ្នកស្ម័គ្រចិត្តផ្តល់ឈាម។
· អប់រំផ្សព្វផ្សាយការពារជ​ម្ងឺគ្រុនឈាម និង ជ​ម្ងឺរាតត្បាតនានា។
· ប្រមូលព័ត៌មាន និង ទិន្ន័យជនរង់គ្រោះដោយសារមីន និង គ្រឿងផ្ទុះ​សល់ពីសង្គ្រាម។
គ. គ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយ
· ការត្រៀមបង្ការ និង ឆ្លើយតបគ្រោះមហន្តរាយ ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រមានទិសដៅយុទ្ធសាស្រ្ត ៥ ក្នុងនោះ រួមមានសកម្ម​ភាព ៣២។
· សកម្មភាពត្រៀមគ្រោះមហន្តរា​យ តាមស​ហគមន៏
· ផ្ត​ល់ជំនួយស​ង្គ្រោះបន្ទាន់ ពេលមានមហ​ន្តរាយកើត​មានឡើ​ង។ល។

ចូរនិយាយពីប្រវត្តិកាកបាទក្រហមនៅកម្ពុជា?
○ ប្រវ​ត្តិកាកបាទក្រហមកម្ពុជានៅថ្ងៃទី ១៨ កុម្ភៈ ១៨៥៥ ជា ថ្ងៃចាប់បដិសន្ធិរបស់កាកបាទក្រហមកម្ពុជាដែលក្នុងសម័យនោះ មានឈ្មោះហៅថា សមាគមន៏ជាតិកាកបាទក្រហមខ្មែរ។
• ​កាកបាទក្រហមខ្មែរ ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណង់ផ្តល់ជំនួយសង្គ្រោះ និង ជំនួយការអោយអាជ្ញាធរសាធារណៈក្នុងវិស្ស័យមនុស្សធ​ម៏ សមាគមន៏ជាតិកាកបាទក្រហមខ្មែរ ត្រូវបានទួលលស្គាល់ដោយព្រះរាជក្រិក្យលេខ ៣៧៨ នស ​ចុះថ្ងៃទី ១៦ មិថុនា ១៩៥៨ បានឡាយព្រះហស្ថលេខាដោយ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេចព្រះបាទ​ នរោត្តម សីហនុ។ ក្រោយពីមានការបាត់បង់គោលការណ៏ឯកភាពថ្ងៃទី ៦ ឧសភា ២០០២ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្តេចព្រះបាទ​ នរោត្តមសីហនុ ព្រះម​ហាវិរក្សត្រ ព្រះវររាជបិតាជាតិខ្មែរ បានឡាយព្រះហ​ស្ថខា​លើព្រះរា​ជក្រិត្យពីរ​។
• ព្រះរាជក្រិត្យលេខ នស រកត.​០៥០២.១១៣ ស្តីពីការទទួលស្គាល់កាកបាទក្រហមកម្ពុជា និង ព្រះរាជក្រិត្យលេខ នស រកត ០៥០២.១១២ ស្តីពីការប្រើប្រាស់ និង ការពារបដិរូបកាកបាទក្រហម និង អឌ្ឍ​ច​ន្ទក្រហម។
• ថ្ងៃទី ៧ តុលា ១៩៦០ គណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិកាកបាទក្រហ​មហោកាត់ ICRC បានប្រកាសទទួលស្គាល់កាកបាទក្រហ​មកម្ពុជា ជាសមាគមន៏ជាតិទី ៤៥ លើសកលលោកថ្ងៃទី ៨ ខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៦០។ កាកបាទក្រហមកម្ពុជា ​បាន​ចូលជាស​មាជិករបស់សហព័ន្ធអន្តរជាតិនៃសមាជិកកាកបាទក្រហម និង អឌ្ឍ​ចន្ទក្រហម។

