ចូរនិយាយពីសកលភាវូបនីយកម្មនិងតួនាទីរបស់វា។
○ សកលភាវូបនីយកម្ម គឺជា ដំណើរមួយដែលសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និង វប្បធម៌តំបន់ និង ពិភពលោកបានរលាយចូលគ្នា តាមរយៈបណ្តាញទំនាក់ទំនង និង ពាណិជ្ជកម្ម។ ពាក្យសព្ទនេះ ជូនកាល គេប្រើសម្តៅយកសកលភាវូបនីយកម្មសេដ្ឋកិច្ច ដែលមានន័យថា ការបញ្ចូលសេដ្ឋកិច្ច ទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ តាមរយៈពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស ការហូលចូលនូវមូលធន អន្តោប្រវេសន៍ និង ការរាលដាលនៃបច្ចេកវិទ្យា។
◈ និយាយពីតួនាទីរបស់វា គឺ៖​
· ជាការបង្កើតអន្តរទំនាក់ទំនង
· មានភាពពឹងពាក់គ្នាទៅវិញទៅមក
· ដោះស្រាយបញ្ហា និង ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ
· កាត់បន្ថយនូវភាពក្រីក្រ អនក្ខ​រជន
· អភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តេភាព
· រក្សាអត្តសញ្ញណវប្បធម៌​សន្តិភាព...

តើសហគមន៍ជនជាតិវៀតណាម ដែលនៅស្រុកខ្មែរបែងចែកជាប៉ុន្មានក្រុម? ចូររៀបរាប់។
○ សហគមន៍ជនជាតិវៀតណាម ដែលនៅស្រុកខ្មែរបែងចែកជា ៣ ក្រុម គឺ៖​
· ក្រុមទី ១៖ ជនជាតិវៀតណាម មានកំណើននៅប្រទេសកម្ពុជា ចេះនិយាយភាសាខ្មែរច្បាស់ ធ្លាប់បានរៀបអក្សរខ្មែរ ធ្វើការរដ្ឋ ឬ ជាពាណិជ្ជករ។
· ក្រុមទី ២៖ ជនជាតិវៀតណាម ដែលភៀសខ្លួនមកកម្ពុជាក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៩ និង ១៩៨៩ ដែលយកប្តី ឬ ប្រពន្ធជាជនជាតិខ្មែរ អាចនិយាយ និង សរសេរអក្សរខ្មែរបាន។
· ក្រុមទី ៣៖ ជនជាតិវៀតណាម ដែលទើបនឹងចូលមកនិយាយភាសាខ្មែរបានតិចតួច។ ពួកគាត់​ ច្រើនរកស៊ីនៅស្រុកខ្មែរ ដូចជា ជាងសំណង់ ជាងម៉ាស៊ីនត្រជាក់ លក់ដូរតាមផ្សារ នេសាទត្រី និង រកស៊ីកំប៉ិកកំប៉ុក ជាដើម។

ចូររាប់ឈ្មោះរមណីដ្ធានធម្មជាតិដែលមានលក្ខណៈជាអេកូទេសចណ៍នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាឱ្យបានចំនួន ១០ កន្លែងដោយបញ្ជាក់ឈ្មោះរាជាធានីខេត្តដែលរមណីដ្ធានធម្មជាតិនោះតាំងនៅផង។
○ ឈ្មោះរមណីដ្ធានធម្មជាតិ ដែលមានលក្ខណៈជាអេកូទេសចរណ៍ នៅក្នុងព្រះរាជាណាចកចក្រកម្ពុជាចំនួន ១០ កន្លែង និង ឈ្មោះខេត្តដែលរមណីដ្ធានធម្មជាតិនោះ តាំងនៅ៖
☎️ ខេត្តកណ្តាល
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិស្អាងភ្នំ
· ខេត្តកំពង់ចាម
· រមណីដ្ធានទឹកឆា
· រមណីដ្ធានទឹកធ្លាក់ហោង
· រមណីដ្ធានជ្រោយចេក
☎️ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
· រមណីយដ្ធានធម្មជាតិភ្នំស្រះខ្ចៅ
☎️ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិឧទ្យានជាតិគីរីរម្យ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិល្អាងភ្នំចាស់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិទេរទឹកពុះ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិភ្នំព្រៃខ្មែរ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិចំបក់
☎️ ខេត្តកែប
· រមណីដ្ធានភ្នំសរសៀ
· រមណីដ្ធានកោះទន្សាយ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិភ្នំកំពង់ត្រាច
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិព្រែកអំពិល
☎️ ខេត្តកោះកុង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ចាំយាម
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ តាតៃ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ក្បាលឆាយ ឬ កោះប៉ោ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ជីផាត
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឧទ្យានបុទមសាគរ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កោះមូល (កោះកុងក្រៅ)
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កោះស្តេច
☎️ ខេត្តក្រចេះ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អន្លង់ផ្សោត
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កោះទ្រង់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភ្នំសុពណ៌កាឡី
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កាំពី
☎️ ខេត្តតាកែវ
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្រ្ត វប្បធម៌ និង ធម៌ជាតិ ភ្នំតាម៉ៅ
☎️ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភ្នំបាក់ និង ភ្នំជញ្ជាំង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ល្អាងតូច
· រមណីដ្ធានកែច្នៃអាតទឹកកងវ៉ា
· រមណីដ្ធានកែច្នៃអាតទឹកត្រពាំងថ្ម
☎️ ខេត្តបាត់ដំបង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ រប្បធម៌ និង ធម្មជាតិភ្នំសំពៅ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ សេកសក
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ពពុះពេជចិន្តា
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កែច្នៃ អាងកំពីងពួយ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ តំបន់ធម្មជាតិនៃជំរកសត្វស្លាបព្រែកទ័ល
☎️ ខេត្តប៉ៃលិន
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អូរដំបង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធា្លក់ភ្នំខៀវ
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ធម្មជាតិភ្នភយ៉ាត
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភ្នំកុយ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អូរអែប
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អូរតាវ៉ៅ
☎️ ខេត្តព្រៃវែង
· រមណីដ្ធានបារាយណ៍ អណ្តែត
· រមណីដ្ធានបាភ្នំ
· រមណីដ្ធានប្រាសាទចុងស្រុក
☎️ ខេត្តព្រះសីហនុ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ក្បាលឆាយ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ថ្មរួង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឆ្នេរអូរឈើទាល
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឆ្នេរកោះពស់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឆ្នេរអូរត្រេះ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឧស្យានជាតិរាម
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ឆ្នេរដើមជ្រៃ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភ្នំលើ
☎️ ខេត្តមណ្ឌលគិរី
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ព្រៃដើមស្រល់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកជ្រោះសែនមនោរម្យ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកជ្រោះរមនា
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកជ្រោះប៊ូស្រា
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ដំណាក់ស្តេច
☎️ ខេត្តរតនគិរី
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់កាចាញ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់អូរសិនលែរ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ បឹងយក្សឡោម
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ការទៀង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ចាអុង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ វាលរំប្លង់
☎️ ខេត្តសៀមរាប
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ និង ធម្មជាតិ ភ្នំគូលែន
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ធម្មជាតិភ្នំបូក
· រមណីដ្ធានប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ និង ធម្មជាតិភ្នំក្រោម
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ភូមិបណ្តែតទឹកបឹងទន្លេសាប
☎️ ខេត្តស្វាយរៀង
រមណីដ្ធានព្រៃបាសាក់
☎️ ខេត្តស្ទឹងត្រែង
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ សុភមិត្ត
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ អូរពងមាន់
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ កោះខ្សាច់
☎️ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ
· រមណីដ្ធានធម្មជាតិ ទឹកធ្លាក់ចំប៉ី (ទឹកធ្លាក់ល្អាងតាថង)
· តំបន់ទន្លេស
· តំបន់អូរអង្ក្រង

