តើយុទ្ធសាស្រ្ដចម្បងមួយ ក្នុងចំណោមយុទ្ធសាស្រ្ដចតុកោណគឺជាអ្វី? ចូររៀបរាប់។
○ យុទ្ធសាស្រ្ដចម្បងមួយ ក្នុងចំណោមយុទ្ធសាស្រ្ដចតុកោណ គឺ ជាការអភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំ មានដូចជា៖
• ការកសាងសម្ថភាព និង អភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស។
• ការពង្រឹងគុណភាពអប់រំ។
• យកចិត្តទុកដាក់លើការអប់រំកម្រិតមូលដ្ឋានក្រោយកម្រិតដ្ឋាន និង ឧមត្តសិក្សា។
• ពង្រីងភាពជាដៃគូររវាងផ្នែករវាងផ្នែកសាធារណៈ​ និង ផ្នែកឯកជនក្នុងការកៀងគរ ប្រើប្រាស់ធនធានមនុស្ស។

បើអ្នកជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ តើមានករណីកិច្ចប្រតិបត្តិចំពោះខ្លួនឯងដូចម្ដេចខ្លះ?
○ បើ​ខ្ញុំ​ជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ ត្រូវ​មានករណីកិច្ចប្រតិបត្តិចំពោះខ្លួនឯង ដូចជា៖
• ត្រូវប្រកាន់ខ្ចាប់នូវសីលធម៌ក្នុងការប្រកបមុខវិជ្ជាជីវៈ រក្សាការសម្ងាត់ ដែលបានកំណត់ដោយច្បាប់ និង បទបញ្ញតិ្តនានា ដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់អ្នកសិក្សា។
• រៀបចំកិច្ចការបង្រៀ​ណ ដើម្បីកំណត់ការពន្យល់សំដៅធានាគុណភាព និង ប្រសិទ្ធភាពនៃការបង្រៀន។
• គោរពេជីវិត កាយ ចិត្ត និង សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្សក្នុងពេលប្រកបវិជ្ជាជីវៈ​។
• ស្ដាប់ ពនិត្យ ឱ្យដំ​បូន្មាន ឬ ធ្វើឱ្យអាណាព្យាបាល អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ថែមនូវចំណេះដឹងរបស់ខ្លួន។
• ភ្ញាក់រលឹកក្នុងការសិក្សា ស្រាវជ្រាវបន្ថែមនូវចំណេះដឹងរបស់ខ្លួន។
• មានការស័្វយវាយតម្លៃទាំងសីលធម៌ អាកប្យកិរិយ និង លើការប្រតិបត្តិវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន។
• ចូលរួម និង គាំទ្រគ្រប់សកម្មភាពអប់រំ ទោះក្នុងរូបភាពណាក៏ដោយ។
• និយាយស្ដីដោយប្រុងប្រយ័ត្ន និង គិតដល់ប្រតិឃាត។

ហេតុអ្វីបាននៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ គេឲ្យតម្លៃសមភាពបុគ្គលជាគន្លឹះក្នុងការអភិវឌ្ឍស្ថាប័ន និង ប្រទេសជាតិ?
○ នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ គេឲ្យតម្លៃបុគ្គលនូវភាពស្មើគ្នារវាងសិទ្ធរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ។ ប៉ុន្តែមិនតម្រូវឲ្យមនុស្សម្នាក់ៗ ត្រូវស្មើគ្នាគ្រប់កាលទេសៈនោះទេ។ ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យសមភាពបុគ្គល ជា គន្លឹះក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេស ពីព្រោះ៖
• លុបបំបាត់ភាពរើសអើង តាមរយៈការទទួលប្រយោជន៍ពីការចូលរួមការគាំទ្រដូចគ្នា។
• ទទួលបានការសិក្សា រៀនសូត្រពីសហសេវិករួមផលប្រយោជន៍ពីការចូលរួមគាំទ្រដូខចគ្នា។
• ការទទួលបាននូវការទទួលស្គាល់តម្លៃ និង ការគោរពស្របច្បាប់។
• ទទួលបានឱកាសក្នុងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពវិជ្ជាជីវៈ។
• ទទួលព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់ និង ទាន់ពេលវេលា​។
• ការទទួលសិទ្ធិបញ្ចេញមតិយោបល់ និង ទទួលយក/ ស្កាប់យោបល់អ្នកដទៃ។
• មានជំនឿ ទំនុកចិត្ត និង ទំនួលខុសត្រួវលើសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។
• បង្កើតបាននូវវប្បធម៌ចែករំលែក ចំណេះដឹងយ៉ាងទូលំទូលាយ។
• បង្កើតសាមគ្គីភាព ភក្តីភាព និង ចំណងមិត្តភាពជាកម្លាំងស្នូល ដែលអាចនាំមកនូវភាពជោគជ័យរបស់ស្ថាប័ន និង សង្គមជាតិការអភិវឌ្ឍ។

តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ដើម្បីលើកម្ពស់គុណភាពអប់រំ?
○ កត្តាដែលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ដើម្បីលើកម្ពស់គុណភាពអប់រំ ដូចជា៖
• គុណវុឌ្ឍរបស់គ្រូបង្រៀន៖ ភាគរយដែលត្រូវទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលតាមស្ដង់ដាជាតិ សញ្ញាបត្រកម្រិតជំនាញឯកទេសភាសាបរទេស បច្ចេកវិទ្យា ជំនាញទំនាកទំនង ការជួយសិស្ស (ចិត្តសាស្រ្ដ និង គរុកោសល្យ) មានឆន្ទៈ និង មនសិការវិជ្ជាជីវៈខ្ពស់។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការ UNESCO បញ្ជាក់ថា គុណវុឌ្ឍិរបស់គ្រួបង្រៀន មានទំនាក់ទំនងជាមួយលទ្ធផលសិក្សារបស់សិស្ស។ របាយការណ៍នេះបានលើកឡើងពីយុទ្ធសាស្រ្ដចំនួន ៤ ក្នុងគោលបំណងឲ្យកុមារ ទទួលបាននូវការអប់រំប្រកបដោយគុណភាព គឺ៖​
១. ត្រូវមានការជ្រើសរើសគ្រួ ដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិសមស្រប ទៅនឹងលក្ខណៈចម្រុះរបស់កុមារដែលពួកគាត់នឹងបង្រៀន។
២. គ្រូត្រូវទទួលបាននូវការបណ្ដុះបណ្ដាល អំពីរបៀបផ្ដល់ការគាំទ្រដល់សិស្ស (កុមារ) ដែលរៀនខ្សោយជាងគេ ចាប់ផ្ដើមពីថ្នាក់ដំបូងទៅ។
៣. មានគោលបំណងជម្រះវិវិសមភាពនៅក្នុងការរៀនសូត្រ តាមរយៈការពង្រាយគ្រូដែលល្អបំផុតទៅតាមតំបន់ដែលជួបការលំបាកនៅក្នុងប្រទេស។
4. រដ្ឋាភិបាលត្រូវបានផ្ដល់គ្រូនូវការលើកទឹកចិត្តគ្រប់ផ្នែក ឱ្យបាបានសមស្រប ដើម្បីលើកទឹកចិត្តពួកគេ​ ឱ្យ​បន្ដបម្រើការងារនេះ និង ធានាថា កុមារគ្រប់រូបពិតជាអាចរៀនសូត្របានពិតប្រាកដ មិនថាពួកគេស្ថិតនៅក្នុងកាលៈទេសៈណានោះទេ។
• កម្មវិធីសិក្សាកម្មវិធីសិក្សា មានគុណភាពសមស្របតាមតម្រួវការ។
• សម្ភារឧបទេសៈ ឯកសារសម្រាប់សិក្សាស្រាវជ្រាវសម្បូរបែប។
• បរិស្ថានសិក្សា។
• ផលធៀបគ្រូ សិស្ស គឺជា រង្វាស់មួយសម្រាប់សិក្សាធ្វើការវាយតម្លៃវឌ្ឍនភាព គុណភាពអប់រំ និង អគារសិក្សាគ្រប់គ្រាន់តាមស្ដង់ជាគរុកោសល្យ។
• ធានាឱ្យបាបាននូវគុណភាព​នៃការប្រឡងគ្រប់កម្រិតគោលការណ៍នៃការប្រឡង ដូចជា យុទ្ធសាស្រ្ដវាយតម្លៃ ដើម្បីលើកកម្ពស់សំភារៈ​បង្រៀន និង រៀន។