តើព្រះរាជក្រិត្យស្ដីពីប្រើប្រាស់និងការពារប​ដិរូបកាកបាទក្រហមនិងអឌ្ឍចន្ទក្រហមនៅកម្ពុ​ជាធ្វើឡើងនៅថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ណា?
○ ព្រះរាជក្រិត្យ ស្តីពីការប្រើប្រាស់ និង ការពារបដិរូបកាកបាទក្រហម​ និង អឌ្ឍចន្ទក្រ​​ហម​នៅកម្ពុជា ធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី ៦ ខែ​ ឧសភា ឆ្នាំ ២០០២ មាន ​៨ ជំពូក និង ១៦ មាត្រា។

មូលហេតុអ្វីបានជាគេជ្រើសរើសសញ្ញាកាកបាទក្រហមលើផ្តៃស?
​○ មូលហេតុ​ បានជាគេជ្រើសរើស សញ្ញាកាកបាទក្រហមលើផ្ទៃស ព្រោះ ងាយស្រួលមើលពីចម្ងាយ លើកកិត្តិយសប្រទេសស្វីស។

នៅជុំវិញពិភពលោកប្រទេសដែលមានសហគមន៏ជាតិកាកបាទក្រហមអឌ្ឍចន្ទក្រហមមានប៉ុន្មានប្រទេស? សមាសភាគទាំងនោះរួមបញ្ចូលគ្នាបង្កើតបាន​ជាអ្វី? មានគោលដៅរួមគ្នាដូចម្តេច?
○ ជុំវិញពិភពលោក ប្រទេសដែលមានសហគមន៏កាកបាទក្រហម អឌ្ឍចន្ទក្រហម មាន ១៨៦ ប្រទេស។
• មាន បណ្តាលប្រទេសខ្លះ ហៅសមាគមន៏ជាតិរបស់ខ្លួនថា សមាគមន៏អឌ្ឍចន្ទក្រ​ហម។
• សមាសភាគទាំង ៣​ នេះ រួមបញ្ចូលគ្នា បង្កើតបានជាចលនាកាកបាទក្រហមអឌ្ឍចន្ទក្រហមអន្តរជាតិ មានគោលដៅរួមគ្នា។

តើស្ថាបនិកចលនាកាកបាទក្រហមអឌ្ឍចន្ទក្រហមអន្តរជាតិមានប៉ុន្មានរូប?
○ ស្ថាបនិក ចលនាកាកបាទក្រហម អឌ្ឍចន្ទក្រហមអន្តរជាតិ មាន ៥ រូប៖
​· លោក ហង់រី ឌុយណង់
· ឧត្តមសេនីយ ម៉យនៀ
· ឧត្តមសេនីយ ហង់រី ឌុយហ្វូរ
· វេជ្ជបណ្ឌិត ធី ម៉ូណ័រ
· វរជ្ជបណ្ឌិត ល្វីសអាភា

តើចលនាកាកបាទក្រហមអឌ្ឍចន្ទក្រ​ហមអន្តរជាតិមានគោលដៅដូចម្តេច?
○ ចលនាកាកបាទក្រហម អឌ្ឍចន្ទក្រហមអន្តរជាតិ មានគោលដៅរួមគ្នា គឺ៖
· ការពារអាយុជីវិត
· កាត់បន្ថយទុក្ខសោក
· កាត់បន្ថយការឈឺចាប់ ខ្លោចផ្សារ
· ការពារសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ
· បំផុសឲ្យមានស្ថេរភាព សន្តិភាព លើពិភពលោក