ចូរពន្យល់ពីការផ្តន្ទាទោសចំពោះបទឧក្រិដ្ឋប្រល័យពូជសាសន៍។
○ ពីការផ្តន្ទាទោស ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋប្រល័យពូជសាសន៍ គឺ៖
• ការវិនិច្ឆ័យទោសប្រព្រឹត្តទៅ ចំពោះករណីឧក្រិដ្ឋកម្ម ប្រល័យពូជសាសន៍មួយចំនួនតូច ដែលជាលទ្ធផលនៃការបង្កើតតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ នៅក្នុងទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០។ ខណៈនៃការមកដល់របស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០២ ពិភពលោកមានមូលដ្ឋាន និង សក្តានុពលក្នុងការនាំឧក្រិដ្ឋជនប្រល័យពូជសាសន៍ ទៅកាន់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ ជាក់ស្តែងលោក សាដាម ហ៊ូស្សេន ជាមេដឹកនាំស៊ែប និង មេដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជា ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៨ ដែល​ត្រូវបានកំពុងកាត់ទោស ជាបន្តបន្ទាប់ពី បទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ការធ្វើទារុណកម្មយ៉ាងសាហាវឃោឃៅ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញខាងសាសនា និង អំពើប្រល័យពូជសាសន៍។

ហេតុអ្វីបានជាយើងសិក្សាពីបញ្ជាចិត្ត សង្គម? តើបញ្ជាចិត្ត សង្គមមានអ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់។
○ បានជាយើងត្រូវសិក្សា អំពីបញ្ហាចិត្តសង្គម ព្រោះ៖
· ប្រទេសកម្ពុជា បានជួបសង្ក្រាមជាងពីរទស្សវត្សរ៍ (២០ ឆ្នាំ)
· សង្គ្រាមបានផ្តល់នូវស្រ្តីមេម៉ាយ កុមារកំព្រា ជនពិការ
· ធ្វើឲ្យខ្ចេចខ្ទាំនូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ រូបវ័ន្ត
· ដើម្បីរកដំណោះស្រាយបញ្ហាផ្លូវចិត្ត
· ផ្តល់កម្លាំងចិត្ត ជូនប្រជារាស្រ្តខ្មែរ
◈ បញ្ហាចិត្ត សង្គម រួមមាន៖
· ភាពបាក់ស្បាត់
· ភាពរន្ធត់
· ភាពអស់សង្ឍឹម
· ការភ័យខ្លាចក្នុងភាពរស់នៅ
· បញ្ហាគ្រឿងញៀន ភាពក្រីក្រ
· អស្ថេរភាពនៃនយោបាយ អសន្តិសុខ
· អំពើហឹង្សាក្នុងគ្រួសារ ភាពអយុត្តិធម៌
· បញ្ហាទាក់ទិនទៅនឹងអំពើរលួយ...

ចូររៀបរាប់​ពីតួនាទីនិងភារកិច្ចរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី​?
○ តួនាទី និង ភារកិច្ចរបស់នាយកដ្ឋានរដ្ឋមន្រ្តី រួមមាន៖
• ទទួលខុសត្រូវ រួមជាមូយសមាជិកទាំងឡាយនៃរាជរដ្ឋាភិបាល ចំពោះមុខរដ្ឋសភា អំពី​នយោបាយទូទៅ​ និង សកម្មភាពរដ្ឋាភិបាល។
· ដឹកនាំការចរចារនិងចុះហត្ថលេខា លើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម ប្រតិបត្តិការ សេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌ វិទ្យាសាស្រ្ត បច្ចេកទេស និង ការពារប្រទេស។
· លើកសំណើរដល់គណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍នៃរដ្ឋសភា ដើម្បីកោះប្រជុំរដ្ឋសភាជាវិសាមញ្ញ។
· លើកសំណើរអំពីសេចក្តីពា្រងច្បាប់ និង សំណើរតែងតាំង ផ្លាស់ប្តូរ បញ្ចប់ភារកិច្ចរបស់សមាជិករដ្ឋាភិបាល ជូនរដ្ឋសភាអនុម័ត។
· ត្រួតពិនិត្យការរងារ សកម្មភាព អំពើប្រព្រឹត្ត និង ទំនួលខុសត្រូវ របស់សមាជិករដ្ឋាភិបាល ហើយមានសិទ្ធិផ្លាស់ប្តូរសមាជិករដ្ឋាភិបាលតាមនីតិវិធី។
· លើកសំណើថ្វាយព្រះមហាក្សត្រតែងតាំង ឬ ផ្លាស់ប្តូរបញ្ចប់ភារកិច្ច មន្រ្តិជាន់ខ្ពស់ស៊ីវិល និង យោធា ដោយព្រះរាជក្រឹត្យ រួមមាន៖ ទេសាភិបាល ទេសាភិបាលរង ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល ទីប្រឹក្សានាយករដ្ឋមន្រ្តី អគ្គលេខាធិការក្រសួង អគ្គនាយកក្រសួងប្រតិភូរាជរដ្ឋាភិបាល​ អភិបាលរាជធានីខេត្ត ឯកអគ្គរាជទូត ប្រេសិតវិសាមញ្ញ និង ពេញសមត្ថភាព សាកលវិទ្យាធិការ និង ចាប់ពីឧត្តមសេនីយ៍ឡើងទៅ។

