ដូចម្តេចហៅថាឥណទានសាធារណៈ?
○ ឥណទានសាធារណៈ Public Credit ជា​ ការខ្ចីដោយកំរិតរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីមានហិរញ្ញវត្ថុសំរាប់ទិញសេវា និង កម្មវិធីសុខមាលភាពផ្តល់ទៅឲ្យប្រជាជាតិ។ សហព័ន្ធរដ្ឋ និង រដ្ឋាភិបាលប្រចាំតំបន់គ្រប់ថ្នាក់ ខ្ចីប្រាក់នៅពេលចំណូលពន្ធមិនគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីផ្តល់ទៅលើកម្មវិធី។ ការខ្ចីតាមរយៈការបោះសញ្ញាប័ណ្ណរដ្ឋាភិបាល ដោយសន្យាសងមូលនិធិទៅអ្នកវិនិយោគ ជាមួយការប្រាក់តាមវេលាដែល​បានកំណត់លើប័ណ្ណ។

ដូចម្តេច​ដែល​ហៅថាឥណទានជំនួញ? មានអ្វីខ្លះ?
○ ឥណទានជំនួញ Business Credit ជាទំរង់ឥណទានចំណាស់បំផុត។ អ្នកផ្គត់ផ្គង់ អ្នកផលិត អ្នកលក់ និង រោងចក្រផលិតត្រូវការវត្ថុធាតុដើម និង សារពើភ័ណ្ឌ ដើម្បីនាំទៅសហគ្រាសរបស់ពួកគេ។

ក. ឥណទានទំនិញសំរាប់លក់ Merchandise Credit បានប្រើសំរាប់ទទួលទំនិញ វត្ថុធាតុដើម និង សារពើភ័ណ្ឌ ហើយលក់ជាថ្មី។ ជាទូទៅ ជំនួញនេះបានទទួលទំនិញហើយ និង យល់ព្រមសងយោងតាមលក្ខខ័ណ្ឌ នៃការលក់ដែលអ្នកលក់ផ្តល់ឲ្យនៅពេលណាមួយ។

ខ. ប្រតិបត្តិការមូលនិធិហិរញ្ញវត្ថុ Financial Capital of Operations ជាលុយដែលត្រូវការជាប្រចាំសំរាប់ផ្តើមដំណើរការថែទាំ និង ប្រតិបត្តិការជំនួញ។ គោលបំណងរបស់មូលនិធិ គឺ សំរាប់ប្រាក់ខែទីផ្សារ ថ្លៃដំណើរការជំនួញ និង ចំណាយផ្សេងៗ ដែលត្រូវចំណាយ។

តើឥណទានសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់មានអ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់?
○ ឥណទានសំរាប់អ្នកប្រើប្រាស់ Consumer Credit បានប្រើច្រើនទសវត្សមកហើយ។ អ្នកប្រើប្រាស់ចង់បាន ឬ ត្រូវការទិញទំនិញគ្រប់ប្រភេទជាមួយការសន្យាសង ដោយផ្តល់ចំណូលរបស់គាត់នាអនាគត។ ឥណទាន បានបង្កលក្ខណៈងាយស្រួល ជាច្រើន ដល់ការទិញគ្រឿងប្រដាប់ប្រដារប្រណិតជាច្រើនបែបសេវាកម្ម និង មុខទំនិញផ្សេងទៀតដែលត្រូវការ។

ក. ឥណទានរាយ Retail Credit ជាប្រភេទឥណទានមួយ ដែលអ្នកប្រើប្រាស់ជាច្រើនប្រើ ដើម្បីទិញទំនិញសំរេច និង សេវាកម្មដោយផ្ទាល់ពីអ្នកលក់ ដោយប្រើឥណទានវិលកិច្ចសន្យាសងរំលស់ ឬ ឥណទានសេវា។ អ្នកលក់ទំនិញអាចទទួលយកបាន គឺ ការរងចាំសំណងពីអ្នកទិញសងនៅពេលអនាគត។
• ឥណទានវិសាល Revolving Credit ជាឥណទានគ្មានកាលកំណត់ Open-end Credit ឬ លក្ខខ័ណ្ឌជ្រើសរើសឥណទាន Option-Terms ពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងឥណទាន ដែលអនុញ្ញាតិឲ្យអ្នកប្រើប្រាស់ទិញទំនិញផ្សេងៗជាច្រើន ដោយប្រើឥណទានរហូតដល់ចំនួនអតិបរមាមួយកំណត់។ ប័ណ្ណឥណទានជាទូទៅ ចេញដោយអ្នកលក់ ដើម្បីកំណត់អ្នកប្រើប្រាស់ និង អ្នកប្រើប្រាស់​អាចប្រើក្នុងការទិញតែមួយគត់ពីអ្នកដែលធ្វើប័ណ្ណនេះ។ អ្នកប្រើប្រាស់អាចសងត្រឡប់តាមចំនួនប្រាក់ ដែលបានទិញក្នុងរយៈពេល ២៥ ទៅ ៣០ ថ្ងៃ ដោយគ្មានបន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុ។
• ឥណទានសងរំលោះរាយ Retail Installment Credit ពាក់ព័ន្ធនឹងការទិញទំនិញមានទ្រង់ទ្រាយធំ និង ច្រើនមុខមានប្រភេទខុសៗគ្នា ដែលចែងជាទំនិញទិញជាសេរីថេរ Series of Fixed សំណងទៀងទាត់លើរយៈពេលវែង កំណត់តាមកាលបរិច្ឆេទ។ ឥណទានបែបនេះ ជាទូទៅ ប្រើកិច្ចសន្យាដាច់ពីគ្នានៅពេលទិញទំនិញដែលមានប្រភេទខុសៗគ្នា ហើយកិច្ចសន្យានោះនឹងមានបញ្ជាក់អំពីសំណងបន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុ និង លក្ខខ័ណ្ឌព្រមព្រៀងជាក់លាក់ នៅពេលអតិថិជនមិនសង។
• ឥណទានសេវា Service Credit ជាលទ្ធផលបានមកពីអ្នកផ្តល់សេវា យល់ព្រមផ្តល់ ហើយរង់ចាំសំណងពីអ្នកប្រើប្រាស់ ឬ អ្នកត្រូវការសេវា។ សេវាទាំងអស់នេះជានិច្ចជាកាល គ្មានកិច្ចសន្យាជាផ្លូវការ ហើយអតិថិជនត្រូវសងគ្រប់ចំនួន តាមវិក័យប័ត្រដែលអ្នកផ្តល់សេវាកំណត់។

ខ. ឥណទានសាច់ប្រាក់ Cash Credit ជាឥណទានមួយដែលអ្នកខ្ចីទទួលបានមូលនិធិ ពីអ្នកផ្តល់កំចីដោះដូរ ជាមួយការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសងមូលនិធិនៅពេលណាមួយតាមកាលកំណត់ ជាទូទៅ មានការប្រាក់ ឬ បន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុ។ មូលនិធិដែលបានខ្ចី អាចប្រើសំរាប់សំគោលបំណងផ្សេងៗ ដូចជា វិស្សមកាល អាពាហ៍ពិពាហ៍ ការបន្ទាន់ និង ការទិញទំនិញចាំបាច់ដទៃទៀត។
• កំចីសងរំលោះ Installment Loans ជាកំចីរៀបចំឡើងជាសេរីថេរ ដោយអ្នកខ្ចីសងទៀងទាត់តាមពេលវេលាដែលបានកំណត់។ បន្ទាប់ពីទទួលបានកំចី អ្នកខ្ចីត្រូវសងទៀងទាត់ ទៅឲ្យអ្នកផ្តល់កំចីនូវប្រាក់ដើម រួមជាមួយបន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុ។ អ្នកខ្ចីត្រូវផ្តល់ភ័ស្តុតាងមួយចំនួន ដូចជា​ ចំណូល និង ការធានាហិរញ្ញវត្ថុនៅពេលដាក់ពាក្យសុំខ្ចី ដូច្នេះ អ្នកផ្តល់កំចីនឹងទុកចិត្តថា សំណងនាពេលអនាគតនឹងត្រឡប់មកវិញ។
• កំចីសងតែមួយដង Single-Payment Loans មានរយៈពេលខ្លី ហើយមូលនិធិនេះជាបុរេប្រទានមូលនិធិ មានរយៈពេលមួយឆ្នាំ ឬ តិចជាង។ កំចីនេះ មានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសងមូលនិធិទាំប្រាក់ដើម និង ការប្រាក់ ឬ បន្ទុក ហិរញ្ញវត្ថុនៅចុងកាលបរិច្ឆេទ។
• គោលបំណងទូទៅប័ណ្ណឥណទាន General-Purpose Credit Cards ជាឥណទានវិល បានរៀបចំឲ្យអ្នកខ្ចីសងលើការទិញ ដោយប្រើប័ណ្ណឥណទានជំនួសប្រាក់។ ម្ចាស់ប័ណ្ណអាចទួទាត់សងគ្រប់ចំនួនរាល់ខែ តាមការកំណត់ដោយគ្មានបន្ថែមបន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុ ឬ សងក្នុងចំនួនមួយអប្បបរមា ហើយទុកមួយចំណែកសងពេលក្រោយភ្ជាប់ជាមួយបន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុ។

គ. ឥណទានអចលនវត្ថុ Real Estate Credit ជាប្រភេទឥណទានសំរាប់អ្នកប្រើប្រាស់ ដែលពាក់ព័ន្ធជាមួយអ្នកខ្ចីមូលនិធិខ្ចីកំជី ដោយមានអចលនទ្រព្យធានា ឬ ដាក់បញ្ចាំ។ អ្នកខ្ចីពាក់ព័ន្ធរបស់បញ្ចាំ (និក្ខេប) (Mortgage Loan) ជាបំណុលធានាដោយអចលនវត្ថុ ដើម្បីទិញផ្ទះសំរាប់គ្រួសារ។ កំចីនេះ ពេញនិយម ដោយសារច្បាប់ស្តីពីពន្ធមិនឲ្យបង់ពន្ធលើការប្រាក់។