ហេតុដូចម្តេចបានជាប្អូនៗមកដាក់ពាក្យចូលប្រលងក្របខណ្ឌរបស់ក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡា?
○ មូលហេតុដែលនាំអោយខ្ញុំ ដាក់ពាក្យចូលប្រឡងចូលក្របខណ្ឌរបស់ក្រសួងអប់រំយុវជន និង កីឡា ហើយនាំអោយ ខ្ញុំស្រឡាញ់មុខរបរវិជ្ចាជីវៈគ្រូបង្រៀន ព្រោះ៖
• ជាមុខរបរសុចរិត។
​• មុចរ​បរគ្រូបង្រៀន ជា មុខរបរមួយថ្លៃថ្នូរ ឧត្តម និង មានគុណប្រយោជន៏ចំពោះមាតុភូមិ ក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្ស ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៏សង្គមជាតិ ដូចមាន ពាក្យស្លោកបានពោលថា (ដាំក្នុងសាលា ផ្លែក្នុងសហគមន៏)។

ហេតុអ្វីបានជាគេនិយាយថាគ្រូបង្រៀនជាវិស្វករនៃព្រលឹង?
○ បានជាគេនិយាយថា គ្រូបង្រៀនជាវិស្វករនៃព្រលឹង ព្រោះ​វិស្វករ គឺជា អ្នកដែលធ្វើអោយសម្រេចការងារពលកម្ម និង បច្ចេកទេសគ្រប់បែបយ៉ាង រឺ ហៅថាអ្នកដែលមានគំនិតច្នៃបប្រឌិត និង បង្កើតថ្មី។
🍢 វិស្វករ​នៃព្រលឹង គឺជា អ្នកធ្វើអោយបញ្ញាញាណរបស់មនុស្ស មានការរីកចម្រើន​ ឈ្លាសវៃ។
✅ គ្រូបង្រៀនជា៖
· អ្នកអប់រំ កសាងបញ្ញារបស់មនុស្សជាតិ
· អ្នកបង្ហាញប្រាប់សេចក្តីសុខ និង ការរីកចម្រើននៃការរស់នៅរបស់មនុស្ស
· គ្រូពេទ្យព្យាបាលភាពល្ង​ង់​ខ្លៅ ដល់មនុស្សជាតិ
· ឃ្លាំងនៃនៃបញ្ញាញាណ

ប្រព័ន្ធពិភពលោកមួយ បានចាប់កំណើតឡើង។ តើប្រព័ន្ធពិភពលោកនោះគឺជាអ្វី? តើអំណាចហិរញ្ញវត្ថុសំខាន់ៗនៅ​លើពិភពលោកមាននៅទីណាខ្លះ? ចូររៀបរាប់។
○ ប្រព័ន្ធពិភពលោកមួយ បានចាក់កំណើតឡើង។ ប្រព័ន្ធពិភពលោកនោះ គឺ អំណាចហិរញ្ញវត្ថុ អំណាចនវកម្ម (ការបង្កើតថ្មី) នៃការសម្រេច ភាពជាម្ចាស់ការលើការដោះដូរ និង ភ្លុចនានាបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់បំផុតក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ អំណាចហិរញ្ញវត្ថុសំខាន់ៗនៅលើពិភពលោកមាននៅ ញូយ៉ក ក្រុងឡុង និង តូក្យូ។ ញូយ៉ក ជាមជ្ឈមណ្ឌលហិរវត្ថុធំបំផុតក្នុងលោក ជាទីផ្សារពិភពលោកដែលបើក ២៤ ម៉ោង។ ទីតាំងហិរញ្ញវត្ថុទីក្រុងតូក្យូ
ទទួលបានការរីចម្រើនអស្ចារ្យ។ ទីក្រុងឡុង អាចឈរនៅជួរទីមួយបាន ដោយសារការបន្ធួរបន្ថយបទវិន័យនៃទីផ្សារភាគហ៊ុនកាលពីឆ្នាំ ១៩៨៥។