ចូររាប់ឈ្មោះក្រសួងឲ្យបាន១០និងរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋាន?
○ រាប់ឈ្មោះក្រសួងបាន ១០ និង រដ្ឋលេខាធិការដ្ឋាន រួមមាន៖
ក. ឈ្មោះក្រសួង
· ទីស្តីការគណរដ្ឋមន្រ្តី
· ក្រសួងមហាផ្ទៃ
· ក្រសួងយុត្តិធម៌
· ក្រសួងការពារជាតិ
· ក្រសួងអប់រំ យុវជន និង កីឡា
· ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ
· ក្រសួងផែនការ
· ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម
· ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និង នេសាទ
· ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និង ហិរញ្ញវត្ថុ
· ក្រសួងការងារ និង បណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ
· ក្រសួងមុខងារសាធារណៈ
· ក្រសួងសាធារណៈការ និង ដឹកជញ្ចូន
ក្រសួងព័ត៌មាន...
ខ. ឈ្មោះរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋាន
· រដ្ឋលេខាធិការដ្ឋាន អាកាសចរស៊ីវិល

តើជនបរទេសត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិដូចម្តេចខ្លះ ដែលអាចសុំចូលជាសញ្ជាតិខ្មែរបាន?
○ ជនបរទេសដែលអាចសុំចូលជាសញ្ជាតិខ្មែរបាន ត្រូវមានលក្ខណៈដូចតទៅ៖
ក. លក្ខខណ្ឌទូទៅ
· មានលិខិតបញ្ជាក់ថា មានគំនិតមារយាទ និង សីលធម៌ល្អ ដែលចេញដោយមេឃុំ ឬ ចៅសង្គាត់ដែលខ្លួនរស់នៅ។​
· មានលិខិតថ្កោលទោសបញ្ជាក់ថា ពុំដែលមានទោសពីបទព្រហ្មទណ្ឌណាមួយ។​
· មានលិខិតបញ្ជាក់ថា​ ជននោះមានទីលំនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយស្នាក់នៅជាប់ចំនួន ៧ ឆ្នាំដែលគិតចាប់ពីថ្ងៃ ដែលទទួលបណ្ណស្នាក់នៅ ដែលចេញឲ្យក្នុងក្របខណ្ឌនៃច្បាប់។​
· មានទីលំនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា នៅពេលដាក់ពាក្យសុំសញ្ចាតូបនីយកម្ម។​
· ចេះនិយាយភាសាខ្មែរ ចេះអក្សរខ្មែរ និង យល់ដឹងពីប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរខ្លះៗ។​
· មានបញ្ញានិងកាយសម្បទា ដែលមិននាំឲ្យគ្រោះថ្នាក់ ឬ នាំឲ្យមានបន្ទុកដល់ជាតិ។
ខ. លក្ខខណ្ឌគុណសម្បត្តិ
· ធ្វើអំណោយជាប្រាក់ដល់ថវិកាជាតិ ចាប់ពីមួយពាន់លានរៀនឡើងទៅ។​
· មានថ្វីដៃពិសេសអ្វីមួយ ជាប្រយោជន៍ដល់ការស្តារ និង កសាងសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។​
គ. លក្ខខណ្ឌសហព័ន្ធ
· មានសហព័ន្ធ ឬ កូនដែលមានអាយុតិចជាង ១៨ ឆ្នាំ ដែលមានបំណងសុំសញ្ជាតិជាចង្កោមគ្រួសារ។​
· ជនដែលបានអនុញ្ញាតឲ្យចូលជាសញ្ជាតិ ត្រូវធ្វើសម្បថនៅចំពោះមុខតុលាការកំពូល។​

តើវិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជាចែកចេញជាប៉ុន្មានផ្នែក? ចូររៀបរាប់។
○ វិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជា ចែកចេញជា ៥ ផ្នែក គឺ៖
· ទេសចរណ៍វប្បធម៌ មានប្រាសាទ ប្រពៃណី ទំនៀមទំលាប់ របាំប្រជាប្រិយ។
· ទេសចរណ៍ធម្មជាតិ មានសត្វព្រៃ មច្ឆាជាតិ ការរស់នៅ ជំនឿ។
· ទេសចរណ៍កែច្នៃ រមណីយដ្ឋាន កន្លែងកំសាន្តមជ្ឈមណ្ឌលកីឡា។
· ទេសចរណ៍ជំនួញ មានវិស័យឧស្សាហកម្ម (ឈ្មួញ)។

តើវិស័យទេសចរណ៍នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាចែកចេញជាប៉ុន្មានផ្នែក? ចូររៀបរាប់ឲ្យបានក្បោះក្បាយផង។
○ វិស័យតេសចរណ៍ នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាចែកចេញជា ៥ ផ្នែក គឹ៖
• ទេសចរណ៍វប្បធម៌៖ ការធ្វើដំណើរកម្សាន្តនៅតាមតំបន់ដែលមាន ប្រាសាទបុរាណ វត្តអារាម ទីកន្លែងសក្ការបូជា ទំនៀមទម្លាប់បវេណី ល្បែងប្រជាប្រិយ របាំប្រជាប្រិយ ក្រឿងតុបតែង ចម្លាក់ សម្លៀកបំពាក់ជាដើម។
• ទេសចរណ៍ធម្មជាតិ៖ ការធ្វើដំណើរកម្សាន្តនៅតាមតំបន់ ដែលមានសម្រស់ធម្មជាតិទូទៅ បរិស្ថាននៃតំបន់​ដែលបានការពារសត្វព្រៃមច្ឆជាតិ និង របៀបគ្រប់គ្រងការរេស់នៅ ជំនឿ សាសនាជាដើម។
• ទេសចរណ៍អរូបី៖ ការធ្វើដំណើរកម្សាន្តតាមតំបន់ ដែលទាក់ទងនឹងសាសនា ដូចជា ការគោរពអារក្សអ្នកតា និង ភាពអស្ចារ្យ។
• ទេសចរណ៍កែច្នៃ៖ ការធ្វើដំណើរកម្សាន្តតាមតំបន់ ដែលប្រែក្លាយទៅជារមណីយដ្ឋាន កន្លែងកម្សាន្ត មជ្ឈមណ្ឌលកីឡា ឆ្នេរសមុទ្រ។
• ទេសចរណ៍ជំនួញ៖ ការធ្វើដំណើរកម្សាន្តលំហែកាយ របស់អ្នកបណ្តាក់ទុន ដើម្បីស្វែងរកទីតាំងសម្រាប់វិនិយោគជាដើម។