តើគោលដៅនៃការអប់រំសម្រាប់ទាំងអស់គ្នាមានអ្វីខ្លះ? តើមានប្រទេសប៉ុន្មាន​នៅលើសកលលោកដែលសម្រេចបាននូវគោលដៅទាំងនេះ?
○ គោលដៅនៃការអប់រំ សម្រាប់ទាំងអស់គ្នាមាន៖
• គោលដៅទី ១ ការគាំពារនិងការអប់រំកុមារតូច
• គោលដៅទី ២ សកលកកម្មនៃការអប់រំបឋមសិក្សា​
• គោលដៅទី ៣ ជំនាញរបស់យុវជន និង មនុស្សពេញវ័យ​
• គោលដៅទី ៤ អក្ខរកម្មមនុស្សពេញវ័យ
• គោលដៅទី ៥ គុណភាពនៃការអប់រំ
✨​យោងតាមរបាយការណ ពិនិត្យជាសកលលើការអប់រំសម្រាប់ទាំងបអស់គ្នានាឆ្នាំ ២០១៣-២០១៤ បានបញ្ចាក់ថា៖ លើលោកមិនមានកំណត់ចំនួនប្រទេស ដែលសម្រេចបានតាមគោលដៅទាំងអស់នេះនៅត្រឹមឆ្នាំ ២០១៥ ទេ។ ប៉ុន្ដែមានអត្រាភាគរយនៃចំនួនប្រទេស ដែលនឹងអាចសម្រេចបាន ៥ គោលដៅ គឺ៖
• គោលដៅទី ៥៖ ៤៨
• គោលដៅទី ២៖ ៥៦​
• គោលដៅទី ៣៖ ៤៦
• គោលដៅទី ៤៖​ ២៩
• គោលដៅទី ៥៖ ៧០ (យុគភាពនៅកម្រិតមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ)។

ចូរអ្នកពន្យល់ពាក្យ “ការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទប្រកបដោយចីរ​ភាព”។
○ ការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទប្រកបដោយចីរភាព គឺជាសកម្មភាពមួយ ឬ ចម្រុះ ឬ ជាយុទ្ធសាស្រ្ដមួយ ដើម្បីលើកស្ទួយកម្រិតជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជា​ពលរដ្ឋនៅជនបទ ដោយមានការថែទាំ​ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងជាពិសេស ឬ ប្រព័ន្ធអេកូកសិកម្ម ឬ សមត្ថភាពផលិតមួយ ឱ្យ​មានភាពសិ្ថតស្ថិរយូរអង្វែង។

ចូរអ្នកអធិប្បាយ ពីទំនាក់ទំនងរវាងការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ និង ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
○ ការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ គឺជា សកម្មភាពមួយ ឬ ចម្រុះគ្នា ក៏ជាយុទ្ធសាស្រ្ដមួយដែលត្រូវបានរៀបចំឡើង ដើម្បីលើកស្ទួយកម្រិតជីវភាពរស់នៅផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រនៅជនបទ។ វិស័យជាច្រើន មានការពាក់ព័ន្ធដល់ការងារអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ដូចជា គមនាគមន៍ កសិកម្ម បរិស្ថាន អប់រំ វប្បធម៌ សុខាភិបាល។ល។ រីឯភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋជនបទ មានមូលហេតុជាច្រើន ដែលជាកត្តាបណ្ដាលឲ្យ​មានភាពក្រីក្រ គឺ៖
• ប្រជាពលរដ្ឋមានប្រាក់ចំណូលប្រចាំថ្ងៃទាប ខ្វះសាលារៀននៅជិត ខ្វះផ្លូវគមនាគមន៍ ស្លាប់ដោយសារ​ជំងឺច្រើន ខ្វះទឹកប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ ខ្វះបង្គន់អនាម័យ។ល។
• ប្រជាពលរដ្ឋខ្វះដីបង្កបង្កើនផល ដីខ្វះជីជាតិ ដីមិនអាចបង្កបង្កើនផលបាន
• ខ្វះដើមទុនសម្រាប់ប្រកបមុខរបរ វិជ្ជាជីវៈ
• បច្ចេកវិទ្យាទំនើបចូលមិនដល់កសិករ
• ធារាសាស្រ្ដ
• បច្ចេកវិទ្យាកសិកម្មមិនទំនើប
• ខ្វះការថែទាំសុខភាព
• អាហាររូបត្ថម្ភមិនគ្រប់គ្រាន់ កម្រិតនៃការអប់រំ​ និង ជំនាញទាប​ បណ្ដាលឱ្យរកចំណូលបានទាប។
• គ្រោះធម្មជាតិដែលមានជាអាទិ៍ទឹកជំនន់ និង ភាពរារាំងស្ងួត។
✨ដូច្នេះ មួយហេតុនៃភាពក្រីក្រ បណ្ដាលមកពីវិស័យជាច្រើន ដែលបញ្ហានេះត្រូវបានដោះស្រាយ ដោយសកម្មភាពនៃការងារអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ គឺជា មធ្យោបាយដ៏សំខាន់បំផុត សម្រាប់កាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជន​។​

ទឹកគឺជាជីវិត។ ចូរពន្យល់។
○ ពន្យល់ ទឹកគឺជាជីវិត៖
• មនុស្ស និង សត្វទាំងអស់ត្រូវការទឹកជាចាំបាច់ សម្រាប់បរិភោគ និង ផឹកដើម្បីរស់។ បើខ្វះទឹកតែមួយថ្ងៃ ឬ ពីរថ្ងៃ នោះមនុស្សយើងនឹងអាច​ស្លាប់បាន។​
• ក្នុងមួយថ្ងៃៗ មនុស្សយើងម្នាក់ៗ ត្រូវការទឹកយ៉ាងតិចចំនួនពីរលីត្រ។
• យើងត្រូវការទឹក ដើម្បីចំអិនអាហារ និង ដើម្បីងូតសំអាតកាយប្រចាំថ្ងៃ។
• យើងប្រើប្រាស់ទឹក សម្រាប់ដំណើរការបង្គន់អនាម័យ។
• យើងប្រើប្រាស់ទឹក សម្រាប់ស្រោចស្រពដំណាំដាំដុះផ្សេងៗនៅជុំវិញគេហដ្ឋាន ព្រមទាំងដំណាំស្រូវ កសិកម្ម​ផងដែរ។
• មានទឹក មានតំបន់បៃតងជុំវិញភូមិ ធ្វើឱ្យបរិស្ថានមានភាពស្រស់ស្រាយ និង ធ្វើឱ្យបរិយាកាសមានភាពស្រស់ថ្លា។
✨ ដូច្នេះ ទឹកគឺជាជីវិត។

តើប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានកសាងដោយព្រះមហាក្សណា? នៅគ្រឹស្ដសករាជណា?​ តើប្រទេសថៃបានលើកកងទ័ពចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារមកប្រទេសកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំណា? ហើយត្រូវបានបញ្ជូលជាបេតិភ័ណ្ឌពិភពលោកនៅថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ណា?
○ ប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានកសាងដោយព្រះមហាក្ស ៣ ជំនាន់ គឺ៖
• កសាងលើកទី ១ ដោយព្រះបាទ យសោវ័រ្មន ទី ១ ពី គ.ស ៨៨៩ ដល់ គ.ស ៩០០។​
• កសាងលើកទី ២ ដោយព្រះបាទ សូរ្យវ័រ្មន ទី ១ ពី គ.ស ១០០២ ដល់ គ.ស ១០៥០។​
• កសាងលើកទី៣ ដោយព្រះបាទ សូរ្យវ័រ្មន ទី ២ ពី គ.ស ១១១៣ ដល់ គ.ស ១១៥០។​
✨ ប្រទេសថៃបានលើកកងទ័ព ចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារមកប្រទេសកម្ពុជាវិញ នៅឆ្នាំ ២០០៧។ ហើយប្រាសាទព្រះហារ ត្រូវបានអង្គការ UNESCO បញ្ជូលជាបេតិកភ័ណ្ឌពិភពលោកនៅថ្ងៃ ០៧ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ នៅទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា។​

តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលបង្កឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរ? តើអ្នកមានវិធានការយ៉ាងណាខ្លះដើម្បីបង្ការគ្រោះថ្នាក់ទាំងនោះ?
○ កត្តាដែលបង្កឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរ គឺ៖
☆ មិនចេះគោរពច្បាប់ចរាចរ
• ប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ឬ គ្រឿងស្រវឹង។
• បើកបរហួសល្បឿនកំណត់ ពិសេសនៅក្នុងទីប្រជុំជន។
• អ្នកបើកបរ មិនទាន់គ្រប់អាយុប្រើប្រាស់យាន្ដយន្ដ។
• ផ្ទុកឥវ៉ាន់ ឬ ទំនិញធ្ងន់់់ហួសកំណត់។
• មិនគោរពសិទ្ធិអាទិកភាព មិនយោគយល់ អធ្យាស្រ័យគ្នា។
• ធ្វេសប្រហែស។
• មិនបានត្រួវពិនិត្យសុវត្តិភាពយានយន្ត មុនពេលបើកបរឲ្យបានហ្មត់ចត់។
☆ ហេដ្ឋារចនាសម័្ពន្ធ មិនសមស្របនឹងវិធានការបង្ការគ្រោះថ្នាក់
• បណ្ដុះបណ្ដាល និង បង្រៀនច្បាប់ចរាចរឲ្យបានទូលំទូលាយដល់គ្រប់ស្រទាប់ប្រជាជន ជាពិសេសនៅតាមសាលារៀន និង សហគមន៍។
• ពង្រីងការគោរពច្បាប់ចរាចរឲ្យបានតឹងតែង។
• ចាត់វិធានការយ៉ាងតឹងតែង ក្នុងការត្រួតពិនិត្យប័ណ្ណបើកបរ និង មួកសុវត្ថិភាពសម្រាប់អ្នកបើកបរទោចក្រយានយន្ដ។
• ពិន័យដល់យានយន្ដណា​ដែលផ្ទុកឥវ៉ាន ឬ ដាក់មនុស្សធ្ងន់ហួសកំណត់។
• ពិន័យដល់អ្នកបើកបរណា ដែលបើកហួសល្បឿនកំណត់។
• ពិន័យដល់អ្នកបើកបរណា ដែលមិនទាន់គ្រប់អាយុប្រើប្រាស់យានយន្ដ។
• ពិន័យយ៉ាងតឹងរឹង ដល់ជនណាដែលប្រើប្រាស់ទូរស័ព្ទនៅពេលកំពុងបើកបរយាន្ដយន្ដ។
• គោរពសិទ្ធិអាទិភាព​ និង យោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នា។
• ត្រួតពិនិត្យសុវត្ថិភាបយាន្តយន្ដ មុនពេលបើកបរបានហ្មត់ចត់។
• ជួសជុល សា្ថបនា ហេដ្ឋារចនាសម័្ពន្ធដឹកជញ្ជូនឲ្យបានសមស្រប និង ដាក់ផ្លាក់សញ្ញាឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមបទដ្ឋានបច្ចេកទេសនៃច្បាប់ចរាចរ។

ចូរបង្ហាញផលវិបាកនៃការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន?
○ ផលវិបាកនៃការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន រួមមានដូចជាខាងក្រោម​៖
• ធ្វើ​ឱ្យ​បាត់បង់ស្មារតី (បណ្ដាលមកពីខ្សោយកម្លាំង)។
• បាត់បង់មិត្តភក្ដី បងប្អូន ឪពុកម្ដាយ និង គ្រួសារ ជាដើម។
• បាត់បង់កិត្តិយសខ្លួន គ្រួសារ​ និង សង្គ​មស្អប់ខ្ពើម។
• បាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិ។
• កម្លាំងពលកម្មខ្សោយ ស្លេកស្លាំង។
• ក្លាយជាចោរលួច ចោរប្លន់ និង អាចក្លាយជាឃាតករជាដើម។
• បាត់បង់ការសិក្សា។
• អាចក្លាយជាអមនុស្សវិកលចរិក ឬ ឆ្កួតជាដើម។

ដូចម្ដេចដែលហៅថាផ្លូវជនបទ?​
○ ដែលហៅថាផ្លូវជនបទ គឹ សំដៅដល់ដីដែលតភ្ជាប់ពីផ្លូវជាតិ ឬ​ ផ្លូវខេត្ត ឆ្ពោះទៅភូមិ ឬ ឃុំនៅជនបទ។​

បើអ្នកយល់ពាក្យនេះ តើត្រូវប្រកាន់អាកប្បកិរិយាបែបណាខ្លះ ក្នុងរយៈពេលពេលបណ្ដុះបណ្ដាលនៅវិទ្យាសា្ថនជាតិអប់រំ?
​○ រយៈពេលបណ្ដុះបណ្ដាលនៅមហាវិទ្យាល័យគរុកោសល្យ យើងត្រូវប្រកាន់អាកប្បកិរិយា ដួចតទៅ៖
• យកចិត្តទុកដាក់គោរពវិន័យ​ និង បទបញ្ជារបស់មហាវិទ្យល័យ។
• យកចិត្តទុកដាក់តាមដាន គិត​ សង្កេត ត្រិះរិះពិចារណា វិភាគ ធ្វើសំយោគ ប្រៀបធៀប​លើប្រធានបទនីមួយៗ ដែលលោកសាស្រ្តចារ្យដាក់ឲ្យ។
• ខិតខំប្ដូរយោបល់ ស្ដាប់មតិអ្នកដទៃ ស្ដាប់ការណែនាំរបស់គណៈគ្រប់គ្រងមហាវិទ្យាល័យ ស្ដាប់ការណែនាំរបស់សាស្រ្តចារ្យ។
• ខិតខំត្រង់ត្រាប់ស្ដាប់រាល់ពុទ្ធិទាំងទ្បាយ ដែលលោកសាស្ត្រាចារ្យផ្ដល់ជូន។
• ខិតខំសិក្សា និង ស័្វយសិក្សា ដើម្បីស្រាយបញ្ហាដែលមានក្នុងប្រធានបទនីមួយៗ​ ដើម្បីបញ្ចេញមតិផ្ទាល់ខ្លួនឲ្យអ្នកដទៃស្តាប់។
• ខិតខំបំពេញការងារដែលសាលាប្រគល់ជូន ក៏ដូចជា កិច្ចការរបស់សាស្រ្តាចារ្យ ដើម្បីយកកិច្ចការទាំងនោះទៅប្រគល់ឲ្យទាន់ពេលវេលា។
• ខិតខំសិក្សា និង ស័្វយសិក្សាស្រាវជ្រាវ។
• ចេះដកយកបទពិសោធល្អៗក្នុងការរៀន និង ការបង្រៀន (សម្ភារឧបទេសគ្រប់គ្រាន់ វិន័យសិក្សា ការលើកទឹកចិត្ត កិច្ចតែងការបង្រៀន)។
• ចេះវាយតម្លៃ និង កែលម្អឲ្យទាន់ពេលវេលា ដើម្បីក្លាយជាគរុនិស្សិតល្អ និង ក្លាយជាគ្រូបង្រៀនដ៏ល្អនៅពេលអនាគត។