តើព្រៃឈើមានសារៈប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ? កន្លងមកនេះ តើព្រៃឈើនៅកម្ពុជាមានលក្ខណៈដូចម្តេច? តើរដ្ឋាភិបាលមានគោលការណ៍យ៉ាងណាខ្លះក្នុងការការពារព្រៃឈើ?
○ សារៈប្រយោជន៍រ​បស់ព្រៃឈើ មានដូចជា៖
• ជាជម្រករបស់សត្វព្រៃ និង មច្ឆាគ្រប់ប្រភេទ
• ផ្តល់ឈើសម្រាប់ធ្វើសំណង់ ផ្ទះ តុ ទូ ទូក គ្រឿងសង្ហារឹមគ្រប់​ប្រភេ​ទ និង ស្លឹកសម្រាប់ប្រកផ្ទះ
• ជួយរក្សាលំនឹងអាកាសធាតុ (ភ្លៀងធ្លាក់ទៀងទាត់)
• ផ្តល់ខ្យល់អាកាសបរិសុទ្ធ
• ជួយទប់ទល់ខ្យល់ព្យុះ ទឹកជំនន់
• ជួយការពារការហូរច្រោះដី (ដីបាក់)
• ធ្វើឱ្យដីមានជីជាតិ
• ជួយស្រូបយកឩស្ម័នកាបូនិច និង បញ្ចេញឩស្ម័នអុកស៊ីសែនដល់មនុស្ស។ កន្លងមកនេះ ព្រៃឈើនៅកម្ពុជាមានការបាត់បង់ ជាបន្តបន្ទាប់គួរឱ្យព្រួយបារម្ភពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ គឺ ព្រៃឈើមានការថយចុះជាលំដាប់ បើគិតតាំងពីឆ្នាំ ១៩០០ ផ្ទៃដីព្រៃឈើមាន ៧៥%។ ប៉ុន្តែនៅបច្ចុប្បន្នព្រៃឈើនៅតិចជាង ៤០% និង បន្តថយចុះជាលំដាប់ទៀត។
🎯 គោលការណ៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការការពារព្រៃឈើ មានដូចជា៖
• បង្កើនផ្ទៃដីព្រៃឈើ ឈានឆ្ពោះទៅរកគោលដៅអភិវឌ្ឍអន្តរជាតិនានា ដើម្បីគ្រប់គ្រងព្រៃឈើឱ្យបានល្អ
• បង្កើនតំបន់ការពារធម្មជាតិ (ឩទ្យានជាតិ)
• បង្កើតសហគមន៍ព្រៃឈើ
• ការបោះបង្គោលព្រំដែនព្រៃឈើ
• ការស្រាវជ្រាវ និងអភិរក្សសត្វព្រៃ
• ការដាំដើមឈើឡើងវិញ។

ចូរកំណត់ន័យនៃពាក្យ “សេដ្ឋកិច្ច” និង “ធនធានសេដ្ឋកិច្ច”។
○ សេដ្ឋកិច្ច គឺជា ការសិក្សាអំពីវិធីសាស្រ្ត របៀបប្រើប្រាស់ធនធាន ដើម្បីបំពេញបំណងគ្មានព្រំដែនរបស់មនុស្ស ដែលមានប្រព័ន្ធទាក់ទិននឹងប្រព័ន្ធផលិតកម្ម (ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និង ឩស្សាហកម្ម) ប្រព័ន្ធបែងចែក (ផ្នែកពាណិកម្ម) និង ប្រព័​ន្ធប្រើប្រាស់ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច (ផ្នែកអតិថិជន គមនាគមន៍ និង ដឹកជញ្ជូន)។ ធនធានសេដ្ឋកិច្ច គឺជា វត្ថុទាំងឡាយណាដែលប្រើប្រាស់ក្នុងសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីផលិតទំនិញ និង សេវានានា ដូចជាធនធានធម្មជាតិ (រ៉ែ ដី សត្វ រុក្ខជាតិ ទឹក ខ្យល់) និង សេវាសម្អាតសំណល់ ឬ ជាតិពុលដែលមាននៅក្នុងធម្មជាតិ និង សង្គ​ម។

តើរាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចយកថ្ងៃខែណា ជាទិវាជាតិអំណាន ក្នុងបុព្វហេតុអ្វីខ្លះ? ចូរពន្យល់។
○ រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចយកថ្ងៃ ១៣ ខែមីនា ជាទិវាជាតិអំណាច ក្នុងបុព្វហេតុ ដើម្បី៖
· បណ្ដុះទម្លាប់អាន ជម្រុញវប្បធម៌។
· លើកម្ពស់សមត្ថភាពអាន។
· ការតែងនិពន្ធ រួមចំណែកការពារ និង ពង្រឹងវប្បធម៌ខ្មែរ។
· វាជាជំនាញសំខាន់ក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលបំណិនជីវិត ដើម្បីផ្ដល់ភាពងាយស្រួលក្នុងការងារ។

តើរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចចិត្តយកថ្ងៃទី ១១ ខែ មីនា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ជាថ្ងៃអ្វី?
○ រដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចចិត្តយកថ្ងៃទី ១១ ខែ មីនា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ជា ទិវាជាតិអំណាន ក្នុងបុព្វហេតុជំរុញវប្បធម៌ ក្នុងការបណ្ដុះទម្លាប់អាន លើកកម្ពស់សមត្ថភាពអាន សមត្ថភាពស្រាវជ្រាវ និង ការតែងនិពន្ធ ក្នុងការរួមចំណែកការពារ និង ពង្រីងវប្បធម៌ខ្មែរ។

តើបច្ចុប្យន្ននេះក្រសួងអប់រំ យុវជន និង កីឡា មានចក្ខុវិស័យអ្វីខ្លះ? ចូរពន្យល់។​
○ បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និង កីឡា មានចក្ខុវិស័យ ដូចជា៖
• ប្រែក្លាយមនុស្ស ឲ្យកាន់តែមានសមត្ថភាពការងារ។
• មានកម្មវិធីសិក្សាជាក់លាក់។
• មានសម្ភារៈសិក្សាគ្រប់គ្រាន់។
• បណ្ដុះប​ណ្ដាលឲ្យមានចំណេះធ្វើ ឥរិយាបថ និង ការចេះរស់នៅក្នុងសង្គមជាមួយគ្នា។
• មានប្រសិទ្ធភាព មានភាពស័ក្តសិទ្ធិ។
• បណ្ដុះបណ្ដាលឱ្យមានជំនាញច្បាស់លាស់។
• ប្រើប្រាស់មនុស្សឱ្យមានជំនាញ។
• មានការជឿជាក់ទុកចិត្តក្នុងការផ្ដល់ និង គ្រាំទ្រសេវាអប់រំ ដើម្បីរួមចំណែកអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពបុគ្គល និង ស្ថាប័នប្រកបដោយឧត្តមភាព។
• ផ្ដល់ឱកាសដល់មនុស្ស មានការសិក្សាគ្រប់គ្នា មានសមភាពយេនឌ័រ។
• យកចិត្តទុកដាក់លើសុខភាពទាំងផ្លូវកាយ និង ផ្លូវចិត្ត។
• មានគម្លាភាព។
• ផ្ដល់ការលើកទឹកចិត្ត។
✅​ សរុបមក ការបកស្រាយចំណុចទាំងបីខាងលើនេះ ជាចក្ខុវិស័យរបស់ក្រសួងអប់រំ​។

តើយុទ្ធសាស្រ្ដចម្បងមួយ ក្នុងចំណោមយុទ្ធសាស្រ្ដចតុកោណគឺជាអ្វី? ចូររៀបរាប់។
○ យុទ្ធសាស្រ្ដចម្បងមួយ ក្នុងចំណោមយុទ្ធសាស្រ្ដចតុកោណ គឺ ជាការអភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំ មានដូចជា៖
• ការកសាងសម្ថភាព និង អភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស។
• ការពង្រឹងគុណភាពអប់រំ។
• យកចិត្តទុកដាក់លើការអប់រំកម្រិតមូលដ្ឋានក្រោយកម្រិតដ្ឋាន និង ឧមត្តសិក្សា។
• ពង្រីងភាពជាដៃគូររវាងផ្នែករវាងផ្នែកសាធារណៈ​ និង ផ្នែកឯកជនក្នុងការកៀងគរ ប្រើប្រាស់ធនធានមនុស្ស។