តើគ្រឹះស្ថានសាធារណៈក្រោមអាណាព្យាបាលក្រសួងទេសចរណ៍មានអ្វីខ្លះ?
○ ក្រសួងទេសចរណ៍ មានគ្រឹះស្ថានសាធារណៈ ដែលស្ថិតក្រោមឱវាទរបស់ខ្លួន ទទួលបន្ទុកជាជំនួយដល់ក្រសួងទេសចរណ៍ ក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវ សិក្សាទីផ្សារ និង ផ្សព្វផ្សាយវិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជា អប់រំ និង បណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ និង ប្រមូលចំណូលទេសចរណ៍។
🎯 គ្រឹះស្ថានសាធារណៈទាំងនោះ រួមមាន៖
· ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលសិក្សាទីផ្សារ និង ផ្សព្វផ្សាយទេសចរណ៍
· សាកលវិទ្យាល័យទេសចរណ៍ និង បដិសណ្ឋារកិច្ច
· សាលាវិជ្ជាជីវៈទេសចរណ៍
· គ្រឹះស្ថានអង្គរ

តើអត្តាធិការដ្ឋានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍មានភារកិច្ចនិងតួនាទីយ៉ាងដូចម្តេច?
○ អត្តាធិការដ្ឋានរបស់ក្រសួងទេចរណ៍​ មានភារកិច្ច និង តួនាទី ដូចខាងក្រោម៖
• ធ្វើអធិការកិច្ចគ្រប់គ្រងអង្គភាពក្រោមឱវាទក្រសួងទេសចរណ៍ ដោយមានការណែនាំរបស់ប្រធានស្ថាប័ន។
• ស្រាវជ្រាវ អង្កេត និង ធ្វើធិការកិច្ចលើប្រតិបត្តិករ និង មូលដ្ឋានអាជីវកម្មទេសចរណ៍ ក្នុងករណីមានភាពមិនប្រក្រតីនៃការប្រកបអាជីវកម្ម សេវាកម្មទេសចរណ៍ ឬ ការអនុញ្ញាត្តផ្ទុយទៅនឹងច្បាប់ និង បទប្បញ្ញត្តិផ្សេងៗក្នុងក្រសួងទេសចរណ៍។
• សហការជាមួយក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការចាត់វិធានការលើភាព​មិនប្រក្រតី ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍។
• ធ្វើអធិការកិច្ច លើទីកន្លែងប្រកបអាជីវកម្មលើទីបរិវេណសម្ភារ ដែលបានប្រើប្រាស់​ ឬ សង្ស័យថាបានប្រើប្រាស់ សម្រាប់គោលបំណងអាជីវកម្មទេសចរណ៍និង ដែលបានប្រើប្រាស់ ឬ ដែលបានសង្ស័យថា បានប្រើប្រាស់ផ្ទុយនឹងច្បាប់។
• ពិនិត្យ និង ផ្តល់យោបល់ ដើម្បីចាត់វិធានការដាក់ពិន័យនានា ពាក់ព័ន្ធនឹងបុគ្គលប្រព្រឹត្តល្មើសនឹងច្បាប់ និង បទបញ្ញត្តិនានា ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យទេសចរណ៍។
• កសាងសុំណុំរឿង ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសទេសចរណ៍ទៅតុលាការ។
• ធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំខែ ត្រីមាស ឆមាស នព្វមាស និង ប្រចាំឆ្នាំ។
• ទទួលអនុវត្តន៍ភារកិច្ចផ្សេងទៀត តាមការប្រគល់ជូនរបស់រដ្ឋមន្រ្តី។

តើវិទ្យាស្ថានជាតិទេចរណ៍របស់ក្រសួងមានភារកិច្ចអ្វីខ្លះ? ហើយមាននាយកដ្ឋានចំណុះប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?
○ វិទ្យាស្ថានជាតិទេសចរណ៍ មានតួនាទី និង ភារកិច្ច ដូចខាងក្រោម៖
• រៀបចំ ជំរុញការងារស្ថិតិទេសចរណ៍
• សិក្សាស្រាវជ្រាវ វិភាគទេសចរណ៍ សិក្សាវិភាគផលប៉ះពាល់នៃវិស័យទេសចរណ៍ លើសេដ្ឋកិច្ចសង្គម វប្បធម៌ និង បរិស្ថាន និង ការទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីវិស័យផ្សេងៗ លើវិស័យទេសចរណ៍
• រៀបចំគោលនយោបាយ និង លិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍
• ជាសេនាធិការឲ្យក្រសួងទេសចរណ៍ ក្នុងការវិភាគ និង ផ្តល់យោបល់ដល់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ​ ដូចមានចែងក្នុងច្បាប់ស្តីពីតេសចរណ៍
• សហការជាមួយវិទ្យាស្ថានទេសចរណ៍អ​ន្តរជាតិ និង គ្រិះស្ថានសិក្សាទេសចរណ៍​នៅទូទាំងប្រទេស
• ធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំខែ ត្រីមាស ឆមាស នព្វមាស និង ប្រចាំឆ្នាំ
• ទទួលអនុវត្តភារកិច្ចផ្សេងទៀតតាមការប្រគល់ជូនរបស់រដ្ឋមន្រ្តី។
💥 វិទ្យាស្ថានជាតិទេសចរណ៍ មាននាយកដ្ឋានចំណុះដូចខាងក្រោម៖
• នាយកដ្ឋានស្ថិតិទេសចរណ៍
• នាយកដ្ឋានសិក្សាស្រាវជ្រាវនិងគោលនយោបាយទេសចរណ
• នាយកដ្ឋាននីមួយៗត្រូវដឹកនាំដោយប្រធានមួយរូបមានឋានៈស្មើប្រធាននាយកដ្ឋាន និង មានអនុប្រធានមួយចំនួន មានឋានៈស្មើ អនុប្រធាននាយកដ្ឋាន អនុលោមតាមបទប្បញ្ញត្តិជាធរមាន
• វិទ្យាស្ថានជាតិទេសចរណ៍ អាចបង្កើតបណ្ឌិត្យសភាទេសចរណ៍មួយ ដែលត្រូវកំណត់ដោយអនុក្រឹត្យដោយឡែក។