តើពាក្យគរុនិសិ្សតមានអត្ថន័យដូចម្ដេច?​​
○ គរុនិស្សិត មកពីពាក្យ (គរុ​ + និស្សិត)
• គរុ​ = គ្រូ ឬ គំរូ
• និសិ្សត = គឺជា អ្នករៀនដែលសិ្ថតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់គ្រូ ហើយជាអ្នកដែលមានកម្រិតយល់ដឹងខ្លួន។
• គរុនិស្សិត គឺជា អ្នករៀនផ្នែកគរុកោសល្យ ជា អ្នកវិជ្ជាជីវៈផ្នែកខាងគ្រួបង្រៀន។

ហេតុអ្វីបានជាអ្នកជ្រើសរើសមុខរបរវិជ្ជាជីវៈគ្រូបង្រៀន?
○ បានជាខ្ញុំជ្រើសរើសមុខរបរវិជ្ជាជីវៈគ្រូបង្រៀន ព្រោះ៖
• គ្រូបង្រៀន ជា មុខរបរមួយថ្លៃថ្នូរ ឧត្តុងឧត្តម ហើយមានគុណប្រយោជន៍ចំពោះជាតិ មាតុភូមិក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្ស ដើម្បីអភិវឌ្ឍ (ដាំក្នុងសាលា ផ្លែផ្កាក្នុងសង្គម)។
• គ្រូបង្រៀន ជា វិស្វករនៃព្រលឹង។
• គ្រូបង្រៀន ជា បុព្វការីជន។
• គ្រូបង្រៀន គឺជា អ្នកកសាងសតិបញ្ញារបស់ជាតិ។
• គ្រូបង្រៀន ជា អ្នកការពារ និង ដោះស្រាយបញ្ហាជាតិ។
• គ្រូបង្រៀន គឺជា អ្នកចិត្តបុណ្យដ៏ប្រសើរ ហើយ ជា អ្នកលះបង់ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន សម្រាប់ប្រទេសជាតិ។
• គ្រូបង្រៀន ជា អ្នកចង្អុលបង្ហាញផ្លូវដ៏ភ្លឺស្វាង និង រុងរឿងរបស់ជាតិ។
• គ្រូបង្រៀន ជា ម្ដាយឪពុករបស់សិស្សនៅលើផែនដី។
• គ្រូបង្រៀន ជា បុគ្គលគួរឲ្យគោរព។
• គ្រូបង្រៀន ជា ឃ្លាំងសតិបញ្ញាតបស់ជាតិ។
• គ្រូបង្រៀន ជា អ្នកកសាងគ្រឹះជីវិតមនុស្សលោក។

ក្នុងនាមជាបុគ្គលិកសិក្សាមួយរូប តើត្រូវមានវិធានការទប់ស្កាត់វប្បធម៌ពាលាអាវាសែទាំងនោះដូចម្ដេច?
○ ក្នុងនាមជាបុគ្គលិកសិក្សាមួយរូប ត្រូវមានវិធានការទប់ស្កាត់វប្បធម៌ពាលាអាវាសែទាំងនោះ ដូចតទៅ៖
• បណ្ដុះស្មារតីស្រលាញ់សិល្បៈ វប្បធម៌ជាតិ ឲ្យចូលជ្រៅក្នុងស្រទាប់យុវជន។
• ផ្សព្វផ្សាយសិល្បៈវប្បធម៌ជាតិឲ្យបានច្រើន ជាងការផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌បរទេស នៅគ្រឹះស្ថានសិក្សានានា និងទៅទីសាធារណៈ។
• ទប់ស្កាត់រាល់វប្បធម៌បរទេសណា ដែលមិនផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ដល់សង្គមជាតិខ្មែរ។
• បង្កើតស្នាដៃនូវអ្វីដែលជារបស់ខ្លួនឲ្យបានច្រើន ហើយមានលក្ខណៈសុក្រិត ល្អប្រណិតដែលជាទីពេញនិយមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។
• ស្រាវជ្រាវស្វែងយល់ ស្វ័យកែលម្អវប្បធម៌ជាតិឲ្យស៊ីជម្រៅថែមទៀត។
• រួបរួមគ្នាលើកតម្កើងសិល្បៈវប្បធម៌ជាតិ ឲ្យបានព្រមៗគ្នា។
• អប់រំ និង ចាត់វិធានការទៅលើទ្រឹស្ដីនៃព្រំប្រទល់នៃសិទ្ធិសេរីភាពយុវជន ពលរដ្ឋ ឲ្យយល់ពីសិទ្ធិ និង ការទទួលខុស​ត្រូវ ដើម្បីបំបាត់ភាពអាណាធិបតេយ្យ ឲ្យអស់ពីក្នុងសង្គមជាតិ ព្រមទាំងបំបាត់ការរំលោភសិទិ្ធ។
• អប់រំសីលធម៌ទាំងប្រាំ (សីលធម៌ផ្ទាល់ខ្លួន គ្រួសារ សង្គម វិជ្ជាជីវៈ​ និង​ អន្តរជាតិ)។
• អប់រំសីលធម៌ដើម្បីសេចក្ដីថ្ងៃថ្នូរ ក្នុងការរស់នៅរបស់មនុស្ស។
• ខិតខំពន្យល់ហេតុផលនូវអ្វីដែលជាអសីលធម្ម និង កត្តាប៉ះពាល់ដល់ទំនៀម​ទម្លាប់ប្រពៃណីជាតិ។
• អប់រំឲ្យគេយល់ច្បាស់នូវអ្វីដែលជាលក្ចណៈជាតិ អត្តសញ្ញាណជាតិ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការបំផ្លាយវប្បធម៌ជាតិខ្មែរ។
• វាយបក និង ទប់ស្កាត់ឲ្យទាន់ពេលវេលា លើអ្នកបង្ករឲ្យមានការប្រព្រឹត្តល្បែងពាលាអាវាសែផ្ដេសផ្តាស ការទិញទឹកចិត្តសិល្បករ ទិញស្នាដៃនិពន្ធបុរាណនានា។
• វាយបក និង ទប់ស្កាត់ឲ្យទាន់ពេលវេលាលើអ្នកណាមួយដែលមានបំណងមិនល្អ ចង់បំបាត់សិល្បៈវប្បធម៌ជាតិខ្មែរ។

តើវប្បធម៌បរទេសជៈឥទ្ធិពលមកលើយុវជនខ្មែរមានអ្វីខ្លះ?
○ វប្បធម៌បរទេសជៈឥទ្ធិពលមកលើយុវជនខ្មែរ មាន៖
• តន្រ្ដីញ័រញាក់ខុសពីលក្ខណៈជាតិខ្មែរ។
• ភាពយន្តអាសអាភាស​ កាប់សម្លាប់ ឆក់ប្លន់ ល្បិចកលខ្មៅងងឹត។
• សំលៀកបំពាក់ស៊ីវិល័យហួសពីបរទេស។
• ម៉ូតសក់ ឬកពារ កិរិយាមាយាទ ចាប់ដៃ ញាក់ចិញ្ចើម លើកដៃ ដំណើរលោត។
• អត្តចរិកទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី និង ឥរិយាបទ ដេក ដើរ អង្គុយ ឈរ ប្រាសចាកនឹងចរិកលក្ចណៈរបស់ជាតិខ្មែរ។
• សម្ភារៈ​ប្រើប្រាស់ ច្រើនតែបរទេសនិយម មិនសូវចូលចិត្តប្រើប្រាស់នូវរបស់អ្វីដែលជារបស់ជាតិខ្លួន។