តើការចាត់ក្រុមឥណទានមានប៉ុន្មានប្រភេទ? ចូររៀបរាប់?
○ ការចាត់ក្រុមឥណទាន Classification of Credit ប្រតិបត្តិការឥណទានកើតឡើងក្នុងទំរង់បែបបទ​ខុសៗគ្នាជាច្រើន។ ប្រភេទនៃក្រុមឥណទាន គឺ ផ្អែកលើគោលបំណងឥណទាន និង វិធីសាស្រ្តសងបំណុល​​។ ក្រុមឥណទាន ត្រូវបានចែកចេញជាពីរ គឺ ឥណទានឯកជន និង ឥណទានសាធារណៈ។
· ឥណទាន​ឯកជន Private Credit គឺជា ឥណទាន ដែល​បានប្រើប្រាស់ដោយបុគ្គល ឬ ជំនួញច្រើនក្នុងបញ្ញតិនាំទៅការដោះដូរ ក្នុង​ផ្នែកឯកជននៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើង។
· ឥណទានសាធារណៈ Public Credit គឹជា ឥណទានបានពង្រីក ឬ បានប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ដោយរដ្ឋាភិបាលគ្រប់កំរិតផ្សេងៗទៀត បើសិនចំណូលពន្ធមិនគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីគ្រប់គ្រងចំណាយដែលត្រូវការចាំបាច់។

ក. ឥណទានឯកជន Private Credit រួមមាន៖
- ឥណទានសំរាប់អ្នកប្រើបា្រស់ Consumer Credit
- ឥណទានលក់រាយ Retail Credit
- ឥណទានសងរំលោះរាយ Retail Installment Credit
- សេវាឥណទាន Service Credit
- ឥណទានសាច់ប្រាក់ Cash Credit
- កំចីសងរំលោះ Installment Loans
- កំចី សំណង-តែមួយដង Single-Payment Loans
- គោលបំណងជាទូទៅនៃប័ណ្ណឥណទាន General-Purpose Credit Cards
- ឥណទានអចលនវត្ថុ Real Estate Credit
- ឥណទានជំនួញ Business Credit
- ឥណទានទំនិញសំរាប់លក់ Merchandise Credit
- មូលធនហិរញ្ញវត្ថុសំរាប់ប្រតិបត្តិការ Financial Capital for Operation

ខ. ឥណទានសាធារណៈ Public Credit ជាទំនាក់ទំនងឥណទាន ពាក់ព័ន្ធការទិញទំនិញសំរាប់លក់ថ្មី ឬ ការផ្តល់មូលនិធិ ដើម្បីប្រតិបត្តិរួមជាមួយការប្រើប្រាស់ឥណទានជាមធ្យោបាយដោះដូរ។  ឥណទានសំរាប់អ្នកប្រើប្រាស់ បានប្រើឥណទានជាមធ្យោបាយដោះដូរ សំរាប់ទិញទំនិញសំរេច និង សេវាកម្មដោយអ្នកប្រើប្រាស់ចុងក្រោយ។

តើការកំណត់ហានិភ័យមានអ្វីខ្លះ?
○ ការកំណត់ហានិភ័យ (Determination Risk)  មានដូចខាងក្រោម៖
ក.  ហានិភ័យ Risk ជាលទ្ធផលបានពីសាច់ប្រាក់ ការធានាសំណង។ ប្រតិបត្តិការឥណទាន អ្នកទិញ ឬកូនបំណុលអាចមិនសងគ្រប់ចំនួននៅចុងបញ្ចប់។ ដូច្នេះ ការបាត់បង់នឹងកើតមានរាល់ពេលរួម និង ថ្លៃដើម ដែលត្រូវចំណាយបន្ថែម ដើម្បីទារបំណុលមកវិញ។ កត្តាចាំបាច់សំរាប់ទិដ្ឋការដំណើរការឥណទាន ត្រូវព្យាយាមបញ្ចូលចំនួនហានិភ័យចូលទៅក្នុង ឥណទានរបស់អតិថិជន។

ខ. ពេលវេលា (Time)  នៅក្នុងប្រតិបត្តិការឥណទាន អ្នកលក់ត្រូវរងចាំការសងត្រឡប់។ ប្រសិនបើ អ្នកលក់បានទទួលសាច់ប្រាក់ភ្លាម សាច់ប្រាក់នឹងត្រូវវិនិយោគទៅកន្លែងផ្សេងទៀត ដើម្បីទទួលបានប្រាក់ចំណូល។ ក្នុងករណីនេះអ្នកលក់អាចខាតបង់ចំណូល ដែលរកបានពីការវិនិយោគ និង អាចតំរូវខ្ចីមូលនិធិបន្ថែមសងវិក័យប័ត្ររបស់ខ្លួន។

គ. ធានា ឬ វត្ថុបញ្ចាំ (Security or Collateral)  អ្នកលក់ ឬ អ្នកឲ្យខ្ចី ត្រូវការការធានា ឬ វត្ថុបញ្ចាំ ជាផ្នែកមួយនៃប្រតិបត្តិការឥណទាន។ កូនបំណុលដាក់កម្មសិទ្ធផ្ទាល់ខ្លួននេះទៅអ្នកផ្តល់ឥណទាន រួមជាមួយការយល់ព្រមប្រគល់ឲ្យអ្នកផ្តល់ឥណទាននូវតំលៃមានក្នុងកម្មសិទ្ធ ដើម្បីធានានូវហេតុការណ៍មិនសង​។ អ្នកគ្រប់គ្រងឥណទាន ឬ អ្នកផ្តល់កំចី នឹងក្លាយជាអ្នកពាក់ព័ន្ធជាមួយតំលៃនៃវត្ថុបញ្ចាំ ដែលបានផ្តល់ដោយកូនបំណុល។

ឃ. ចំណាយប្រតិបត្តិការ (Operating Expense)  អ្នកលក់ និង កើនចំណាយបន្ថែមជាច្រើនបន្ទាប់ពី ទទួលការសន្យាសងរបស់កូនបំណុល។ ប្រាក់កំរៃត្រូវចំណាយដល់មន្រ្តីឥណទាន កើនឡើងការចំណាយលើសប្រតិបត្តិការ និង ចំណាយបោះពុម្ភក្រដាសបំពេញដែលចាំបាច់។  ចំណាយដែលមិនអាចជៀសវាងបាន គឺកំរៃលើផ្នែកច្បាប់ និង ចំណាយលើការទារប្រាក់ត្រឡប់។

ង. ការឯកភាពតាមច្បាប់ (Legal Considerations)  ប្រតិបត្តការឥណទានជះឥទ្ធិពលដោយច្បាប់។ ច្បាប់នេះឆ្លងដោយរដ្ឋ និង អង្គនីតិបញ្ញតិសហព័ន្ធ ដើម្បីការពារ ទាំងកូនបំណុល និង ម្ចាស់បំណុល។ ច្បាប់ទាំងនេះនឹងពន្យល់ អំពីវិធីជៀសវាងការផាកពិន័យ និង រាល់ចំណាយថ្លៃដើមបន្ថែមដែលពាក់ព័ន្ធទំនាស់។ ដូច្នេះ ការបណ្តុះបណ្តាលតំរូវឲ្យមាន ដើម្បីឲ្យអ្នកធ្វើការផ្នែកឥណទានយល់ច្បាស់ អំពីទំនាក់ទំនងប្រតិបត្តិការឥណទានប្រកបដោយគុណភាព។

ច. អតិផរណា (Inflation)  អតិផរណា ជាទូទៅកើតឡើងពីតំលៃទំនិញ និង សេវាកម្ម។ ប្រសិនបើរយៈពេលសងប្រាក់ពន្យាក្នុងកំឡុងពេលមួយហើយអតិផរណាកំពុងកើតមាន នោះអំណាចទិញនៃធនលាភដូល្លារមិនគ្រប់ចំនួន ដូចតំលៃដូល្លារដើមបានផ្តល់ទៅកូនបំណុល។ បើថ្លៃកើនឡើង តំលៃពិតនៃដូល្លារនិមួយៗ នឹងជួបបញ្ហានៅពេលការទិញទំនិញ និង សេវា។

ឆ. បន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុ (Finance Charge)  ម្ចាស់បំណុលអាចត្រូវការ ឬ មិនត្រូវការបន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុក្នុងផ្នែកប្រតិបត្តិការឥណទាន។ បន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុជាចំនួនបន្ថែមកូនបំណុល ឬ អ្នកខ្ចីអាចបង់បន្ថែមលើតំលៃខ្លួនបានខ្ចី។ បើសិន បន្ទុកហិរញ្ញវត្ថុមិនបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់នោះ គេនឹងបញ្វូលកំរៃទៅក្នុងទំនិញសេវាកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុន។

តើគណនេយ្យមានសារៈសំខាន់អ្វីខ្លះ?
○ គណនេយ្យ មានសារៈសំខាន់គឺជាការពិតណាស់។ គណនេយ្យ ជា ផ្នែកមួយមិនអាចខ្វះបានទេ មិនថារាជរដ្ឋាភិបាល អាជីវកម្មខ្នាតតូច ឬ ធំ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ក្រុមហ៊ុន សិប្បកម្ម… សុទ្ធតែត្រូវការ ព្រោះថាគណនេយ្យអាចបង្កើតបានជារបាយការណ៏ហិរញ្ញវត្ថុ (Financial Statement) សំរាប់អ្នកប្រើបា្រស់ ដូចខាងក្រោម​៖
ក. របាយការណ៍តុល្យភាព (Balance Sheet/ Statement of Financial Position)
ខ. របាយការណ៍លទ្ធផល (Income Statement/Statement of Financial Performance)
គ. របាយការណ៍លំហូរសាច់បា្រក់ (Cash Flow Statement/Statement of Financial Position Change)
ឃ. របាយការណ៍ស្តីពីការប្រែប្រួលមូលធនរបស់ម្ចាស់ហ៊ុន (Statement of Stockholder’s Equity Change)
ង. របាយការណ៍សវនកម្ម (Audit Report/Note to Financial Statement)
✨សារៈសំខាន់របស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ (របាយការណ៍ទាំង ៥ ខាងលើ) នេះហើយ ដែលអាចបង្ហាញពីស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់អង្គភាពមួយ ហើយក៏សម្រាប់ការយល់ដឹងដល់អ្នកប្រើបា្រស់ ដើម្បីធ្វើការសំរេចចិត្តផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។