តើអគ្គនាយកដ្ឋានគ្រប់គ្រងឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍មានភារកិច្ចអ្វីខ្លះ? ហើយមាននាយកដ្ឋានចំណុះប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ​?
○ អគ្គនាយកដ្ឋានគ្រ​ប់គ្រងឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍ មានតួនាទី និង ភារកិច្ច ដូចខាងក្រោម៖
• រៀបចំគោលនយោបាយ ផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត ផែនការសកម្មភាព និង លិខិតបទដ្ឋានគតិយុទ្ធពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រប់គ្រងឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍ និង ទ្រទ្រង់ចលនាប្រឡងប្រណាំង ទីក្រុងស្អាត រមណីយដ្ឋានស្អាត សេវាល្អ
• ប្រមូល វិភាគ ចងក្រង និង គ្រប់គ្រងទិន្នន័យឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍ ដោយធ្វើទំនើបកម្ម ស្របតាមការវិវឌ្ឍន៍នៃប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា
• ពិនិត្យលើការផ្តល់អាជ្ញាបណ្ណទេសចរណ៍​ ដល់មូលដ្ឋានអាជីវកម្ម និង សេវាកម្មផ្សេងៗទៀត ដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍
• ធានា និង លើកកម្ពស់គុណភាពសេវាកម្មទេសចរណ៍តាមរយៈការបង្កើតប្រព័ន្ធធានាគុណភាព ប្រព័ន្ធចំណាច់ថ្នាក់ប្រព័ន្ធស្តង់ដា និង ប្រព័ន្ធផ្សេងទៀតដែលបម្រើឲ្យឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍
• ជំរុញការសិក្សា និង ផ្សព្វផ្សាយទេសចរណ៍ក្នុងប្រទេស
• គ្រប់គ្រង និង ត្រួតពិនិត្យព័ត៌មានទេសចរណ៍ក្នុងប្រទេស
• រៀបចំផែនការ និង កម្មវិធីនានា សំដៅគ្រប់គ្រងធនធាន​មនុស្សក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ និង ការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញវិជ្ជាជីវៈទេសចរណ៍
• ត្រួតពិនិត្យការទទួលស្គាល់ និង តាមដានការអនុវត្ត សាលាបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈទេសចរណ៍ គ្រឹះស្ថានអប់រំក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ និង ការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សក្នុងវិស័យទេសចរណ៍
• គ្រប់គ្រង ត្រួតពិនិត្យ និង បណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សក្នុងវិស័យទេសចរណ៍
• រៀបចំផេនការ និង លើកកម្ពស់ការយល់ដឹងជាសាធារណៈក្នុងវិស័យទេសចរណ៍និងចលនាប្រឡងប្រណាំង ទីក្រុងស្អាត រមណីយដ្ឋានស្អាត សេវាល្អ បដិសណ្ឋារកិច្ចល្អ
• ណែនាំផ្នែកជំនាញបច្ចេកទេស ដល់មន្ទីរទេសចរណ៍រាជធានី ខេត្ត
• ធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំខែ ត្រីមាស ឆមាស នព្វមាស និងប្រចាំឆ្នាំ
• ទទួលអនុវត្តភារកិច្ចផ្សេងទៀត តាមការប្រគល់ជូនពីរដ្ឋមន្រ្តី
​🎯 អគ្គនាយកដ្ឋានគ្រប់គ្រងឧស្សាហកម្មតេសចរណ៍ មាននាយកដ្ឋានចំណុះ ដូចខាងក្រោម៖
• នាយកដ្ឋានលគ្រប់គ្រងសេវាកម្មស្នាក់នៅទេសចរណ៍ និង ម្ហូបអាហារ
• នាយកដ្ឋានគ្រប់គ្រងទីភ្នាក់ងារដឹកជញ្ជូន និង មគ្គុទ្ទេសក៏ទេសចរណ៍
• នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃទីក្រុងស្អាត
• នាយកដ្ឋានបណ្តុះបណ្តាលជំនាញជីវិជ្ជាជីវៈទេសចរណ៍
• នាយកដ្ឋានជំរុញទេសចរណ៍ក្នុងស្រុក និង អប់រំការយល់ដឹងសារធារណៈ
• នាយកដ្ឋានសេវាគាំពារទីក្រុងស្អាត និង ជំរុញការប្រលងប្រណាំង