ហេតុអ្វីបានជាអ្នកចង់ធ្វើជាគ្រូបង្រៀន? ព្រោះអ្វី?
○ មូលហេតុដែលខ្ញុំចង់ធ្វើជាគ្រូបង្រៀន៖
• ចង់អោយយុវជនជាអ្នកបន្តវេនពីមនុស្សជាទីសង្ឃឹម និង ជាសសរទ្រូងប្រទេសជាតិ។​
• អប់រំអោយមានចំណេះដឹងទូលំទូលាយ​។​
• អប់រំអោយមានសីលធម៌ និង គុណធម៌ល្អ។​
• អប់រំអោយមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្ត និង លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​។​
• អប់រំឲ្យមានសុខភាពមំាមួន។​
• អប់រំឲ្យមានមនសិការជាតិខ្ពស់។​
• អប់រំឲ្យមានសាមគ្គីភាពល្អ។​
• អប់់រំឲ្យមានល្បិច​ និង វិធីសាស្រ្តសម្រាប់ផ្ដល់ចំណេះដឹង​ និង អប់រំដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ក្លាយជាពលរដ្ឋល្អពិតប្រាកដ។​
• អប់រំឲ្យយល់ដឹងពីបរិស្ថានល្អ។​
• ខិតខំស្រាវជ្រាវចំណេះដឹងថ្មីៗ និង ផ្តល់បទពិសោធន៍ល្អទៅដល់អ្នកបន្តវេន។​
• ចេះស្វ័យអភិវឌ្ឍខ្លួនឥតឈប់ឈរ។​
☆ ម៉្យាងទៀតគ្រូបង្រៀនជា៖
• ជាអ្នកដឹកនាំខាងសតិបញ្ញាមនុស្ស។​
• ជាអ្នកកសាងសង្គមជាតិ គ្រូល្អនាំឲ្យយុវជនល្អ នាំឲ្យប្រជាជនមានការរីកចម្រើន ថ្លៃថ្លូរ និង រុងរឿង។​
• ជាអ្ន​កកសាងធនធានមនុស្ស សម្រាប់អភិវឌ្ឍប្រទេស។​
• ជាអ្នកបង្ហាញផ្លូវឆ្ពោះទៅរកសនិ្តសុខ សេចក្ដីថ្លៃថ្នរ និង សុភមង្គល។​
• ជាវិស្វករខាងសតិបញ្ញារបស់ជាតិ។​
• ជាអ្នកកសាងគុណធម៌ និង គុណភាពរបស់មនុស្សក្នុងសង្គម។​
• ជាគ្រូពេទ្យបំបាត់រោគល្ងង់ខ្លៅលើផែដី។​
• ជាអ្នកសង់គ្រឹះរបស់មនុស្សជាតិ។​

តើមានមូលហេតុអ្វីខ្លះ ដែលបណ្តាលអោយជនខ្លះប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន?
○ មូលហេតុដែលបណ្តាលអោយជនខ្លះប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន បណ្តាលមកពី៖
ក. ​កត្តាបុគ្គលផ្ទាល់
• អវិជ្ជា ល្ងង់​ឆាប់ជឿគេ ចាញ់បោកគេ។
• រៀនខ្សោយ រៀនមិនចូល​ ចេញក្រៅសាលា ទៅជួបនឹងពួកខិលខូច។
• ភាពចង់ដឹង ចង់សាក បណ្ដាលអោយញខ្ខ្លាំង ឈប់មិនបាន អត្តចរិករឹងមានៈ។
• ចង់សប្បាយដើម្បីបំបាត់ការធុញទ្រាន់ គិតថាអាចបំភេ្លច​បញ្ហាផ្សេងៗបាន។
• សេព្វគប់មិត្តភកិ្តមិនល្អ។
• ទទួលការគៀបសង្គត់ គម្រាមកំហែងពីក្មេងទំនើង។
• ត្រូវគេចាប់បង្ខំអោយប្រព្រឹត្ត ដើម្បីទុកធ្វើជាអាយ៉ងរបស់ពួកគេក្នុងការរកប្រាក់។

ខ. កត្តាគ្រួសារ​
• ខ្វះភាពកក់ក្ដៅពីមាតាបិតា អាណាព្យាបាល។
• មានអំពើហឹង្សាក្នុងគ្រួសារ។
• ជីវៈភាពគ្រួសារក្រីក្រ ត្រូវបង្ខំចិត្តរកស៊ីជួញដូរគ្រឿងញៀន។

គ. កត្តាសង្គម
• លំហូរចូលនៃវប្បធម៌បរទេស។
• មានការចរាចរទំនិញក្លែងក្លាយ គ្រឿងញៀន។ល។
• មានការឆកពីសំណាក់អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច។
• កត្តាសំខាន់ៗ គឺ មាតាបិតាត្រូវប្រុងប្រយ័ត្ន ណែនាំអប់រំកូនអោយបានដិតដល់ តាមដានរាល់សកម្មភាពរបស់កូន កុំបណ្តោយចាយវាយប្រាក់កាសខ្ជះខ្ជាយ ឬ បណ្ដាលអោយកូនសេពគប់មិត្តភក្តិមិន​ល្អ ជ្រុលហួសដែលធ្វើអោយពិបាកកែ។

ដូចម្តេចដែលហៅថាគ្រឿងញៀន? តើគ្រឿងញៀនមានប្រភេទអ្វីខ្លះ?
○ គ្រឿងញៀនជាសារធាតុទាំងឡាយណា ដែលបានចូលទៅក្នុងសារពាង្គកាយ​​​​ហើយ ធ្វើអោយផ្លាស់ប្តូរមុខងារដំណើរការនៃរាងកាយមនុស្ស។
° ប្រភេទគ្រឿងញៀន មាន៖ ស្រា ​បារី កាហ្វេ កញ្ជា​ អាភៀន អីស្ត្រាសី ហេរ៉ូអ៊ីន យ៉ាម៉ាយ៉ាបា។

ក្នុងនាមអ្នកជាបេក្ខជនប្រលងជ្រើសរើសគ្រូបង្រៀនម្នាក់ តើយុវជនល្អ ពលរដ្ឋល្អ ត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិយ៉ាងណាខ្លះ?
○ ក្នុងនាមជាបេក្ខជនប្រលងជ្រើសរើសជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ យុវជនល្អ ពលរដ្ឋល្អ ត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិ៖
• មានកាយសម្បទា​ល្អ សុខភាពមាំមួន​ អវៈយវៈគ្រប់គ្រាន់ មានភាពរហ័សរហួន ឈ្លាតវៃ។
• មានបញ្ញា មានចំណេះ​ដឹងទូលំទូលាយ​ខាងបច្ចេកវិទ្យាសាស្រ្តទំនើប មានចំណេះ​ធ្វើល្អត្រឹមត្រូវប្រកបដោយបទពិសោធន៏ខ្ពស់ ស្វ័យសិក្សាជាប់ជានិច្ច និង មាន​មាយាទត្រឹមត្រូវ។
• សម្បទាមានសីល​ធម៏រស់នៅល្អ មានគុណធម៏ល្អ ចេះរួមរស់នៅក្នុងសន្ដិភាព និង ចុះសម្រុងគ្នា និង គោរពសិទ្ធិមនុស្ស និង សិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
• មានមនៈសិការជាតិ សាមគ្គីភាព និង គតិយុត្តិធម៌។
☆ សរុបសេចក្ដីមក លក្ខណៈសម្បត្តិទាំងអស់នេះ ជាមធ្យោបាយដ៏ល្អ ដើម្បីកសាងយុវជន​ល្អ​ ពលរដ្ឋល្អ ឆ្ពោះទៅកសាងសង្គមជាតិល្អ។