តើអ្វីទៅជាសកម្មភាពហិរញ្ញវត្ថុ?
○ សកម្មភាពហិរញ្ញវត្ថុ (Financial Activities) ជាទូទៅសកម្មភាពហិរញ្ញប្បទាន មានឥទ្ធិពលទៅលើសាច់ប្រាក់ និង បណ្តាប្រតិបត្តិការផ្សេងៗ ដែលតម្រូវការសាច់ប្រាក់បម្រុង មានដូចជា៖
- សាច់ប្រាក់ដែលបានមកពី ការបញ្ចេញលក់ភាគហ៊ុន Stock and Bond
- សាច់ប្រាក់ដែលទទួលបានមកពី Note payable, Mortgage payable, Loan ដែលមានរយៈពេលវែង
- សាច់ប្រាក់ទូទាត់សម្រាប់ការខ្ចី ដូចជា​ Bond, Mortgage payable, Note payable​ នៅពេលដល់កំណត់
- សាច់ប្រាក់ចំណាយ ឬ ការទូទាត់ភាគលាភ

តើអ្វីទៅជាសកម្មភាពវិនិយោគ? មានចំណុចសំខាន់ៗអ្វីខ្លះ?
○ សកម្មភាពវិនិយោគ (Investment Activities) ទាក់ទងទៅនឹងទ្រព្យសម្បត្តិរយៈពេលវែង រួមទាំងមានការវិនិយោគផងដែរ (Bond and Stock) ពីសាជីវកម្មដទៃទៀត មានដូចជា៖
- សាច់ប្រាក់ចំណាយទៅលើការទិញ Land, Building, Equipment
- សាច់ប្រាក់ទទួលបានពីការលក់ Land, Building, Equipment
- សាច់ប្រាក់ចំណាយទៅលើការទិញ Stock and Bond ពីសាជីវកម្មដទៃ
- សាច់ប្រាក់ទទួលបានពីការលក់ Stock and Bond ពីសាជីវកម្មដទៃ
- សាច់ប្រាក់ចំណាយទៅលើការផ្តល់កម្ចី
- សាច់ប្រាក់ទទួលត្រលប់មកវិញនូវការផ្តល់កម្ចី

តើលំហូរសាច់ប្រាក់មានប៉ុន្មានវិធីសាស្រ្ត? គឺអ្វីខ្លះ?
○ លំហូរសាច់ប្រាក់ ប្រាប់ពីសកម្មភាពប្រតិបត្តិការហើយត្រូវបានកំណត់ត្រាតាមវិធីសាស្ត្រពីរ គឺ៖

+​ វិធីសាស្ត្រផ្ទាល់ (Direct Method)៖ វិធីសាស្ត្រផ្ទាល់គឺ តែងតែធ្វើការដកចេញ ពីចំណូលនៃការលក់ជាសាច់ប្រាក់នូវចំណាយទាំងឡាយណា ដែលជាការចំណាយប្រតិបត្តិការ ដោយបានប្រើប្រាស់សាច់ប្រាក់។ ចំពោះវិធីសាស្ត្រផ្ទាល់នេះ ចំណុចនីមួយៗនៅលើរបាយការណ៍ប្រាក់ចំណេញ គឺ ត្រូវគេបំលែងដោយផ្ទាល់ ទៅជាមូលដ្ឋានបេឡា។

+ វិធីសាស្ត្រប្រយោល (Indirect Method)៖ វិធីសាស្ត្រប្រយោល គឺ តែងតែចាប់ផ្តើមឡើងជាមួយនឹងប្រាក់ចំណេញ ចំពោះបណ្តាចំណុច ដែលបានជះឥទ្ធិពល ទៅដល់ប្រាក់ចំណេញដែលបានរាយការណ៍ ក៏ប៉ុន្តែពុំបានពាក់ព័ន្ធដល់សាច់ប្រាក់ទេ។

តើអ្វីទៅជាសកម្មភាពប្រតិបត្តិការ? តើសកម្មភាពប្រតបត្តិការបានចំណូលមកពីណាខ្លះ?
○ សកម្មភាពប្រតិបត្តិការ (Operating Activities) ជាសកម្មភាពដែលបានបង្កើតផលចំណូលស្នូល និង សម្មភាពផ្សេងទៀតដែលមិនមែនជាការវិនិយោគ ឬ ហិរញ្ញប្បទាន។ ជាទូទៅ ក្នុងសកម្មភាពប្រតិបត្តិការរួមបញ្ចូលទាំងលំហូរសាច់ប្រាក់ចូល និង លំហូរចេញនៃសាច់ប្រាក់របស់បណ្តាប្រតិបត្តិការផ្សេងៗ ដែលយកមកពិភាក្សាក្នុងការកំណត់នៃប្រាក់ចំណេញសុទ្ធ។ សកម្មភាពប្រតបត្តិការ ជា ប្រភពចំណូលសំខាន់ដែលបានមកពីសកម្មភាពអាជីវកម្ម ដូចជា៖
- សាច់ប្រាក់ទទួលបានពីការលក់ទំនិញ ឬ សេវា
- សាច់ប្រាក់ដែលបានមកពីកម្រៃស្នាដៃ ថ្លៃទឹកតែ ឬ ថ្លៃឈ្នួលផ្សេងៗ
- សាច់ប្រាក់ចំណាយទៅលើសម្ភារៈ (សម្រាប់ទិញទំនិញ ឬ សេវា)
- សាច់ប្រាក់សម្រាប់ចំណាយទៅលើបុគ្គលិក (ប្រាក់ខែជាមួយ និង ពន្ធ)
- សាច់ប្រាក់ទទួលពីក្រុមហ៊ុនធានារ៉ាប់រង និង សាច់ប្រាក់បង់អោយធារ៉រ៉ាប់រង។
- សាច់ប្រាក់ទទួលការទូទាត់សង ឬ កាតព្វកិច្ចបង្វិលវិញនៃពន្ធប្រាក់ចំណូល
- សាច់ប្រាក់ទទួលបានពីការប្រាក់ ភាគលាភ

អ្វីទៅជារបាយការណ៍លំហូរសាច់ប្រាក់?
○ របាយការណ៍លំហូរសាច់ប្រាក់ (Statement of Cash Flows) របាយការណ៍នេះ បកស្រាយរាល់ការប្រែប្រួល ស្តីអំពីស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុគ្រប់សកម្មភាព ទាំងលំហូរសាច់ប្រាក់ចេញ និង លំហូរសាច់ប្រាក់ចូល នៅក្នុងមួយការិយបរិច្ឆេទជាក់លាក់ណាមួយ។ សកម្មភាពចំនួនបី ដែលមានឥទ្ធិពលទៅលើរបាយការណ៍លំហូរសាច់ប្រាក់ គឺ សកម្មភាពប្រតិបត្តិការ (Operating Activities) សកម្មភាពវិនិយោគ (Investing Activities) និង សកម្មភាពហិរញ្ញប្បទាន (Financing Activities) សកម្មភាពប្រតិបត្តិការ មានពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសកម្មភាពអាជីវកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុន។ រីឯសកម្មភាពវិនិយោគទាក់ទងទៅនឹងការទិញ និង លក់អចលនទ្រព្យ និង សកម្មភាពហិរញ្ញប្បទាន គឺ មានការពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការវិនិយោគរបស់ម្ចាស់អាជីវកម្ម។

ដូចម្តេចហៅថារបាយការណ៍ទ្រព្យម្ចាស់?
○ របាយការណ៍ទ្រព្យម្ចាស់ (Statement of Owner’s Equity) គឺ វាឆ្លុះបញ្ចាំងពីការប្រែប្រួលដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងទ្រព្យរបស់ម្ចាស់ផ្ទាល់ សម្រាប់កំឡុងពេលមួយ។ ធាតុជាមូលដ្ឋានដែលធ្វើអោយទ្រព្យម្ចាស់មានការប្រែប្រួល គឺ ប្រាក់ចំណេញសុទ្ធ (ខាត) ឬ ក៏ភាគលាភជាសាច់ប្រាក់។ គឺ វា​មានសំខាន់ណាស់សម្រាប់អ្នកដែលប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ យល់ច្បាស់អំពីមូលហេតុដែលធ្វើអោយទ្រព្យម្ចាស់ មានការប្រែប្រួលនូវក្នុងកំឡុងពេលមួយច្បាស់លាស់។ ព័ត៌មាន​នេះ នឹងធ្វើអោយយល់កាន់តែច្បាស់ឡើង ពីមូលហេតុពីការប្រែប្រួល និង ទំហំទឹកប្រាក់ពិតនៃទ្រព្យរបស់ម្ចាស់។

✽ រូបមន្តសំរាប់គណនាប្រាក់ចំណេញរក្សាទុក​៖

ប្រាក់ចំណេញរក្សាទុក​ = ប្រាក់ចំណាយរក្សាទុក + ប្រាក់ចំណេញសុទ្ធ - ភាគលាភ

Retained Earnings = Beginning Retained Earning + Net income - Dividends

តារាងទី៥. គំរូតាងរបាយការណ៍ទ្រព្យម្ចាស់

Company’s Name

Statement of Stock holder’s Equity

For the year ended Dec 31,200X

Retained Earnings at beginning of the period........................................ ******* X

        Net Income current year................................................................... ******* X

        Dividend Declared.............................................................................. ******* X

Retained Earnings at the end of the period............................................ ******* X

អ្វីទៅជាទម្រង់របស់តារាងតុល្យការ?
○ ទម្រង់របស់តារាងតុល្យការ៖
តារាងតុល្យការជាទូទៅមានទម្រង់ និង ប្រភេទគណនីប្រែប្រួលប្លែកពីគ្នា បន្តិចបន្តួចតែប៉ុណ្ណោះទៅតាមប្រភេទ និង ទំហំនៃក្រុមហ៊ុនដោយអាស្រ័យទៅលើប្រភេទនៃអាជីវកម្ម។

តារាង ទី ៤៖ គំរូរបាយការណ៍តារាងតុល្យការ​ (Perter 2002)

Micro Finance Name

Balance Sheet

For the year end Dec, 31 200X

+ **** et:

Cash and Due from Bank

        Cash on hand..................................................................................... **** X

        Deposit at other bank........................................................................ **** X

      Total cash from bank..................................................... **** X

Investment in Security

        Treasury bill......................................................................................... **** X

        Treasury bond.................................................................................... **** X

        Total Investment................................................................................. **** X

        Loans Receivable............................................................................... **** X