តើអគ្គនាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍ទេសចរណ៍និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិមានភារកិច្ចធ្វើអ្វីខ្លះ? ហើយមាននាយកដ្ឋានចំណុះប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?
○ អគ្គនាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍ទេសចរណ៍ និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ជាសេនាធិការឲ្យក្រសួងទេសចរណ៍ ក្នុងការធ្វើផែនការ​​ជំរុញ និង អភិវឌ្ឍន៍ទេសចរណ៍ និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ហើយមានតួនាទី និង ភារកិច្ច ដូចខាងក្រោ​ម៖
• រៀបចំផែនការ យុទ្ធសាស្រ្ត លិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត និង គោលការណ៍ណែនាំនានា ពាក់ព័ន្ធនឹងការជំរុញ និង ការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យទេសចរណ៍ និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ
• ជំរុញកិច្ចការសហប្រតិបត្តិការទេសចរណ៍ ជាមួយអង្គការទេសចរណ៍ពិភពលោក អង្គការអន្តរជាតិនានានិង រវាងបណ្តាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន និង ប្រទេសនានាក្នុងតំបន់ និង ពិភពលោក
• រៀបចំ ពិនិត្យ និង ផ្តល់យោបល់ក្នុងការទាក់ទាញជំរុញសកម្មភាពអាជីវកម្ម លើវិស័យទេសចរណ៍
• សហការជាមួយអង្គភាពពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការរៀបចំគោលនយោបាយ ផែនការប្រើប្រាស់ដីធ្លី និង ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការអភិវឌ្ឍន៍ទេសចរណ៍
• សហការជាមួយអង្គភាពពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការរៀបចំគោលនយោបាយ ផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត ផែនការសកម្មភាពក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ តាមរយៈវិស័យទេសចរណ៍
• សហការជាមួយអង្គភាពពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការផ្តល់យោបល់លើគោលនយោបាយពន្ធដារ ទិដ្ឋាការ និង អាកាសចរណ៍
• ពិគ្រោះយោបល់ជាមួយអង្គភាពពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការផ្តល់ភាពជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ភតិសន្យា ឬ សម្បទាន សម្រាប់គោលបំណងទេសចរណ៍
• ជំរុញការសិក្សាទីផ្សារ និង ផ្សព្វផ្សាយទេសចរណ៍ក្រៅប្រទេស
• គ្រ​ប់គ្រង និង ត្រួតពិនិត្យព័ត៌មានទេសចរណ៍ក្រៅប្រទេស
• ធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំខែ ត្រីមាស ឆមាស នព្វមាស និង​ ប្រចាំឆ្នាំ
• ទទួលអនុវត្តភារកិច្ចផ្សេងទៀត តាមការប្រគល់ជូនពីរដ្ឋមន្រ្តី
🎯 អគ្គនាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍ទេសចរណ៍ និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ មាននាយកដ្ឋានចំណុះ ខាងក្រោម៖
• នាយកដ្ឋានផែនការអភិវឌ្ឍន៍​ទេសចរណ៍
• នាយកដ្ឋានវិនិយោគទេសចរណ៍
• នាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍ផលិតផលទេសចរណ៍
• នាយកដ្ឋានសហប្រតិបត្តិការរអន្តរជាតិ និង អាស៊ាន
• នាយកដ្ឋានសិក្សាទីផ្សារ និង ផ្សព្វផ្សាយទេសចរណ៍ក្រៅប្រទេស។

តើអគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាលនិងហិរញ្ញវត្ថុនៃក្រសួងទេសចរណ៍មានភារកិច្ចអ្វីខ្លះ? ហើយមាននាយកដ្ឋានចំណុះប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?
○ អគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាល និង ហិរញ្ញវត្ថុ​ ជាសេនាធិការឲ្យក្រសួងទេសចរណ៍លើការងាររដ្ឋបាល និង កិច្ចការទូទៅការងារធនធានមនុស្ស ការងារគណនេយ្យ និង ហិរញ្ញវត្ថុការងារសន្តិសុខ និង សុវត្ថិភាពទេសចរណ៍ និង សម្របសម្រួលសកម្មភាពរដ្ឋបាល ជាមួយក្រសួង ស្ថាប័ន អង្គការជាតិ អន្ត​រជាតិ ដៃគូរអភិវឌ្ឍន៍​វិស័យឯកជន និង អង្គភាពថ្នាក់ក្រោ​​មជាតិ ហើយមានតួនាទីនិង ភារកិច្ច ដូចខាងក្រោ​ម៖
• រៀបចំគោលនយោបាយ ផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត ផែនការសកម្មភាព និង លិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តពាក់ព័ន្ធការងាររដ្ឋបាល និង កិច្ចការទូទៅ ការងារធនធានមនុស្ស ការងារគណនេយ្យនិងហិរញ្ញវត្ថុ ការងារសន្តិសុខ និង សុវត្ថិភាពទេសចរណ៍
• គ្រប់គ្រង ការងាររដ្ឋបាល និង កិច្ចការទូទៅការងារធនធានមនុស្ស ការងារគណនេយ្យ និង ហិរញ្ញវត្ថុ និង សុវត្ថិទេសចរណ៍
• សម្របសម្រួលកិច្ចការរបស់ក្រសួង នៅថ្នាក់កណ្តាល និង អង្គភាពចំណុះក្រសួងទេសចរណ៍
• គ្រប់គ្រងមន្រ្តីរាជការ មន្រ្តីជាប់កិច្ចសន្យា នងបុគ្គលិកអណ្តែត
• គ្រប់គ្រងនឹងពង្រឹងសន្តិសុខ និង សុវត្ថិភាពទេសចរណ៍
• គ្រប់គ្រងថវិការដ្ឋនិងហិរញ្ញវត្ថុ សម្រាប់ដំណើរការរបស់ក្រសួង ដែលមានរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងទេសចរណ៍ជាអាណាប័ក
• ធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំខែ ត្រីមាស ឆមានព្វមាស និង ប្រចាំឆ្នាំ
• ទទួលអនុវត្តភារកិច្ចផ្សេងៗទៀត តាមការប្រគល់ជូនពីរដ្ឋមន្រ្តី
🔑 អគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាល និង ហិរញ្ញវត្ថុ មាននាយកដ្ឋានចំណុះ ដូចខាងក្រោម៖
• នាយកដ្ឋានរដ្ឋបាល និង កិច្ចការទូទៅ
• នាយកដ្ឋានធនធានមនុស្ស
• នាយកដ្ឋានសន្តិសុខ និង សុវត្ថិភាពទេសចរណ៍
• នាយកដ្ឋានគណនេយ្យ និង ហិរញ្ញវត្ថុ

តើក្រសួងទេសចរណ៍មានរចនាសម្ព័ន្ធយ៉ាងដូចម្តេច?
○ ក្រសួងទេសចរណ៍ មានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចតទៅ៖
ក. ថ្នាក់កណ្តាល
· ខុឧកាល័យរដ្ឋមន្រ្តី
· អគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាល និង ហិរញ្ញវត្ថុ
· អគ្គនាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍ទេសចរណ៍ និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ
· អគ្គនាយកដ្ឋានគ្របគ្រង់ឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍
· វិទ្យាស្ថានជាតិទេសចរណ៍
· អគ្គាធិការដ្ឋាន
· នាយកដ្ឋាននីតិកម្ម
· នាយកដ្ឋានសវនកម្មផ្ទៃក្នុង
ខ. អង្គភាពមូលដ្ឋាន
គ. គ្រឹះស្ថានសាធារណៈ ក្រោ​មអាណាព្យាបាលរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍
ឃ. អង្គកាលេខរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍ ជាឧបសម្ព័ន្ធនៃអនុក្រឹត្យនេះ