ជារឿយៗនៅក្នុងសង្គមខ្មែរេគតែងតែសង្កេតឃើញមានអំពើហឹង្សាក្នុងគ្រសារខ្លះៗ។
​​​ក. អំពើហឹង្សាជាអ្វី? បណ្ដាលមកពីកត្តាអ្វីខ្លះ ​និង នាំមកនូវផលវិបាកអ្វីខ្លះ​?
ខ. តើនៅក្នុងគ្រួសារគ្រូបង្រៀន អាចមានអំពើហឹង្សាដែររឺទេ?
គ. តើត្រូវមានអកប្បកិរិយា ​និង វិធានការបែបណាខ្លះ ដើម្បីទប់ស្កាត់​អំពើហឹង្សានេះ?
--- ចម្លើយ​​ ---
○ ជារឿយៗនៅក្នុងសង្គមខ្មែរ គេតែងតែសង្កេតឃើញមានអំពើហឹង្សាក្នុងគ្រសារខ្លះៗ មានដូចជា​៖
ក. អំពើហឹង្សា គីជា ការបៀតបៀន ការរំលោភបំពានទៅលើអ្នកដទៃ តាមរយះអំណាច តួនាទី ឬ ទឹកប្រាក់ ដើម្បីគាបសង្កត់ បង្ខំអ្នកដទៃ ឲ្យធ្វើតាមខ្លួន (ផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត និង វាចារ)។
+ អំពើហឹង្សាបណ្តាលមកពី៖
• ភាពក្រក្រី អវិជ្ជា អសិលធម៌ លោភៈ ទោសៈ មោហៈ
កង្វះការយល់ដឹងពីសិទ្ធមនុស្ស (សិទ្ធស្រ្ដី យេនឌ័រ...)។
+ អំពើហឹង្សាបង្កនូវផលវិបាក ដូចជា៖
• ការបែកបាក់គ្រួសារ
• ការបែកបាក់ថវិការ​ និង សុភង្គលក្នុងគ្រួសារ និង សង្គម
• ការកើនឡើងនូវស្រ្តីមេម៉ាយ និង ក្មេងកំព្រា
• ធ្វើអោយបាត់បង់សណ្ដាប់ធ្នាប់ក្នុងគ្រួសារ និង សង្គម
• រដ្ឋមានកង្វល់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា
ខ. នៅក្នុងគ្រួសារគ្រូបង្រៀន មិនអាចមានអំពើហឹង្សាក្នុងគ្រួសារទេ ដោយសារគ្រូបង្រៀន ទទួលបានការអប់រំច្រើន។​
គ. អាកប្បកិរិយា និង វិធានការ ទប់ស្គាល់អំពើហឹង្សា
• រៀបចំខ្លួនអោយសមស្របជាយុវជនល្អ កូនល្អ សិស្សល្អ​
• អប់រំមិត្តភកិ្ត អោយចេះគោរពសិទ្ធិអ្នកដទៃ
• ផ្សព្វផ្សាយគ្រប់រូប​ភាព ដើម្បីទប់ស្គាត់អំពើហឹង្សា

ក្នុងនាមជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ តើអ្នកត្រូវធ្វើដូចម្ដេចដើម្បីអោយសិស្សសម្រេចបាននូវសសរស្តម្ភទាំងបួនស្តីពីវប្បធម៌? ចូរពន្យល់?
○ ក្នុងនាមខ្ញុំជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ ត្រូវអប់រំអំពីផលប្រយោជន៏នៃការសិក្សាវប្បធម៏ ដើម្បីអោយសិស្សសំរេចបាន​នូវសសរស្តម្ភទាំង ៤៖
ក. ចំណេះដឺង
• បើកទូលាយនូវចំណេះ​ដឹង​ងទូទៅ អោយបានទូលំទូលាយបន្ថែមទៀត។
• ស្គាល់មូលដ្ឋានគ្រឹះរបស់សង្គមជាតិ និង ព្រលឹងជាតិ។
​• យល់ដឹងងកាន់តែច្បាស់ អំពីអ្វីដែលខ្លួនមាន ដែលល្អហើយគេស្រឡាញ់ និង ទទួលស្គាល់តាំងពីបុរាណកាលមក​។
ខ. ចំណេះធ្វើ
​• បណ្ដុះមនោសញ្ចេតនាទៅលើការងារគ្រប់ផ្នែក ដោយស្រឡាញ់ថែរក្សា និង ការពារអ្វីដែលជារបស់ជាតិ។
• ស្គាល់ច្បាស់នូវប្រភពលក្ខណះនៃវប្បធម៏ អរិយធ​ម៏របស់ជាតិខ្លួន ឥរិយាបថ ដេក ដើរ ​អង្គុយឈរ ឬ ទំនៀមទំលាប់ ប្រពៃណី ជំនឿសាសនា សិល្បះ។ល។
• ចេះយកអ្វីដែលមិនមែនជារបស់ជាតិខ្លួន មកកែច្នៃអោយសមស្របតាមដូងព្រលឹងជាតិ។
• ចេះរកវិធានការការពារ និង ទប់ស្គាត់នូវឥទ្ធិពលវប្បធម៏ អរិយធម៏បរទេសទាំងឡាយណា ដែលបំផ្លាញ់ដល់វប្បធម៏ អរិយធម៏រប​ស់ ជាតិ​ខ្លួន។
គ. ចំណេះដឺងអប់រំ
• ធ្វើការអប់រំស្វែងយល់កាន់តែស៊ីជំរៅ លើអត្តញ្ញាណជាតិ​ និង ដួង​ព្រលឺងជាតិខ្មែរ (ប្រជាជន ទឹកដី ប្រវត្តិការគ្រប់គ្រង់ ភាសា អក្សរ សិល្បៈ ទំមនៀមទំលាប់ ប្រពៃណី ជំនឿសាស​នា ចិត្តគំនិត អាកប្បកិរិយា ឆន្ទៈរួម។ល។)​
ឃ. ចេះរស់នៅក្នុងសង្គម
• ចេះរស់នៅជាមួយគ្នា ចេះស្រឡាញ់គ្នា រាប់អានគ្នា គោរពសិទ្ធគ្នាទៅវិញទៅមក គ្មានបែងចែកវណ្ណៈ ឋានៈ ពណ៏សម្បុរ ភេទ ជំនឿ សាសនា។
​​• ចេះរស់នៅប្រកបដោយចរិយាធ​ម៏ និង គុណធម៏ ដើម្បីរស់នៅក្នុងសង្គម។
• ស្គាល់កាតាព្វកិច្ច និង ស្វ័យអប់រំខ្លួនអោយក្លាយទៅជាពលរដ្ខល្អ។
• មានមនសិការក្នុងជីវ់ៈវិជ្ជាតាមសមាជីវោ មិនរំលោភទៅលើអ្នកដទៃ។

ហេតុអ្វីបានជាអ្នកច​ង់ក្លាយជាគ្រូបង្រៀន? ព្រោះអ្វី?
○ បានជា​ខ្ញុំ​ច​ង់ក្លាយជាគ្រូបង្រៀន ព្រោះ៖
• គឺ ចង់អោយកុមារា កុមារី យុវជន ជាអ្នកបន្ដវេនពីមនុស្សដែលធ្វើការអភិវឌ្ឍន៏ខ្លួន និង ដើម្បីក្លាយពលរដ្ឋល្អដែលមានប្រយោជន៏ ជាទីសង្ឃឹម និង ជាសសរទ្រូងរបស់​ប្រទេសជាតិ។
​• ចង់អោយមនុស្សមានចំណេះដឺងទូលំទូលាយ។
• អប់រំអោយមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្ត និង បច្ចេកទេសទំនើបេជឿនលឿន។
• អប់រំឲ្យ​មានសីល​ធម៏ និង គុណធម៏ល្អ។
• អប់រំអោយចេះគោរពសិទ្ធិគ្នាទៅវិញទៅមក មានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យ និង អោយយល់ដឹងពីបរិស្ថានល្អ។
• អប់រំអោយមានសុខភាពមាំមួន ឬ មានមនៈសិការខ្ពស់ចំពោះប្រទេសជាតិ។
• អ​​ប់រំអោយមានសាមគ្គីភាពល្អ។
• អប់រំអោយមានល្បិច និង វិធីសាស្រ្ដក្នុងការផ្តល់ចំណេះ​ដឹង​ដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ អោយក្លាយជាពលរដ្ឋល្អពិត។
• អប់រំអោយខិតខំស្រាវជ្រាវចំណេះ​ដឹងថ្មី បទពិសោធន៏ល្អៗ សំរាប់អ្នកជំនាន់ក្រោយ ឲ្យចេះស្វ័យសិក្សាអភិវឌ្ឍន៏ខ្លួនឥតឈប់ឈរ ព្រោះគ្រូជាអ្នកដឺកនាំខាងសតិបញ្ញាដល់មនុស្ស ហើយគ្រូជាអ្នកកសាងសតិបញ្ញាដល់សង្គមជាតិ។ គ្រូល្អនាំអោយយុវជនល្អ នាំអោយសង្គមល្អ នាំអោយប្រទសជាតិ មានការអភិវឌ្ឍ​ន៏ថ្លៃថ្នូរ និង រុងរឿង។ គ្រូជាអ្នកកសាងធនធានមនុស្សសំរា​ប់ប្រទេសជាតិ។