        Less: Loans Loss............................................................................... **** X

        Other Receivable................................................................................ **** X

        Fixed **** ets........................................................................................ **** X

        Other **** ets........................................................................................ **** X

      Total **** ets.................................................................... **** X

- Liabilities and stockholder’s equity

+ Liabilities

      Deposit................................................................................................. **** X

        Saving account................................................................................... **** X

        Central bank funds purchase........................................................... **** X

        Long term borrowing......................................................................... **** X

        Other liabilities..................................................................................... **** X

        Total liabilities................................................................. **** X

+ Stockholder’s equity

        Preferred Stock.................................................................................. **** X

        Retained earnings.............................................................................. **** X

        Total Stockholder’s equity............................................. **** X

      Total liabilities and stockholder’s equity........................ **** X

តើការចាត់ថ្នាក់នៃតារាងតុល្យការគឺជាអ្វី?
○ ការចាត់ថ្នាក់នៃតារាងតុល្យការ​ (Classified Balance Sheet) ដើម្បីជាភាពងាយស្រួលដល់អ្នកគ្រប់គ្រង ឬ អ្នកធ្វើការសម្រេចចិត្តនៅក្នុងអាជីវកម្មថាតើក្រុមហ៊ុនគួរតែខ្ចីលុយពីគេ​ ឬ ក៏លក់ទ្រព្យសម្បត្តិក្រុមហ៊ុន ដើម្បីយកលុយមកដោះស្រាយតំរូវការចាំបាច់ផ្សេងៗ ជាទូទៅបានបែងចែកតារាងតុល្យការ ទៅតាមអាយុកាលរបស់ទ្រព្យកម្ម (Asset) និង បំណុល (Liabilities)។

+ ទ្រព្យសកម្ម (Asset)
- ទ្រព្យធនចរន្ត (Current ******* ets) គឺជាទ្រព្យធនសកម្មដែលអាចប្រែក្លាយជាបេឡា ឬ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ក្នុងសកម្មភាពអាជីវកម្ម ផលិតកម្មក្នុងតំណាក់កាលខ្លី យូរបំផុតមួយ​ឆ្នាំ។ ក្នុងនោះរួមមាន សាច់ប្រាក់ (Cash) សញ្ញាប័ណ្ណ (Marketable Securities) ប័ណ្ណត្រូវទទួល (Note Receivable) គណនីត្រូវទទួល (Account Receivable) សន្និធិ (Inventory) ចំណាយបង់មុន (Prepaid Expense) សំភារៈ (Supplies on Hand)។
- អចលនទ្រព្យ (Fixed ******* ets) គឺជាទ្រព្យធនសកម្មដែលគេអាចប្រើប្រាស់បានយូរអង្វែង ក្នុងសកម្មភពអាជីវកម្មផលិតកម្ម ដើម្បីទទួលបានផលចំណេញ។ បណ្តាទ្រព្យធនធានទាំងនោះគេហៅថា អចលនវត្ថុ រួមមាន៖ ដី (Land) អាគារ (Building) រោងចក្រ (Factory) និង ឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗទៀត (Other Equipments)។
- ទ្រព្យធនផ្សេងៗ (Other ******* et)​ គឺជាទ្រព្យធនសកម្មដែលមានលក្ខណៈ ខុសពីទ្រព្យចរន្ត ​និង អចលនទ្រព្យ។ ទ្រព្យទាំងនោះរួមមាន ទុនវិនិយោគដែល ប្រើប្រាស់នូវចំនួនទឹកប្រាក់ច្រើនក្នុងការវិនិយោគ។​ ជានិច្ចកាល តែងតែបង្ហាញនូវបណ្តាទ្រព្យអរូបិយ (Intangible ******* ets) ដូចជា ប៉ាតង់ (Patent) តំលៃកេរ្ត៍ឈ្មោះ (Good Will) រក្សាសិទ្ធ (Copy Right) សិទ្ធផ្តាច់មុខ (Franchise)។

+ បំណុល (Liabilities)
- បំណុលរយៈពេលខ្លី (Current Liabilities) គឺជាបំណុលដែលត្រូវសង ក្នុងរយៈពេលខ្លីតិចជាងមួយឆ្នាំ បណ្តាគណនីទាំងនោះ រួមមានដូចជា៖ គណនីត្រូវសង (Account Payable) ប័ណ្ណត្រូវទទួល (Note Payable) ជំពាក់លើពន្ធ (Income Taxs Payable) ជំពាក់លើការប្រាក់ (Accrued Interest Note payable) ជំពាក់លើបៀវត្ស (Salary Payable)។
- បំណុលរយៈពេលវែង (Long-term Liabilities) គឺជាបំណុលដែលត្រូវទូទាត់សងរយៈពេលយូរលើសពីមួយឆ្នាំ បណ្តាគណនីទាំងនោះរួមមាន៖ ប័ណ្ណត្រូវសង (Bond Payable) វត្ថុបញ្ចាំត្រូវសង (Mortgage Payable)។

+ មូលធនម្ចាស់ (Owner’sequity) គឺជាមូលធនដែលដាក់វិនិយោគទៅលើចំណាយផលិតកម្ម ប្រាក់ចំណេញរក្សាទុកបានមកពីលទ្ធផលនៃអាជីវកម្មប្រាក់ចំណេញរបស់អង្គភាព។ ប្រាក់ចំណេញរក្សាទុកនេះ ជាមូលនិធីដែលអង្គភាពបានចំណេញ និង តំកល់ទុកសំរាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងអាជីវកម្មអោយម្ចាស់ភាគហ៊ុននូវចំនួន ទឹកប្រាក់នេះ ត្រូវកត់ត្រាជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ម្ចាស់ភាគហ៊ុន ពីព្រោះថាវាតំណាងអោយមូលនិធិ ដែលត្រូវបានគេដាក់វិនិយោគបន្ថែមដោយម្ចាស់ភាគហ៊ុន។

អ្វីទៅជាគោលបំណងរបស់តារាងតុល្យការ?
○ គោលបំណងរបស់តារាងតុល្យការ គឺ ការផ្តល់ពត៌មានពីស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុ ក្នុងពេលជាក់លាក់មួយ ដល់អ្នកប្រើប្រាស់នូវពត៌មានហិរញ្ញវត្ថុទាំងឡាយ រួមទាំង អ្នកប្រើប្រាស់ខាងក្នុង និង ខាងក្រៅអង្គភាពក្នុងការសម្រេចចិត្ត។ អ្នកប្រើប្រាស់ខាងក្នុង សំដៅលើបុគ្គលិកទាំងឡាយណាដែលមានទាក់ទងដោយផ្ទាល់ដល់ការគ្រប់គ្រង និង ដំណើរការប្រតិបត្តិការរបស់ក្រុមហ៊ុន។ អ្នកទាំងនោះមានដូចជា អ្នកគ្រប់គ្រង អ្នកត្រួតពិនិត្យផ្ទៃក្នុង ទីប្រឹក្សា និង អ្នកធ្វើការសម្រេចចិត្តសំខាន់ៗ ក្នុងក្រុមហ៊ុនជាច្រើនទៀត។ ចំពោះអ្នកប្រើប្រាស់ខាងក្រៅ សំដៅលើបុគ្គលិកទាំងឡាយណា ដែលមិនមានទាក់ទងដោយផ្ទាល់ដល់ដំណើរការគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការក្រុមហ៊ុន។ អ្នកទាំងនោះមានដូចជា ម្ចាស់ឥណទាន ម្ចាស់បំណុល អ្នកវិនិយោគ អ្នកផ្គត់ផ្គង់ អតិថិជន មេធាវីជាដើម។ អ្នកទាំងនោះត្រូវការរបាយការណ៍នេះជាចាំបាច់ ដើម្បីប្រើប្រាស់ទៅតាមការងាររបស់ខ្លួន ដូចជា វិនិយោគទុន ម្ចាស់ហ៊ុន ម្ចាស់ឥណទានប្រើប្រាស់នូវរបាយការណ៍នេះ ដើម្បីវាយតំលៃធ្វើការសំរេចចិត្តលើការវិនិយោគបន្ត ឬ ផ្ដល់ឥណទានបន្ថែម។

តារាងតុល្យការនេះ មានសារៈសំខាន់ណាស់ ព្រោះថាវាបង្ហាញអោយអ្នកប្រើប្រាស់ទាំងឡាយដឹងថា តើក្រុមហ៊ុនមានទ្រព្យសកម្មអ្វីខ្លះ ហើយក្រុមហ៊ុនមាន ទ្រព្យសកម្ម និង បំណុលរយៈពេលខ្លី (Current) និង រយៈពេលវែង (Non-Current) ដែលជាហេតុធ្វើអោយអ្នកគ្រប់គ្រងធ្វើការសម្រេចចិត្តកាន់តែល្អប្រសើរ។ ឆ្លងតាមការញែកដាច់ពីគ្នាបែបនេះ អ្នកគ្រប់គ្រងអាចដឹងថាបំណុលណាគួរតែធ្វើការទូទាត់មុន ហើយបំណុលណាធ្វើការទូទាត់ក្រោយ។ យោងតាមន័យនេះដែរ តារាងតុល្យការក៏បានប្រាប់អោយអ្នកប្រើប្រាស់ដឹងផងដែរ ដូចជាមេធាវីជាដើម នៅពេលដែលក្រុមហ៊ុនមានការដួលរលំ ថាតើរាល់បណ្តឹងតវ៉ាទាមទារទ្រព្យសម្បត្តិណាគួរតែធ្វើការដោះស្រាយទូទាត់មុន។ ពីព្រោះជាទូទៅតាមច្បាប់នៃអាជីវកម្ម បណ្តឹងតវ៉ារបស់ម្ចាស់ឥណទាន (Creditor) គឺ ត្រូវធ្វើការដោះស្រាយមុនម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន​។