បើអ្នកជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ តើមានករណីកិច្ចប្រតិបត្តិចំពោះខ្លួនឯងដូចម្ដេចខ្លះ?
○ បើ​ខ្ញុំ​ជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ ត្រូវ​មានករណីកិច្ចប្រតិបត្តិចំពោះខ្លួនឯង ដូចជា៖
• ត្រូវប្រកាន់ខ្ចាប់នូវសីលធម៌ក្នុងការប្រកបមុខវិជ្ជាជីវៈ រក្សាការសម្ងាត់ ដែលបានកំណត់ដោយច្បាប់ និង បទបញ្ញតិ្តនានា ដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់អ្នកសិក្សា។
• រៀបចំកិច្ចការបង្រៀ​ណ ដើម្បីកំណត់ការពន្យល់សំដៅធានាគុណភាព និង ប្រសិទ្ធភាពនៃការបង្រៀន។
• គោរពេជីវិត កាយ ចិត្ត និង សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្សក្នុងពេលប្រកបវិជ្ជាជីវៈ​។
• ស្ដាប់ ពនិត្យ ឱ្យដំ​បូន្មាន ឬ ធ្វើឱ្យអាណាព្យាបាល អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ថែមនូវចំណេះដឹងរបស់ខ្លួន។
• ភ្ញាក់រលឹកក្នុងការសិក្សា ស្រាវជ្រាវបន្ថែមនូវចំណេះដឹងរបស់ខ្លួន។
• មានការស័្វយវាយតម្លៃទាំងសីលធម៌ អាកប្យកិរិយ និង លើការប្រតិបត្តិវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន។
• ចូលរួម និង គាំទ្រគ្រប់សកម្មភាពអប់រំ ទោះក្នុងរូបភាពណាក៏ដោយ។
• និយាយស្ដីដោយប្រុងប្រយ័ត្ន និង គិតដល់ប្រតិឃាត។

ហេតុអ្វីបាននៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ គេឲ្យតម្លៃសមភាពបុគ្គលជាគន្លឹះក្នុងការអភិវឌ្ឍស្ថាប័ន និង ប្រទេសជាតិ?
○ នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ គេឲ្យតម្លៃបុគ្គលនូវភាពស្មើគ្នារវាងសិទ្ធរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ។ ប៉ុន្តែមិនតម្រូវឲ្យមនុស្សម្នាក់ៗ ត្រូវស្មើគ្នាគ្រប់កាលទេសៈនោះទេ។ ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យសមភាពបុគ្គល ជា គន្លឹះក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេស ពីព្រោះ៖
• លុបបំបាត់ភាពរើសអើង តាមរយៈការទទួលប្រយោជន៍ពីការចូលរួមការគាំទ្រដូចគ្នា។
• ទទួលបានការសិក្សា រៀនសូត្រពីសហសេវិករួមផលប្រយោជន៍ពីការចូលរួមគាំទ្រដូខចគ្នា។
• ការទទួលបាននូវការទទួលស្គាល់តម្លៃ និង ការគោរពស្របច្បាប់។
• ទទួលបានឱកាសក្នុងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពវិជ្ជាជីវៈ។
• ទទួលព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់ និង ទាន់ពេលវេលា​។
• ការទទួលសិទ្ធិបញ្ចេញមតិយោបល់ និង ទទួលយក/ ស្កាប់យោបល់អ្នកដទៃ។
• មានជំនឿ ទំនុកចិត្ត និង ទំនួលខុសត្រួវលើសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។
• បង្កើតបាននូវវប្បធម៌ចែករំលែក ចំណេះដឹងយ៉ាងទូលំទូលាយ។
• បង្កើតសាមគ្គីភាព ភក្តីភាព និង ចំណងមិត្តភាពជាកម្លាំងស្នូល ដែលអាចនាំមកនូវភាពជោគជ័យរបស់ស្ថាប័ន និង សង្គមជាតិការអភិវឌ្ឍ។

តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ដើម្បីលើកម្ពស់គុណភាពអប់រំ?
○ កត្តាដែលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ដើម្បីលើកម្ពស់គុណភាពអប់រំ ដូចជា៖
• គុណវុឌ្ឍរបស់គ្រូបង្រៀន៖ ភាគរយដែលត្រូវទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលតាមស្ដង់ដាជាតិ សញ្ញាបត្រកម្រិតជំនាញឯកទេសភាសាបរទេស បច្ចេកវិទ្យា ជំនាញទំនាកទំនង ការជួយសិស្ស (ចិត្តសាស្រ្ដ និង គរុកោសល្យ) មានឆន្ទៈ និង មនសិការវិជ្ជាជីវៈខ្ពស់។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការ UNESCO បញ្ជាក់ថា គុណវុឌ្ឍិរបស់គ្រួបង្រៀន មានទំនាក់ទំនងជាមួយលទ្ធផលសិក្សារបស់សិស្ស។ របាយការណ៍នេះបានលើកឡើងពីយុទ្ធសាស្រ្ដចំនួន ៤ ក្នុងគោលបំណងឲ្យកុមារ ទទួលបាននូវការអប់រំប្រកបដោយគុណភាព គឺ៖​
១. ត្រូវមានការជ្រើសរើសគ្រួ ដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិសមស្រប ទៅនឹងលក្ខណៈចម្រុះរបស់កុមារដែលពួកគាត់នឹងបង្រៀន។
២. គ្រូត្រូវទទួលបាននូវការបណ្ដុះបណ្ដាល អំពីរបៀបផ្ដល់ការគាំទ្រដល់សិស្ស (កុមារ) ដែលរៀនខ្សោយជាងគេ ចាប់ផ្ដើមពីថ្នាក់ដំបូងទៅ។
៣. មានគោលបំណងជម្រះវិវិសមភាពនៅក្នុងការរៀនសូត្រ តាមរយៈការពង្រាយគ្រូដែលល្អបំផុតទៅតាមតំបន់ដែលជួបការលំបាកនៅក្នុងប្រទេស។
4. រដ្ឋាភិបាលត្រូវបានផ្ដល់គ្រូនូវការលើកទឹកចិត្តគ្រប់ផ្នែក ឱ្យបាបានសមស្រប ដើម្បីលើកទឹកចិត្តពួកគេ​ ឱ្យ​បន្ដបម្រើការងារនេះ និង ធានាថា កុមារគ្រប់រូបពិតជាអាចរៀនសូត្របានពិតប្រាកដ មិនថាពួកគេស្ថិតនៅក្នុងកាលៈទេសៈណានោះទេ។
• កម្មវិធីសិក្សាកម្មវិធីសិក្សា មានគុណភាពសមស្របតាមតម្រួវការ។
• សម្ភារឧបទេសៈ ឯកសារសម្រាប់សិក្សាស្រាវជ្រាវសម្បូរបែប។
• បរិស្ថានសិក្សា។
• ផលធៀបគ្រូ សិស្ស គឺជា រង្វាស់មួយសម្រាប់សិក្សាធ្វើការវាយតម្លៃវឌ្ឍនភាព គុណភាពអប់រំ និង អគារសិក្សាគ្រប់គ្រាន់តាមស្ដង់ជាគរុកោសល្យ។
• ធានាឱ្យបាបាននូវគុណភាព​នៃការប្រឡងគ្រប់កម្រិតគោលការណ៍នៃការប្រឡង ដូចជា យុទ្ធសាស្រ្ដវាយតម្លៃ ដើម្បីលើកកម្ពស់សំភារៈ​បង្រៀន និង រៀន។