សិទ្ធជាគោលធំៗ ៤ របស់កុមារមានអ្វីខ្លះ?
○ សិទ្ធជាគោលធំៗ ៤ របស់កុមារ មាន៖
១.​ សិទ្ធិ មានការអប់រំ
២. សិទ្ធិ មិនអោយមានអំពើឃៅឃៅលើខ្លួន
៣. ​សិទ្ធិ មិនអោយមានការកេងប្រវ័ញលើខ្លួន
៤. សិទ្ធិ មិនអោយគេបោះបង់ចោល

តើត្រូវរៀបចំផែនការដូចម្តេច និង ចាប់ផ្តើមពីពេលណា ដើម្បីយុវជនកម្ពុជា ដណ្តើមបានការងារធ្វើតាមកម្រិតជំនាញប្រកួតប្រជែងក្នុងតំបន់អាស៊ាន?
○ ដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលនយោបាយចតុកោណទី ៣ ក្នុងអាណត្តិទី ៤ រាជរដ្ឋាភិបាលបានយកចិត្ត​
ទុកដាក់ ក្នុងការរៀបចំផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត ផ្តោតជាចម្បងលើការបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ ការអភិវឌ្ឍគ្រឹះស្ថានអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ ដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាព និង ជំនាញឱ្យយុវជនដណ្តើមបានការងារធ្វើតាមកម្រិត ជំនាញ ប្រកួតប្រជែងក្នុងតំបន់អាស៊ាននាពេលខាងមុខ។ ក្រសួងក៏បានរៀបចំផែនការ ដូចខាងក្រោម៖

• ធ្វើសមាហរណកម្មក្របខណ្ឌគុណវុឌ្ឍជាតិកម្ពុជា (៨ កម្រិត) ស្តង់ដាជាតិ សមត្តភាពកម្មវិធីសិក្សាផ្អែកលើសមត្ថភាពដែលមានសព្វថ្ងៃចំនួន ២១ មុខរបរលើ ៣ វិស័យ គឺ វិស័យសំណង់ (៧ មុខរបរ) មេកានិច (៧ មុខរបរ) វិស័យសេវាធុរកិច្ច និង បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យា (៧ មុខរបរ ) ចូលទៅក្នុងតំបន់ ដើម្បីឱ្យប្រព័ន្ធនៃការអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ នៅកម្ពុជាមានគុណភាព និង កម្រិតប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។

• ពង្រឹងគុណភាព នៃការផ្តល់សេវាព័ត៌មានស្តីពីការអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ និង ព័ត៌មានទីផ្សារការងារ។

• ជំរុញ និង លើកទឹកចិត្តដល់គ្រឹះស្ថានអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ ទាំងអស់ឱ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការភាពជាដៃគូ ជាមួយគ្រឹះស្ថានអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ ឬ សាកលវិទ្យាល័យនៅបរទេសនានា ពិសេស ឱ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ជាមួយក្រុមហ៊ុនវិនិយោគបរទេស ដើម្បីពង្រីកការវិនិយោគ និង ទីផ្សារការងារ។

• ជំរុញឱ្យមានការទទួលស្គាល់សមត្ថភាពជំនាញ ពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយក្នុងក្របខ័ណ្ឌតំបន់ ក៏ដូចជាសកលលោក រួមទាំង ឱ្យមានការទទួលស្គាល់គ្នា ដោយផ្អែកលើក្របខណ្ឌគុណវុឌ្ឍ យោងអាស៊ាន (ASEAN Qualification Reference Framework-AQRF)។

បច្ចុប្បន្ននេះ បញ្ហាជំនាញ គឺ កំពុងតែកើតមានឡើងសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍វិស័យសេដ្ឋកិច្ច តើក្រសួងការងារ
និង បណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ មានយន្តការអ្វីបន្ថែមទៀត ដើម្បីពង្រឹងការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញ ដល់កម្លាំង
ពលកម្មថ្មី ជាពិសេសយុវជន?

○ ការអភិវឌ្ឍជំនាញ និង ការងារសមរម្យ ដែលស្របតាមបទដ្ឋានស្តង់ដាអន្តរជាតិ ត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំង តាមរយៈការអប់រំបណ្តុះបណ្តាល ដោយចូលរួមផ្ទាល់ពីស្ថាប័នអប់រំវិស័យឯកជន អង្គការជាតិ និង អន្តរជាតិ។ បច្ចុប្បន្ននេះ បញ្ហាជំនាញ គឺ កំពុងតែកើតមានឡើងសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍វិស័យសេដ្ឋកិច្ច ដូចនេះហើយ ដើម្បីពង្រឹងការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញដល់កម្លាំងពលកម្មថ្មី ជាពិសេសយុវជន ក្រសួងមានយន្តការបន្ថែមទៀត រួមមាន៖

• ជំរុញ និង ពង្រីក ការអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ រយៈពេលវែង សំដៅផលិតនូវធនធានមនុស្ស ដើម្បីបំពេញតាមតម្រូវការនៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច ជាពិសេស គោលនយោបាយធ្វើពាណិកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលមានមហិច្ឆិតាប្រែក្លាយកម្ពុជា ទៅជាមូលដ្ឋានឧស្សាហកម្មបង្គំគ្រឿងបរិក្ខាអគ្គិសនី រថយន្ត និង បរិក្ខាបច្ចេកវិទ្យាផ្សេងៗទៀត។

• បង្កើតឱ្យមានគោលនយោបាយជំរុញ និង លើកទឹកចិត្តវិស័យឯកជន ចូលរួមអភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ តាមរយៈការរួមចំណែកវិភាគទានវិនិយោគ លើការអភិវឌ្ឍជំនាញ ការរួមចំណែកផ្តល់ធាតុចូលក្នុងការអភិវឌ្ឍកម្មវិធីសិក្សា និង ការបង្កើនឱកាសដល់សិក្ខាកាមសិស្ស និស្សិត អាចធ្វើកម្មសិក្សានៅតាមបណ្តារោងចក្រ សហគ្រាស គ្រឹះស្ថាន។

• បន្តអភិវឌ្ឍស្តង់ដាជាតិ កម្មវិធីសិក្សាផ្អែកលើសមត្ថភាព ឯកសារធ្វើតេស្តបញ្ជាក់សមត្ថភាព និង កញ្ចប់ឯកសាររៀន និង បង្រៀន ផ្អែកលើសមត្ថភាពសម្រាប់វិស័យសំណង់ មេកានិច អគ្គិសនីតាមគេហដ្ឋាន សេវាធុរកិច្ច និង បច្ចេកវិទ្យាគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យា ឧស្សាហកម្ម និង ផលិតកម្មម្ហូបអាហារក៏ដូចជា វិស័យផ្សេងទៀត ដែលជាអាទិភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។

• អនុវត្តនូវកម្មវិធីសិក្សាថ្មីលើវិស័យសំណង់ មេកានិចអគ្គិសនីតាមគេហដ្ឋាន សេវាធុរកិច្ច និង បច្ចេកវិទ្យាទូរគមនាគមន៍ព័ត៌មានវិទ្យា ឧស្សាហកម្មផលិតកម្ម និង ផលិតកម្មម្ហូបអាហារ។

• រៀបចំក្របខណ្ឌ និង ស្តង់ដានៃការអប់រំ និង ការអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ ដែលអាចទទួលស្គាល់ពីគ្រឹះស្ថានបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ ទៅគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សា។

• សិក្សាស្រាវជ្រាវ និង វិភាគទៅលើគម្លាតនៃជំនាញព្រមទាំងចងក្រងជាកញ្ចប់សមត្ថភាពជំនាញថ្មី តាមមុខរបរនីមួយៗ ដែលទីផ្សារការងារត្រូវការក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន និង នាពេលអនាគត ដើម្បីធាតុចូលក្នុងការរៀបចំកម្មវិធីសិក្សា សម្រាប់កម្មវិធីបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ។

• បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍជំនាញតាមវិស័យ ដើម្បីប្រឹក្សាផ្តល់យោបល់ និង តម្រង់ទិស ក្នុងការអភិវឌ្ឍជំនាញសមត្ថភាព ឬ ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវគុណភាពអប់រំបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស វិជ្ជាជីវៈ។

តើលក្ខខណ្ឌហាមឃាត់ក្នុងការតែងតាំង ឬ ប្រគល់ភារកិច្ចមានអ្វីខ្លះ? ចូលរៀបរាប់។
○ ការតែងតាំង ឬ ប្រគល់ភារកិច្ចក្នុងមុខងារសាធារណៈ និង មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតក្នុងករណី ដូចខាងក្រោម៖
• អ្នកដែលគ្មានឈ្មោះក្នុងក្របខ័ណ្ឌ មុខងារសាធារណៈ។
• អ្នកដែលកំពុងបំពេញកម្មសិក្សា ពុំទាន់តាំងស៊ប់ក្នុងក្របខ័ណ្ឌ។
• ការតែងតាំងក្នុងមុខតំណែង ដែលគ្មានក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធនៃការរៀបចំ និង ការប្រព្រឹត្តទៅរបស់ក្រសួងស្ថាប័ន។
• ការតែងតាំងបន្ថែមចំនួនមន្ត្រីក្នុងមុខតំណែងអនុប្រធាននាយកដ្ឋាន អនុប្រធានការិយាល័យ អនុប្រធានមន្ទីរជំនាញរាជធានី-ខេត្ត ក្នុងករណីដែលនាយកដ្ឋាន ការិយាល័យ ឬ មន្ទីនោះមានអនុប្រធានចាប់ពី ០២ នាក់ឡើងរួចទៅហើយ។ ក្នុងករណីចាំបាច់ត្រូវពិគ្រោះជាមួយក្រសួងមុខងារសាធារណៈ ដើម្បីពិនិត្យលើរចនាសម្ព័ន្ធជាមុន។
* ក្នុងករណីពិនិត្យឃើញថា លិខិតបទដ្ឋានឯកត្តជន ស្តីពីការតែងតាំងមន្ត្រីរាជការរបស់ក្រសួងស្ថាប័ន ធ្វើឡើងផ្ទុយនឹងច្បាប់ ឬ លិខិតបទដ្ឋានជាធរមាន ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងមុខងារសាធារណៈ ត្រូវរាយការណ៍ជូនរាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីសុំការអនុញ្ញាតលុបចោល ហើយត្រូវធ្វើការណែនាំក្រសួងស្ថាប័ននោះ ធ្វើឲ្យបានត្រឹមត្រូវឡើងវិញ។

តើលក្ខខណ្ឌនៃការតែងតាំង ឬ ប្រគល់ភារកិច្ចមន្ត្រីរាជការស៊ីវិលនៅតាមក្រសួងស្ថាប័នមានអ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់។
○ លក្ខខណ្ឌនៃការតែងតាំង ឬ ប្រគល់ភារកិច្ចមន្ត្រីរាជការស៊ីវិលនៅតាមក្រសួង ស្ថាប័ន រួមមាន៖
• ការតែងតាំង ឬ ប្រគល់ភារកិច្ចឲ្យកាន់មុខតំណែងណាមួយ នៅក្នុងមុខងារសាធារណៈរបស់ក្រសួងស្ថាប័ន ជាគោលការណ៍ត្រូវអនុវត្ត ចំពោះមន្ត្រីរាជការក្របខណ្ឌនៃក្រសួងស្ថាប័ននោះ។
• ការតែងតាំង ឬ ប្រគល់ភារកិច្ចត្រូវផ្អែកលើសំណូមពរភារកិច្ចជាក់ស្ដែង សញ្ញាបត្រជំនាញ បទពិសោធន៍ការងាររបស់សាមីជន ឲ្យស្របតាមតួនាទីភារកិច្ច និង រចនាសម្ព័ន្ធរបស់ក្រសួងស្ថាប័ននីមួយៗ។
• ត្រូវធ្វើការពិគ្រោះយោបល់ឲ្យមានភាពឯកភាពគ្នា ជៀសវាងដាច់ខាតមិនឲ្យមានបាតុភាព នៅក្នុងក្រសួងស្ថាប័នរបស់ខ្លួន មុននឹងលើកលែងសំណើតែងតាំង ឬ ធ្វើសេចក្តីសម្រេចជាស្ថាបពរ។
• ការតែងតាំងឲ្យតាមមុខតំណែងណាមួយ ក្នុងក្របខណ្ឌមុខងារសាធារណៈ ត្រូវអនុវត្តឱ្យបានត្រឹមត្រូវទៅតាមច្បាប់ស្ដីពីការរៀបចំ និង ការប្រព្រឹត្តិទៅរបស់គណៈរដ្ឋមន្ត្រី ដែលមានចែងក្នុងមាត្រាទី ២៨ ជំពូកទី ៣ ស្ដីពីសិទ្ធិក្នុងការតែងតាំង។
• រាល់លិខិតបទដ្ឋាន ស្ដីពីការតែងតាំងមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល មានដូចជា ព្រះរាជក្រឹត្យ អនុក្រឹត្យ ឬ ប្រកាស ត្រូវដាក់ឆ្លងជាមុន ដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់ផ្នែករដ្ឋបាល និង ឯកភាពដោយក្រសួងមុខងារសាធារណៈ និង ផ្នែកថវិកាដោយមន្ត្រីត្រួតពិនិត្យហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវចុះទិដ្ឋាការរៀងៗខ្លួន ហើយរាល់លិខិតឯកត្តជនណា ដែលគ្មានទិដ្ឋាការនេះ ត្រូវទុកជានិរាករណ៍។

តើការតែងតាំងឬប្រគល់ភារកិច្ចដោយប្រធានស្ថាប័នមានអ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់។
○ ប្រធានស្ថាប័ន​ មានអំណាចក្នុងការតែងតាំង ផ្លាស់ប្ដូរ បញ្ចប់ភារកិច្ចមន្ត្រីរាជការក្រោមឱវាទ តាមបែបបទនីតិវិធីជាធរមាន ដោយប្រកាសសម្រាប់មន្ត្រីរាជការ ដែលមានឋានៈចាប់ពីថ្នាក់អនុប្រធាននាយកដ្ឋាន និង ថ្នាក់ប្រហាក់ប្រហែលចុះក្រោម។ មុខតំណែងក្នុងមុខងារសាធារណៈ ដែលត្រូវតែងតាំង ឬ ប្រគល់ភារកិច្ចដោយប្រកាស រួមមាន៖ អនុប្រធាននាយកដ្ឋាន អភិបាលរងក្រុង-ស្រុក-ខណ្ឌ ព្រឹទ្ធបុរសរង អធិការរង ប្រធានមន្ទីរជំនាញរាជធានី-ខេត្ត ប្រធានការិយាល័យថ្នាក់កណ្ដាល អនុប្រធានមន្ទីរជំនាញរាជធានី-ខេត្ត អនុប្រធានការិយាល័យថ្នាក់កណ្ដាល ប្រធាន-អនុប្រធានការិយាល័យ ការិយាល័យនៅសាលារាជធានី-ខេត្ត ប្រធាន-អនុប្រធានការិយាល័យនៃមន្ទីរជំនាញរាជធានី-ខេត្ត ប្រធាន-អនុប្រធានការិយាល័យក្រុង-ស្រុក-ខណ្ឌ និង មុខតំណែងឯទៀត ដែលមានថ្នាក់ស្មើនឹងថ្នាក់ប្រហាក់ប្រហែលនឹងមុខតំណែងខាងលើ ដែលមាននៅក្នុងអង្គការលេខនៃរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ក្រសួង-ស្ថាប័ន។ (រាល់មុខដំណែងសម្រាប់ឋានន្តរស័ក្តិទី ៣ នៃក្របខណ្ឌប្រភេទ (ក) ចុះក្រោម )។