ដូចម្តេចហៅថាតារាងតុល្យការ?
○ តារាងតុល្យការ (Balance Sheet) បង្ហាញនូវស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់ក្រុមហ៊ុនមួយ ក្នុងកាលបរិច្ឆេទគណនេយ្យ។ ការិយបរិច្ឆេទគណនេយ្យជាទូទៅ គឺមាន រយៈពេលមួយឆ្នាំមួយឆមាស (៦ ខែ) ឬ មួយត្រីមាស ​(៣ ខែ)។ តារាងតុល្យការ គឺជា តារាងមួយដែល បានរាយការណ៍រាល់ពត៌មានស្តីអំពីទ្រព្យសកម្ម (Assets) បំណុល​ (Liabilities) និង ទ្រព្យម្ចាស់ (Equity) របស់អង្គភាពអាជីវកម្មមួយក្នុងកំឡុងពេលដ៏ជាក់លាក់។ តារាងតុល្យការបានបង្ហាញពីផ្នែកទ្រព្យ បំណុល និង មូលធនរបស់ម្ចាស់ទ្រព្យ ដែលមានតុល្យភាពនឹងគ្នា។ ហើយផ្នែកទ្រព្យ វាបានបង្ហាញពីការប្រើប្រាស់មូលនិធិ ដើម្បីបំរើនូវប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន ចំណែកឯផ្នែកបំណុលវាបានបង្ហាញពីប្រភព ទុនដែលទទួលបានពីប្រភពផ្សេងៗ នៃប្រតិបត្តិការ។
☆ សមីការតារាងតុល្យការ មាន ធាតុដែលចូលរួមសំខាន់ៗបី គឺ៖
ទ្រព្យសកម្ម = បំណុល​ + ទ្រព្យម្ចាស់
Assets = Liabilities + Equity

តើនៅក្នុងរបាយការណ៍លទ្ធផលមានប៉ុន្មានផ្នែក? អ្វីខ្លះ?
○ ផ្នែកដែលមាននៅក្នុងរបាយការណ៍លទ្ធផលទាំងនោះ រួមមាន៖
+ ផ្នែកប្រតិបត្តិការណ៍អាជីវកម្ម៖ ផ្នែកនេះ រាយការណ៍រាល់ផលចំណូល និង បន្ទុកចំណាយដែលកើតឡើងដោយសារសកម្មភាពចំបងរបស់អាជីវកម្ម។
✽ ធាតុទាំងនោះ រួមមានដូចខាងក្រោម៖
-​ Sale Revenue
- Cost of Goods Sole
- Selling Expense: គឺជា បន្ទុកចំណាយដែលពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ទៅនឹងការលក់ ដូចជា៖ Sale Salaries, Advertising Expense, Marketing Expense...
+ ផ្នែកមិនមែនប្រតិបត្តិការណ៍អាជីវកម្ម៖ គឺជា ផ្នែកមួយដែលបង្ហាញអំពីផលចំណូល បន្ទុកចំណាយ ផលចំណេញ និង ការខាតបង់ដែលទទួលបាន មកពីសកម្មភាពបន្ទាប់បន្សំផ្សេងៗរបស់ក្រុមហ៊ុន។ ហើយវាក៏រួមបញ្ចូលផងដែរនូវផលចំណូល ឬ ការខាតបង់ដែលកើតឡើងដោយយថាហេតុ​។

ដូចម្តេចហៅថារបាយការណ៍លទ្ធផល? ហើយមានធាតុសំខាន់ៗអ្វីខ្លះ?
○ របាយការណ៍លទ្ធផល (Income Statement) គឺ ជារបាយការណ៍មួយដែលបង្ហាញអំពីលទ្ធផលនៃ អាជីវកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុនមួយ តាមរយៈការប្រមូលផ្ដុំនូវចំណូល (Revenue) និង បន្ទុកចំណាយ (Expense) នៅក្នុងគ្រាណាមួយដែលបានកំណត់។ វាអាចជា ១ សប្ដាហ៍ · ១ ខែ · ៣ ខែ · ៦ ខែ ឬ ១ ឆ្នាំ ទៅតាមគោលការណ៍របស់សហគ្រាសនីមួយៗ។

° គោលបំណងនៃរបាយការណ៍លទ្ធផល គឺ បង្ហាញអំពីប្រសិទ្ធភាពនៃប្រតិបត្តិការរបស់អង្គភាព នៅក្នុងរយៈពេលកន្លងមកនេះថា តើវាមានការរីកចំរើន ឬ ថយចុះ? ហើយផលចំណូល និង បន្ទុកចំណាយក្នុងមួយឆ្នាំៗ ដែលអនុវត្តន៍កន្លងមកនេះ មានការកើនឡើង ឬ ថយចុះដល់កំរិតណា? អ្នកដែលប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ រួមមាន អ្នកគ្រប់គ្រង ម្ចាស់ភាគហ៊ុន ម្ចាស់បំណុល និង ផ្នែកពាក់ព័ន្ធដ៏ទៃផ្សេងៗទៀត ជាពិសេសភ្នាក់ងារពន្ធដារ ជាដើម។ របាយការណ៍លទ្ធផលរួមបញ្ចូលធាតុសំខាន់ៗ ដូចខាងក្រោម​៖
• ផលចំណូល (Revenue)៖ គឺជា ការហូរចូលនៃទ្រព្យសម្បត្តិ (ដូចជា សាច់ប្រាក់) ដែលបានមកពីការលក់ផលិតផល ឬ ការផ្ដល់សេវាកម្មទៅអោយអតិថិជន​។
• បន្ទុកចំណាយ (Expense)៖ គឺជា ការចាយវាយដែលបានលះបង់ ឬ ក៏ប្រើប្រាស់នៅក្នុងការបំរើអតិថិជនជាដើម។ ប្រសិនបើចំណូលនូវក្នុងការិយបរិច្ឆេទមួយ ធំជាងចំណាយនូវក្នុងការិយបរិច្ឆេទដដែល ​នោះប្រាក់ចំណេញសុទ្ធ (Net Income) នឹងកើតមានឡើង។ ផ្ទុយមកវិញ បើបន្ទុកចំណាយធំជាងបន្ទុកចំណូល នោះក្រុមហ៊ុនយើងនឹងទទួលរងនូវការខាតបង់ (Net Loss) ហើយវា គឺជា ប្រតិបត្តិការដែលគ្មានលទ្ធភាពរកប្រាក់ចំណេញ។
• ផលចំណេញ (Gain)៖ គឺជា ការកើនឡើងនៅទ្រព្យសកម្មដែលទទួលបាន មកពីការធ្វើសកម្មផ្សេងៗរបស់​​សហគ្រាស។ វាលើកលែងតែ ការកើនឡើងពីការ​បណ្ដាក់​ទុនបន្ថែមពីម្ចាស់អាជីវកម្ម​ផ្ទាល់។
• ការខាតបង់ (Losses)៖ គឺជា លទ្ធផលមួយដែលធ្វើអោយមានការថយចុះនូវទ្រព្យសកម្ម ដែលវាកើតឡើងដោយសារតែការធ្វើសកម្មភាពផ្សេងៗរបស់សហគ្រាស លើកលែងតែ ការថយចុះនោះ គឺ កើតឡើងដោយសារតែ ការបែងចែងភាគលាភរបស់ម្ចាស់អាជីវកម្មផ្ទាល់។
* ជាទូទៅ ផលចំណេញ និង ការខាតបង់ គឺ វាស្រដៀងទៅនឹងផលចំណូល និង បន្ទុកចំណាយដែរ​ ប៉ុន្ដែវាខុសគ្នាត្រង់ថា ផលចំណេញ និង ការខាតបង់កើតឡើងដោយសារតែសកម្មភាពបន្ទាប់បន្សំផ្សេងៗរបស់សហគ្រាស រីឯ​ផលចំណូលនិង បន្ទុកចំណាយវិញ គឺ កើតឡើងដោយសារសកម្មភាពចំបងរបស់សហគ្រាស។
* ទំនាក់ទំនងរវាងផលចំណេញ ឬ ការខាតបង់មានដូចខាងក្រោម៖
- ចំណេញពិត (ខាតពិត) = ផលចំណូល - បន្ទុកចំណាយ
- Net Income (Net Loss) = Revenue - Expense

ដូចម្តេចហៅថាសមាសធាតុនៃរបាយការណ៍? មានអ្វីខ្លះ?
○ សមាសធាតុនៃរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ជាទូទៅសមាសធាតុនៃរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺ បានផ្ដល់នូវពត៌មានដែលមានសារៈសំខាន់ និង មានប្រយោជន៍សំរាប់អ្នកដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍ ទៅលើ របាយការណ៍របស់អង្គភាពមួយ។ ហើយរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ក៏ជា របាយការណ៍មួយដែលមានសារៈប្រយោជន៍ខ្លាំងបំផុតនូវក្នុងដំណើរការនៃគណនេយ្យ ពីព្រោះរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺជា មធ្យោបាយមួយនៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកប្រើប្រាស់ ដើម្បីអោយគេកាន់តែមានចំណាប់អារម្មណ៍មកលើវា​​។ ក្នុងមូលដ្ឋានគណនេយ្យរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុមួយដ៏ពេញលេញ ត្រូវមានរបាយការណ៍ ៤ យ៉ាង គឺ៖
• របាយការណ៍លទ្ធផល (Income Statement)។
• តារាងតុល្យការ (Balance Sheets)។
• របាយការណ៍ប្រាក់ចំណេញរក្សាទុក (Statement of Retained Earning)។
• របាយការណ៍ចលនាសាច់ប្រាក់ (Statement of Cash Flows)។

តើទស្សនៈទានទូទៅនៃរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុមានអ្វីខ្លះ? ចូរបកស្រាយចំណុចមួយៗ។
○ ទស្សនៈទានទូទៅនៃរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ មានដូចខាងក្រោម៖
+ និយមន័យរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ (Definition of Financial Statement)
របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺជា របាយការណ៍ផលសម្រេចមួយនៃដំណើការគណនេយ្យ ដែលគេរៀបចំឡើងនៅចុងការិយបរិច្ឆេទ។ របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺ រាយការណ៍រាល់សកម្មភាព ដែលទាក់ទងទៅនឹងការប្រើប្រាស់ពត៌មានហិរញ្ញវត្ថុ ហើយវាក៏បង្ហាញពីលទ្ធផលមួយ ដែលក្រុមហ៊ុនសំរេចបាននូវក្នុងពេលវេលាជាក់ លាក់ណាមួយ។ វាក៏ជាមធ្យោបាយមួយនៃការបញ្ជូននូវរូបភាពពិតនៃចំណេញ-ខាត និង​ ស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុទៅអ្នកចាត់ចែង និង អ្នកខាងក្រៅដែលមានចំណាប់ អារម្មណ៍។ គេប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីបង្ហាញពីគោលបំណង និង ដំណើការផ្សេងៗដែលកើតមានឡើងនូវក្នុងអង្គភាព ហើយវា គឺជា ឧបករណ៍មួយសំរាប់វាស់វែង និង វាយតំលៃលើដំណើរការនៃស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់អង្គភាព សំរាប់ធ្វើការព្យាករណ៍ និង ការធ្វើផែនការយុទ្ធសាស្រ្តរបស់អង្គភាពសំរាប់ពេលអនាគត។

+ គោលបំណងរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ​(The Purpose of Financial Statement)
គោលបំណងនៃរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺ ផ្ដល់ពត៌មានអំពីស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុ ការប្រើប្រាស់ពត៌មាន និង ការប្រែប្រួលនូវស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់អង្គភាព មួយដែលមានប្រយោជន៍សំរាប់អ្នកប្រើប្រាស់ទូទៅ ក្នុងការធ្វើការសម្រេចចិត្តផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។ របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុនេះក៏បង្ហាញអំពី លទ្ធផលនៃការគ្រប់គ្រងធនធានរបស់អង្គភាពនូវក្នុងការរិយបរិច្ឆេទមួយផងដែរ ពោលគឺផ្ដល់ពត៌មានហិរញ្ញវត្ថុ ដែលមានប្រយោជន៍ដល់អ្នកវិនិយោគ និង ការរកភាពមិនច្បាស់លាស់នៃ​ចលនាសាច់ប្រាក់ និង ទង្វើផ្សេងៗរបស់អ្នកគ្រប់គ្រង។​ ដើម្បីសំរេចបាននូវគោលបំណងទាំងនេះ របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺ ត្រូវផ្ដល់នូវពត៌មានអំពីអង្គភាព ដូចជា៖
• ទ្រព្យសកម្ម
• បំណុល
• មូលធន
• ចំណូល​ និង ចំណាយ ដែលរួមទាំងចំណេញ និង ខាត។
• ការប្រែប្រួលផ្សេងៗទៀត ក្នុងផ្នែកមូលធន។
• លំហូរសាច់ប្រាក់របស់អង្គភាព។

+ សារៈសំខាន់នៃរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ (Important Of Financial Statement)
របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺ មានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សំរាប់អ្នកវិនិយោគ ម្ចាស់បំណុល និង អ្នកប្រើប្រាស់ផ្សេងៗទៀត ពីព្រោះរបាយការណ៍ទាំងនោះវាផ្ដល់ ពត៌មានដែលអ្នកចង់ដឹង ថាតើមានសាច់ប្រាក់ប៉ុន្មាន? ហើយត្រូវទទួលសាច់ប្រាក់ទាំងនោះទទួលបានមកពីប្រភពណាខ្លះ ហើយទទួលបានវានៅពេលណា?
នូវក្នុងការវិភាគហិរញ្ញវត្ថុ វាអាចជួយយើងក្នុងការ៖
• វាយតំលៃលើហានិភ័យដែលកើតឡើង។
• វាយតំលៃនៅប្រសិទ្ធភាព ក្នុងការអនុវត្តន៍ការងាររបស់អ្នកគ្រប់គ្រង។
• វាយតំលៃនូវលទ្ធភាពប្រាក់ចំណេញ លទ្ធភាពបំណុល និង ​អាចធ្វើការព្យាករណ៍អំពីស្ថានភាពរបស់អង្គភាពសំរាប់ពេលអនាគត។

+ អ្នកប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ (Users Of Financial Statement)
របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺ មានសារៈសំខាន់ជាច្រើនក្នុងការផ្ដល់នូវពត៌មាន សំរាប់អ្នកប្រើប្រាស់ និង គ្រប់គ្រងក្នុងការធ្វើការសំរេចចិត្ត។ ហើយគ្រប់អាជីវកម្មទាំងអស់តែងតែរក្សាទុកនៅការកត់ត្រាគណនេយ្យ ឬ ឯកសារផ្សេងៗ ដើម្បីធ្វើជាជំនួយដល់ការធ្វើសេចក្ដីសំរេចចិត្តរបស់ពួកគេ។ ​អ្នកដែលប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ រួមមាន​៖ 
• អ្នកគ្រប់គ្រងទូទៅ (General Managers)
អ្នកគ្រប់គ្រងប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ សំរាប់គ្រប់គ្រងលើកិច្ចការ ប្រតិបត្តិការរបស់ក្រុមហ៊ុន ដោយធ្វើការវាយតំលៃលទ្ធផលហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីឆ្ពោះទៅរកគោលដៅអនាគត និង ការសំរេចចិត្តសំខាន់ៗក្នុងសកម្មភាពអាជីវកម្ម។
• ភាគទុននិក (Shareholders)
ភាគទុននិកប្រើប្រាស់របាយការហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីវាយតំលៃហានិភ័យ​ និង ការទទួលបាននូវការវិនិយោគក្នុងក្រុមហ៊ុនរបស់ពួកគេ និង ធ្វើការសំរេចចិត្តវិនិយោគ ដោយផ្អែកលើការវិភាគ។
• វិនិយោគិន (Prospective Investors)
អ្នកវិនិយោគិនប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺ ដើម្បីវាយតំលៃអំពីលទ្ធភាពជោគជ័យនៃការវិនិយោគក្នុងក្រុមហ៊ុន។ ហើយវិនិយោគិនក៏អាចទស្សន៍ទាយអំពីភាគលាភអនាគត ដោយផ្អែកលើប្រាក់ចំណេញ ដែលបានបង្ហាញនូវក្នុងរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ។ លើសពីនេះទៅទៀត របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុបានផ្សាភ្ជាប់ជាមួយនឹងកំរិតហានិភ័យនៃការវិនិយោគ ដែលអាចទទួលបានមកពីរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុនេះ។ (ហេតុដូច្នេះ មានន័យថា ប្រសិនបើប្រាក់ចំណេញធ្លាក់ចុះបង្ហាញថា ហានិភ័យខ្ពស់ តែប្រសិនបើប្រាក់ចំណេញកើនឡើង នោះហានិភ័យទាប)។ ដូច្នេះ របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុបានផ្ដល់នៅមូលដ្ឋានមួយ សំរាប់ការសំរេចិត្តការវិនិយោគរបស់វិនិយោគិនសក្ដានុពល។
• ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុ (Financial Institutions)
ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺដើម្បីធ្វើការវាយតំលៃ ថាតើគួរផ្ដល់ប្រាក់កម្ចី ឬ ឥណទានអោយអាជីវកម្មមួយនោះដែរឬទេ? ពីព្រោះមុននឹងផ្ដល់កម្ចីធនាគារ ត្រូវប្រមើលមើលលទ្ធភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់អ្នកខ្ចី ដើម្បីប្រឈមមុខនឹងការសងត្រឡប់មកវិញ។​ ការវាយតំលៃនោះរួមមាន ការធ្វើរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុរបស់អ្នកខ្ចី និង ការព្យាករណ៍ពីប្រតិបត្តិការនាពេលអនាគតរបស់អ្នកខ្ចី។
• អាជ្ញាធរពន្ធដារ (Taxing Authorities)
អាជ្ញាធរពន្ធដារ គឺ ប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុក្នុងគោលបំណង ដើម្បីកំណត់នូវមូលដ្ឋានគិតពន្ធ។ ពន្ធលើប្រាក់ចំណេញ គឺ ផ្អែកលើតួរលេខជាក់ស្ដែង ដែលកើតឡើង នៅក្នុងពត៌មានគណនេយ្យដែលបានបង្ហាញ។
• អ្នកផ្គត់ផ្គង់ (Suppliers)
អ្នកផ្គត់ផ្គង់ គឺ ប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុក្នុងគោលបំណង ដើម្បីវាយតំលៃពីភាពសាកសមនៃបំណុលរបស់អាជីវកម្ម ហើយកំណត់សំគាល់មើលថា តើគួរផ្គត់ផ្គង់ទំនិញជំពាក់ឬអត់? អ្នកផ្គត់ផ្គង់ចាំបាច់ត្រូវដឹងអោយបានច្បាស់ ប្រសិនបើគេនឹងសងត្រឡប់មកវិញ​។  
• អតិថិជន (Customers)
អតិថិជន គឺ ប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីវាយតំលៃថា តើក្រុមហ៊ុនផ្គត់ផ្គង់មានធនធាន ដើម្បីធានាអោយបាននូវស្ថិរភាពនៃការផ្គត់ផ្គង់ទំនិញ សម្រាប់នាពេលអនាគត។ នេះគឺជាចំនុចមួយដ៏សំខាន់ដែលអតិថិជនពឹងផ្អែកលើក្រុមហ៊ុនផ្គត់ផ្គង់ សម្រាប់ជាសមាសភាគឯកទេសមួយ។
• និយោជិក (Employees)
និយោជិកប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ សម្រាប់ធ្វើការវាយតំលៃពីប្រាក់ចំណេញរបស់ក្រុមហ៊ុន និង លទ្ធផលរបស់ខ្លួនលើប្រាក់ខែ និង សុវត្ថិភាពការងារ របស់ពួកគេនាពេលអនាគត​​។
• គូប្រកួតប្រជែង (Competitors)
គូប្រកួតប្រជែង គឺ ប្រើប្រាស់របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុក្នុងការប្រៀបធៀបជាមួយក្រុមហ៊ុន ដែលជាគូប្រជែង តាមរយៈការរៀន និង អភិវឌ្ឍន៍យុទ្ធសាស្រ្ដ ដើម្បីកែលម្អរការប្រកួតប្រជែងរបស់ខ្លួន។

តើគណនេយ្យបែងចែកជាប៉ុន្មានប្រភេទ? អី្វខ្លះ?
○ គណនេយ្យគេបែងចែកជាបីប្រភេទ គឺ គណនេយ្យហិរញ្ញវត្ថុ គណនេយ្យគ្រប់គ្រង និង គណនេយ្យពន្ធដារ។
+ គណនេយ្យហិរញ្ញវត្ថុ (Financial  Accounting)
គណនេយ្យហិរញ្ញវត្ថុ គឺជា ការផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើការរាយការណ៍ ពីសកម្មភាពអាជីវកម្មទៅកាន់អ្នកខាងក្រៅ ឬ អ្នកដែលពុំបានចូលរួមដោយផ្ទាល់ ក្នុងប្រតិបត្តិការប្រចាំថ្ងៃរបស់អង្គភាពអាជីវកម្ម។ របាយការណ៍នេះជាទូទៅ គឺជា របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ (Statement) ដែលរបាយការណ៍ទាំងរួមមាន ដូចជា៖ តារាងតុល្យការ (Balance Sheet) របាយការណ៍លទ្ធផល (Income Statement) ជាដើម។