តើក្រសួងទេសចរណ៍មានភារកិច្ចនិងមុខងារយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ?
○ ក្រសួងទេសចរណ៍ ជា សេនាធិការរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានតួនាទី និង ភារកិច្ច ដូចខាងក្រោម៖
• ដឹកនាំ​គ្រប់គ្រងសម្របសម្រួល និង អភិវឌ្ឍន៍លើវិស័យទេបសចរណ៍។
• កំណត់ និង រៀបចំគោលនយោបាយ ផែនការ​យុទ្ធសាស្រ្ត ផែនការសកម្មភាព និង បទដ្ឋានគតិយុត្តពាក់ព័ន្ធសំដៅប្រសិទ្ធភាព គណភាព និង និរន្តរភាពដើម្បីរួមចណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និង ឆ្លើយតបនឹងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។
• រួមចំណែកការពារ និង ថែរក្សាធនធានធម្មជាតិ វប្បធម៌និង ទំនៀមទម្លាប់ដែលជាមូលដ្ឋាន បម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។
• ទាញយកផលប្រយោជន៍ ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ឲ្យបានជាអតិបរមា ធានាការបែងចែកប្រកបដោយសមធម៌ និង បន្តទប់ស្កាត់ផលប៉ះពាល់ អវិជ្ជមាននៃវិស័យទេសចរណ៍។
• ផ្សព្វផ្សាយវិស័យទេសចរណ៍ក្នុង និង ក្រៅព្រះរាជណាចក្រកម្ពុជា។
• ចាត់តាំងស្ថានតំណាងទេសចរណ៍នៅក្រៅប្រទេស ដោយសហការជាមួយក្រសួងការបរទេស និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ។
• គ្រប់គ្រង និង ត្រួតពិនិត្យព័ត៌មានទេសចរណ៍់ គ្រប់គ្រង និង ជំរុញចលនាទេសចរណ៍ក្នុងស្រុក។
• លើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការទូលំទូលាយ រកទីផ្សារ និង ជំរុញការផ្សព្វផ្សាយទេសចរណ៍កម្ពុជាឲ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធិភាព ដោយមានការចូលរួមពីក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ និង វិស័យឯកជន។
• អភិវឌ្ឍន៍ផលិតផលទេសចរណ៍ ដោយសហការជាមួយក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ និង វិស័យឯកជន។
• ពង្រឹងការអភិវឌ្ឍន៍អេកូទេសចរណ៍ និង សហគមន៍ទេសចរណ៍មូលដ្ឋាន ដោយសហការជាមួយក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ។
• អភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្ស ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ឲ្យស្របតាម។
• ស្តង់ដារជាតិ និង អន្តរជាតិ អាស៊ានតំបន់ ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ។
• គ្រប់គ្រង និង ត្រួតពិនិត្យសាលាជំនាញវិជ្ជាជីវៈទេសចរណ៍ និង គ្រឹះស្ថាប័នអប់រំទេសចរណ៍។
• ធានា និង លើកកម្ពស់គុណភាពសេវាកម្មទេសចរណ៍ នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា តាមរយៈការបង្កើតប្រព័ន្ធស្តង់ដានានា ក្នុងវិស័យទអេសចរណ៍ និង ប្រព័ន្ធធានាគុណភាព ដោយផ្តល់សន្តិសុខ សុវត្ថិភាព ផាសុខភាព និង បង្កើតការពេញចិត្តដល់ទេសចរណ៍។
• គ្រប់គ្រងអាជីរកម្មទេសចរណ៍ រមណីយដ្ឋាន ទេសចរណ៍ និង សេវាកម្មផ្សេងទៀតបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍ តាមរយៈការផ្តល់អាជ្ញារបណ្ណទេសចរណ៍។
• ត្រួតពិនិត្យ និង ធ្វើអធិការកិច្ចលើអាជីវកម្មទេសចរណ៍ រមណីដ្ឋានកទេសចរណ៍ និង សេវាកម្មផ្សេងទៀត ដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។
• រៀបចំគោលនយោបាយ ផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត ផែនការសកម្មភាពលើកកម្ពស់ និង ជំរុញចលនាប្រលងប្រណាំង ទីក្រុងស្អាត រមណីយដ្ឋានស្អាត សេវាកម្ម បដិសណ្ឋារកិច្ចល្អ និង ចលនាប្រឡងប្រណាំងធុរកិច្ចបៃតង ក្នងវិស័យទេសចរណ៍។
• ពង្រឹង និង ពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាតិ និង អន្តរជាតិក្នុងវិស័យទេសចរណ៍។
• សហការ គ្រប់គ្រងសមាគមន៍ឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍។
• សហការ រួមចំណែកការពារបរិស្ថាន​ និង លើកកម្ពស់ កម្ពុជាស្អាត កម្ពុជាបៃតង។
• សហការ ជំរុញការវិនិយោគវិស័យទេសចរណ៍ ស្របតាមផែនការអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ និង ផែនការអភិវឌ្ឍន៍ទេសចរណ៍កម្ពុជា។
• សហការ គ្រប់គ្រង និង ឯកជនភាវូបនីកម្ម សហគ្រាសបរទេសរបស់រដ្ឋ ដែលជួលសម្រាប់គោលបំណងទេសចរណ៍។
• សហការ ជាមួយនគរបាលទេសចរណ៍ និង សមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីធានាសន្តិសុខសុវត្ថិភាពទេសចរណ៍។
• ផ្តល់យោបល់លើផែនការ ប្រើប្រាស់ដីធ្លី តាមរយៈយន្តការគណៈកម្មាធិការរៀបចំដេនដី និង នគរូបនីយកម្មថ្នាក់ជាតិ ថ្នាក់រាជធានី ខេត្ត ក្រុង ​ខណ្ឌ។
• ផ្តល់យោបល់លើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និង សេវាសាធារណៈបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។
• ផ្តល់យោបល់លើការផ្តល់សម្បទាន សម្រាប់គោលបំណ​ងទេស​ចរណ៍។
• សហការ ផ្តល់យោបល់ជាមួយក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធ លើការកសាងគោលនយោបាយពន្ធដា លើអាជីវកម្ម ទេសចរណ៍ទិដ្ឋាការ និង គោលនយោបាយអាកាសចរណ៍។
• រៀបចំនិងអនុវត្តន៍ សម្របសម្រួល និង ពិ​គ្រោះយោបល់ជាមួយក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ អាជ្ញាធរ និង ផែ្នកឯកជន ក្នុងការអនុញ្ញាត្តិគោលនយោបាយ ផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត ផែនការសកម្មភាព និង កម្មវិធីនានាពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យទេសចរណ៍ ដូចមាន ចែងក្នុងច្បាប់ស្តីពីទេសចរណ៍។
• ធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំថ្ងៃ ត្រីមាស ឆមាស នព្វមាស និង ប្រចាំឆ្នាំ។
• ទទួលអនុវត្តន៍ភារកិច្ចផ្សេងៗទៀត តាមការប្រគល់ជូនពីរាជរដ្ឋាភិបាល។