+ គណនេយ្យគ្រប់គ្រង (Management Accounting)
· គណនេយ្យគ្រប់គ្រង គឺ ត្រូវបានផ្ដោតសំខាន់ជាមួយនឹងការផ្តល់នូវពត៌មាន ជាសម្ងាត់សំរាប់អ្នកប្រើប្រាស់ខាងក្នុងក្រុមហ៊ុន ដូចជា អ្នកគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុន និង ប្រធានប្រតិបត្តិការរបស់ក្រុមហ៊ុន ឬ អ្នកគ្រប់គ្រងដទៃទៀត។ គណនេយ្យគ្រប់គ្រង អាចផ្ទុយពីគណនេយ្យហិរញ្ញវត្ថុ ពីព្រោះវាបានផ្ដល់ពត៌មានទៅដល់ម្ចាស់បំណុល និង អ្នកប្រើប្រាស់ខាងក្រៅផ្សេងទៀត។
· គណនេយ្យគ្រប់គ្រង វាបានផ្ដល់នូវពត៌មានដល់អ្នកសំរេចចិត្តខាងក្នុងក្រុមហ៊ុន​ ក្នុងការសំរេចគោលដៅប្រាក់ចំណេញរបស់អង្គភាព ដូចជា ពត៌មានអំពីការធ្វើ ហិរញ្ញប្បទានវិនិយោគ និង សកម្មភាពប្រតិបត្តិការផ្សេងៗ។

+ គណនេយ្យពន្ធដារ (Tax Accounting)
គណនេយ្យពន្ធដារ គឺជា ដំណើការនៃការរៀបចំនូវចំណូលត្រឡប់ពីការបង់ពន្ធ ដោយផ្អែកទៅលើមូលដ្ឋានពត៌មានគណនេយ្យហិរញ្ញវត្ថុ។ ជាទូទៅ គណនេយ្យពន្ធដារ គឺ ផ្ដោតសំខាន់លើបញ្ហាបង់ពន្ធ រួមទាំងការដាក់លិខិតប្រកាសពន្ធ និង ការធ្វើផែនការសំរាប់ទទួលខុសត្រូវពន្ធដារនាពេលអនាគត។ បើទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ពត៌មានគណនេយ្យទាំងនោះ គឺ ត្រូវបានគេធ្វើការកត់ត្រា ​និង ធ្វើជារបាយការណ៍អំពីចំណូលសំរាប់បង់ពន្ធ។

តើទស្សនៈទានទូទៅអំពីគណនេយ្យមានអ្វីខ្លះ? ចូរបកស្រាយ។
○ ទស្សនៈទានទូទៅអំពីគណនេយ្យ
ក. និយមន័យគណនេយ្យ (Accounting Definition)
• គណនេយ្យ គឺជា ប្រព័ន្ធពត៌មានដែលរាយការណ៍គ្រប់សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច​​ និង ស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់អង្គភាពអាជីវកម្មមួយ ឬ របស់អង្គភាពផ្សេងៗទៀត។
• គណនេយ្យ គឺជា ដំណើរការនៃការកំណត់ (Identification) ការវាស់វែង (Measurement) ការកត់ត្រា (Recording) ការបញ្ជូន (Communicating) និង ការបកស្រាយ (Interpreting) នូវប្រតិបត្តិការណ៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់អង្គភាព អាជីវកម្មមួយនូវក្នុងកំឡុងពេលវេលាមួយដ៏ជាក់លាក់។ រាល់ពត៌មានគណនេយ្យទាំងអស់ (ប្រតិបត្តិការណ៍) ត្រូវពិពណ៌នាអំពីសាច់ប្រាក់។
ខ.​ គោលបំណងរបស់គណនេយ្យ (Purpose of Accounting)
គោលបំណងរបស់គណនេយ្យ គឺ ផ្ដល់នូវពត៌មានដែលមានប្រយោជន៍ ទៅដល់មនុស្សទាំងអស់ដែលមានបំណងក្នុងការវិនិយោគ និង ការសំរេចចិត្តផ្សេងៗទៀត។ ​គោលបំណងគណនេយ្យ ក៏បានផ្ដល់នូវពត៌មានហិរញ្ញវត្ថុទៅដល់អង្គភាព អាជីវកម្មមួយ ដើម្បីជួយពួកគេនូវក្នុងការធ្វើផែនការ និង ការត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពផ្សេងៗរបស់អង្គភាព​​។ អ្នកដែលប្រើប្រាស់ពត៌មានគណនេយ្យនោះ រួមមានដូចជា៖
• អ្នកវិនិយោគបច្ចុប្បន្ន និង អ្នកវិនិយោគសក្ដានុពល (Present and Potential Investors)
• ម្ចាស់បំណុល (Lender)
• អ្នកគ្រប់គ្រងអង្គភាពអាជីវកម្ម (Manager of Organizations)
• អ្នកផ្គត់ផ្គង់ (Suppliers)
• អតិថិជន (Customers)
• រាជរដ្ឋាភិបាល (Government)
• និង អ្នកប្រើប្រាស់ផ្សេងៗទៀត (Other Consumer)​
គ. គុណប្រយោជន៍របស់គណនេយ្យ (Advantages of Accounting)
គណនេយ្យ (Accounting) គឺជា ផ្នែកមួយដ៏សំខាន់ និង បានផ្ដល់អត្ថប្រយោជន៍យ៉ាងខ្លាំង នៅក្នុងការចាត់ចែង គ្រប់គ្រងអាជីវកម្ម ពីព្រោះ៖
• វាអាចជួយសំរួល ទៅដល់ការរៀបចំបញ្ជីផ្សេងៗរបស់ក្រុមហ៊ុន អោយមានរបៀបរៀបរយ។
• បង្ហាញពីស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់ក្រុមហ៊ុន ដើម្បីអោយអ្នកគ្រប់គ្រង ឬក៏ ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនងាយស្រួលនៅក្នុងការរៀបចំ និង ចេញសេចក្ដីសំរេចផ្សេងៗ។
• បង្ហាញពីស្ថានភាពចំណូល និង ចំណាយដែលបានកើតឡើងក្នុងដំណើរ​ការអាជីវកម្ម ដែលអាចជួយអោយអ្នកគ្រប់គ្រង មានលទ្ធភាពក្នុងការកាត់បន្ថយនូវចំណាយ ដែលគ្មានប្រយោជន៍មួយចំនួន។
• វាជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏សំខាន់មួយ សំរាប់ធ្វើការវិភាគ ការពិចារណាអំពីគោលការណ៍ផែនការ និង ការកំណត់ទិសដៅផ្សេងៗទៀត។
• បង្ហាញពីលទ្ធផលរកស៊ីថា តើវាចំណេញ ឬ ខាត?
• ជួយដល់អ្នកគ្រប់គ្រងក្នុងការតាមដាន សកម្មភាពអាជីវកម្មរបស់គេ។
• អាចកាត់បន្ថយបាន នូវការកេងប្រវ័ញ្ចផ្សេងៗ។
• ផ្ដល់ភាពងាយស្រួល ក្នុងការកំណត់មុខងារហិរញ្ញវត្ថុ របស់ក្រុមហ៊ុនសំរាប់ធ្វើការបង់ពន្ធ និង ធ្វើផែនការហិរញ្ញវត្ថុ។
ឃ. ប្រព័ន្ធគណនេយ្យ (Accounting System)
ប្រព័ន្ធគណនេយ្យ គឺជា ប្រព័ន្ធមួយដែលគេប្រើប្រាស់សំរាប់មកការធ្វើការ បកស្រាយ ការវិភាគ (Analyze) ការត់ត្រា (​Recording) ការវាស់វែង​ (Measure) ការចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ (Classifying) ការសរុប ​(Summarizing) អំពីទំនាក់ទំនងពត៌មានដែលមាន អត្ថប្រយោជន៍ដល់អ្នកវិនិយោគ​ (​Principles of Accounting I. 2012, P1& P2)។
• ការវិភាគ (Analyze) គឺជា ការវិភាគលើសកម្មភាពមួយថាតើសកម្មភាពនោះ កើតឡើងមកពីណា?
• ការកត់ត្រា ​(Recording) គឺជា ការកត់ត្រាអន្តរការនីមួយៗជាតំលៃទឹកប្រាក់។
• ការវាស់វែង (Measure) គឺជា ការវាស់វែងជាតំលៃទឹកប្រាក់ដែលយើងបានកត់ត្រាថា តើវាស្មើគ្នាហើយ​ ឬនៅរវាងឥណពន្ធ (Debit) និង ឥណទាន (Credit)។
• ការចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ (Classifying) គឺជាការចាត់ថ្នាក់អន្តរការទាំងអស់នៃគណនេយ្យនីមួយៗ ដែលមានឈ្មោះដូចគ្នា ឬ លេខដូចគ្នា ដាក់ទៅតាមក្រុមនីមួយៗដែលមានទំនាក់ទំនងគ្នា។
• ការសរុប (Summarizing) គឺជា ការសង្ខេបពត៌មានគណនេយ្យទាំងអស់ ដែលមានសារៈសំខាន់ និង មានប្រយោជន៍ ចំពោះ​អ្នកដែលត្រូវធ្វើការសំរេចចិត្តក្នុង ការរៀបចំរបាយការណ៍ណាមួយ ដែលយើងចង់បាន (Principle of Accounting I)។

តើអ្វីទៅជា របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ? ហេតុអ្វីបានជាអាជីវកម្មត្រូវការវា?
○ របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គឺជា របាយការណ៍ដែល សង្ខេបអំពីដំណើរការនៃគណនេយ្យ។ វាកំណត់អំពីភាពខ្លាំង និង ខ្សោយនៃអាជីវកម្ម។ ជាធម្មតា របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុនៃអាជីវកកម្ម មានរាប់បញ្ចូលនូវរបាយការណ៍ចំណូល តារាង​តុល្យការ ប្រាក់ចំណូលកាត់ទុក និង លំហូរសាច់ប្រាប់ ជាដើម។
° អាជីវកម្មភាគច្រើនត្រូវាការរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ព្រោះ របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ប្រាប់ពីលទ្ធផលនៃប្រតិបត្តិការរបស់អាជីវកម្ម ឬ ក្រុមហ៊ុន ស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុ និង លំហូរសាច់ប្រាក់ក្នុងអាជីវកម្ម ឬ ក្រុមហ៊ុនមួយ។
* របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ពិតជាមានសារ:សំខាន់ណាស់សម្រាប់អ្នកដែលធ្វើការជាប់ពាក់ព័ន្ធ​ ជាមួយក្រុមហ៊ុនមួយ ដែលអ្នកទាំងនោះត្រូវការរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីដឹងសុខភាពហិរញ្ញវត្ថុ ក៏ដូចជាដំណើរនៃក្រុមហ៊ុនដើរដល់ចំណុចណាហើយ​។ អ្នកដែលត្រូវការរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុពីក្រុមហ៊ុនមួយ មានដូច ប្រធានគ្រប់គ្រងនៃក្រុមហ៊ុននោះ ម្ចាស់ភាគហ៊ុន អ្នកចូលហ៊ុនវិនិយោគ គ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុ អ្នកផ្គត់ផ្គង់ និង រដ្ឋាភិបាលជាដើម។ ជាទូទៅ នៅក្នុងរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ មានរបាយការណ៍សំខាន់ ៣ ដែលអ្នកត្រូវដឹង៖
១.​ តារាងតុល្យការ៖ វាបង្ហាញអំពី ទ្រព្យ បំណុល ហើយនិង ការចុះបញ្ចីសង្ខេបនីមួយៗ។ ដោយនៅចុងឆ្នាំ វាបង្ហាញអំពីទ្រព្យដែលអ្នកមាន ដូចជា យានជំនិៈ អាគារ លុយនៅក្នុងក្រុមហ៊ុនរបស់អ្នក ជាដើម។ ហើយវាក៏ប្រាប់ពីចំនួនដែលអ្នកជំពាក់ផងដែរ ដូចជា ធនាគារ និង អ្នកផ្គត់ផ្គង់សំភារៈក្នុងអាជីវកម្មរបស់អ្នក។
២. របាយការណ៍ចំណូល៖ វាបង្ហាញពីពេលវេលា​នៃរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ ដូចជា ចំណូលប្រចាំត្រីមាស ប្រចាំឆមាស ប្រចាំឆ្នាំ ជាដើម។ របាយការណ៍ចំណូល ធ្វើឲ្យអ្នកដឹងពីចំណូល ចំណាយជាសរុប​ ហើយជាទូទៅ ផ្ដល់នូវការប្រៀបធៀបទិន្នន័យ ២ ទៅ ៣ ឆ្នាំ។ វាបានអនុញ្ញាត្តិឲ្យអាជីវករ​ ដឹងថា តើដំណើរការអាជីវកម្មរបស់ពួកគេកំពុងមានការចំណេញ ឬ មួយក៏ខាត។
៣. របាយការណ៍លំហូរសាច់ប្រាក់៖ សង្ខេបពីការចំណាយប្រាក់ប្រចាំឆ្នាំ។ នេះជួយបង្ហាញថា ក្រុមហ៊ុន ឬមួយក៏ អាជីវកម្ម ត្រូវបានចំណាយអស់ប៉ុន្មានក្នុងមួយឆ្នាំៗ។

តើវិធីសងប្រាក់មានអ្វីខ្លះ?
○ វិធីសងប្រាក់ មានដូចជា៖
• សងរំលស់ទាំងប្រាក់ដើម និង ការប្រាក់។
• សងការប្រាក់ និង ប្រាក់ដើមជាភាគរយ ហើយប្រាក់ដើមដែលនៅសល់ ត្រូវសងចុងបញ្ចប់នៃវគ្គខ្ចី។
• សងការប្រាក់​ និង ប្រាក់ដើមតាមការព្រមព្រៀង។
• សងការប្រាក់ និង ប្រាក់ដើមនៅចុងបញ្ចប់នៃវគ្គខ្ចីប្រាក់ (លើកលែងតែឥណទានក្រុម)។

តើអត្រាការប្រាក់ និង រយៈពេលខ្ចីឥណទាន ប្រែប្រួលទៅនឹងអ្វីទៅ?
○ គ្រប់ប្រភេទផលិតផលឥណទានទាំងអស់របស់ធនាគារ និង ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុភីអិលស៊ី ត្រូវបានផ្តល់ឲ្យអតិថិជនខ្ចីជាប្រាក់រៀល ប្រាក់ដុល្លា និង ប្រាក់បាតថៃ។ ចំពោះអត្រាការប្រាក់ និង រយៈពេលខ្ចីឥណទានប្រែប្រួលអនុគមន៍ទៅនឹង ទំហំឥណទាន និង ប្រភេទរូបិយប័ណ្ណ។

តើគោលការណ៍ប្រតិបត្តិឥណទាន សង្កត់ធ្ងន់ទៅលើឥណទានអ្វីខ្លះ?
○ គោលការណ៍ប្រតិបត្តិឥណទាននេះ សង្កត់ធ្ងន់ទៅលើទំហំឥណទានបីប្រភេទគឺ៖
• ឥណទានខ្នាតតូចបំផុត (Micro Loan: Individual & Group Loan)
• ឥណទានខ្នាតតូច (Small Loan)
• ឥណទានខ្នាតមធ្យម (Medium Loan)

តើគោលបំណងនៃប្រតិបត្តិឥណទានមានអ្វីខ្លះ?
○ គោលបំណងនៃប្រតិបត្តិឥណទាន មានដូចជា៖
• បង្កើនទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ធនាគារ និង តម្លៃភាគហ៊ុន។
• រួមចំណែកអភិវឌ្ឍ និង ជំរុញឲ្យមាននិរន្តភាពអាជីវកម្ម។
• ទ្រទ្រង់ដល់ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច សង្គម តាមរយៈការប្រមូលផ្តុំមូលធន និង ដាក់ឲ្យមានចរាចរក្នុងផ្នែកផលិតកម្មដល់សង្គម ដោយស្រូបយកផលប្រយោជន៍ ពីប្រភពធនធានដែលមានក្នុងប្រទេស ដើម្បីបង្កើតការងារ និង បង្កើនប្រាក់ចំណូល។

តើគោលការណ៍ប្រតិបត្តិឥណទានត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីអ្វី?
○ គោលការណ៍ប្រតិបត្តិឥណទានត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីផ្តល់មូនិធិដល់អ្នកខ្ចី ក្នុងការផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទអាជីវកម្ម រួមមាន ផលិតកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម កសិកម្ម សេវាកម្ម និង ទេសចរណ៍ ដើម្បីឲ្យអាជីវករ មានលទ្ធភាពពង្រីកមធ្យោបាយ បង្កើនប្រាក់ចំណូល ក្នុងសកម្មភាពប្រតិបត្តិការអាជីវកម្មខ្លួន។

តើចំណាយសាធារណៈមានតួនាទីអ្វីខ្លះ? ក្នុងករណីដែលរដ្ឋាភិបាលមានឱនភាពថវិកា (Deficit) តើត្រូវធ្វើដូចម្តេច?
○ ចំណាយសាធារណៈ មានតួនាទីរួមចំណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រប្រជាជន លើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន និង ទ្រទ្រង់ការអភិវឌ្ឍសង្គម សេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយចីរភាព យុត្តិធម៌ និង សមធម៌។
° ក្នុងករណីដែលរដ្ឋាភិបាល មានឱនភាពថវិកា (Deficit) រដ្ឋាភិបាលអាចចាត់វិធានការ ដូចខាងក្រោម៖
• ការធ្វីហិរញ្ញប្បទានក្នុងប្រទេស។
• ការធ្វីហិរញ្ញប្បទានក្រៅប្រទេស។
• ការពង្រឹងរដ្ឋបាលសារពើពន្ធ និង មិនមែនសារពើពន្ធ ក្នុងការប្រមូលចំណូលថវិកាជាតិ។
• ការកាត់បន្ថយ ឬ កាត់ចោលមុខចំណាយដែលមិនសូវអទិភាព ចំពោះការអភិវឌ្ឍសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និង ការលើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន។
• ការបោះពុម្ភរូបិយប័ណ្ណបន្ថែម។

តើប្រភពចំណូលរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានអ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់?
○ ប្រភពចំណូលរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (តាមច្បាប់ហិរញ្ញវត្ថុ) មានដូចខាងក្រោម៖
° ក- ចំណូលចរន្ត
---១- ចំណូលសារពើពន្ធ៖ ចំណូលពន្ធគយ និង ចំណូលពន្ធ និង អាករគ្រប់ប្រភេទ (ឬ ចំណូលពន្ធគយ និង ចំណូលពន្ធដារ)។
---២- ចំណូលមិនមែនសារពើពន្ធ៖ ចំណូលពីការលក់ ជួលទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ ឬ ចំណូលពីលិខិតឆ្លងដែន និង ទិដ្ឋាការ ភាស៊ីផ្សារ។
° ខ- ចំណូលមូលធន
---១- ចំណូលពីប្រភពផ្ទាល់
· ជំនួយ (កំចី) និង ជំនួយឥតសំណង ដែលកម្ពុជាទទួលបានពីបណ្តាប្រទេសនានា រួមមាន៖ ប្រទេសជប៉ុន ចិន សហគមន៍អឺរ៉ុប អូស្រ្តាលី អាមេរិក កាណាដា។ល។
· ចំណូលពីការលក់អចលនទ្រព្យ៖ (អគារ ដីធ្លី រោងចក្រ រថយន្ត...។ល។
---២- ចំណូលពីប្រភពខាងក្រៅ
ជំនួយ (កំចី) និង ជំនួយឥតសំណង ដែលកម្ពុជាទទួលបានពីបណ្តាស្ថាប័ន្តហិរញ្ញវត្ថុ អន្តរជាតិនានាមាន៖ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (IMF) ធនាគារពិភពលោក (WB)…។ល។