ទស្សនៈមួយបានពោលថា ការសិក្សាចំណេះដឹងវប្បធម៌ទូទៅពិតជាមានសារសំខាន់ណាស់សម្រាប់កូនខ្មែរ។ ចូរបំភ្លឺ?
○ ការសិក្សាចំណេះដឹងវប្បធម៌ទូទៅ ពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ ចំពោះកូនខ្មែរ គឺ៖
• ឲ្យស្គាល់កាន់តែច្បាស់​ អំពីមូលដ្ឋា​នរបស់សង្គម និង ព្រលឹងជាតិ​។
• ឲ្យយល់រឹតតែច្បាស់នូវអ្វីដែលខ្លួនមាន ដែលល្អ អស្ចារ្យដែលអ្នកផងនិយម ចូលចិត្តស្រឡាញ់ និង ទទួលស្គាល់ពីបុរាណ​។
• ឲ្យចេះបណ្តុះនូវមនោសញ្ចេតនា មន:សិការគំនិតនោះ ថែរក្សា និង ការពារនូវសម្បត្តិទាំងឡាយ ដែលខ្លួនមាន​។
• ឲ្យចេះស្គាល់ច្បាស់នូវប្រភពលក្ខណៈរបស់ជាតិ ដោយចេះប្រៀបធៀបវប្បធម៌បរទេស និង វប្បធម៌របស់ជាតិយើង​។
• ឲ្យចេះកែច្នៃវប្បធម៌បរទេសទាំងឡាយណា ដែលល្អឲ្យមកជារបសជាតិជាតិខ្លួន ស្របទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ប្រទេសជាតិ​។
• ឲ្យចេះរិះរកនូវវិធានការទប់ស្កាត់ និង វាយបក ទាន់ពេលវេលា នូវឥទ្ធិពលវប្បធម៌បរទេសណា ដែលមកបំផ្លាញវប្បធម៌យើង​។
• ឲ្យយើងរាល់គ្នាមានគំនិត បកស្រាយនូវតថភាពក្នុងសង្គម ពោល គឺ កាលេងពាក្យ លេងសម្តី ឲ្យចេះស្វែងយល់ឲ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅ នូវអត្តសញ្ញារបស់ជាតិនិង អ្វីជាអត្តសញ្ញាណរបស់បរទេស ប្រសិនបើ យើងអាននូវសៀវភៅវប្បធម៌ទូទៅច្រើន នាំឲ្យយើងមានគំនិតទូលំទូលាយ ក្នុងការពិភាក្សាផ្លាស់ប្តូរយោបល់អ្វីមួយ​។
• ឲ្យមានស្មារតីចេះប្រុងប្រយ័ត្ន ក្នុងការធ្វើកិច្ចការទាំងឡាយ ដោយកាយវាចារ និង ចិត្ត ឲ្យចេះយោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នា​ អត់ឱនខន្តី ចេះអត់ធអ្មត់នៅក្នុងការធ្វើការងារ​។

ចូរបកស្រាយពីប្រវត្តិនៃពិធីបង្វិលពពិល?
○ ពិធីបង្វិលពពិល គឺ យកតាមលំនាំរឿងព្រេងបុរាណកាល ពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ដែលមានតំណាលថា មានកូនស្តេចមួយអង្គមានព្រះនាមថា ព្រះបាទ ជ័យសុរិយារាជកុមារ ទ្រង់ប្រថាប់នៅនគរតែតុជម្ពូ នាជម្ពូទ្វីប បានទៅស្វែ​ងរករៀនសិល្ប៍សាស្រ្តជាមួយព្រះឥសូរនាភ្នំ (វ្នំឬបពិត​) កែឡាស់។ ព្រះឥសូរក៏បានស្តោះ ទឹកមាត់ដាក់ព្រះឱស្ឋ (មាត់) របសព្រះរាជកុមារ នាំឲ្យមានកម្លាំងដូចជាចគសារ (ដំរីសារ) នៅពេលដែល ព្រះរាជកុមារ លា ព្រះឥសូរមក ព្រះរាជនគរវិញ ព្រះរាជកុមារក៏បានទូលសុំព្រះឥសូរនូវវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍មួយ សម្រាប់ពេលដែលខ្លួនរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។ ព្រះឥសូរក៏បាន ប្រសិទ្ធីដីខ្សាច់ ពីកៃឡាស់បពិត ធ្វើជាសន្លឹក​​​​ពោធិមាស (ដែលតំណាលឲ្យទ្រោនី របស់ព្រះនាងឧមា មហេសីសំណព្វរបស់ព្រះឥសូរ) និង ជប់ថ្មពេជ្រពីភ្នំហិមពាន្ត ជាទៀនពេជ្រ (ដែលជាតំណាងលិង្គរបស់ព្រះអង្គ) ដោយសន្មតឈ្មោះថា ពពិលរត្នន៍) ប្រទានដល់រាជកុមារ។ ដូច្នេះ​ហើយ បានជាកើតមានពិធីបង្វិលពពិល តាំងពីពេលនោះមក រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។

តើប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលផលពីការកសាង ស្ពាន ថ្នល់ ដើម្បីកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រដូចម្តេចខ្លះ?
○ គោលនយោបាយកសាងស្ពាន ថ្នល់ បានរួមចំណែកកាត់បន្ថយ ភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ដូចតទៅ៖
• កាត់បន្ថយប្រាក់ចំណាយ ក្នុងការធ្វើដំណើរអស់ជាច្រើនដំណាក់ រួមមាន ឆ្លងស្រឡាង ទូក កាណូត ជាដើម។
• ចំណេញពេលវេលាឆាប់ដល់គោលដៅ ប្រជាជនអាចទៅប្រកបរបរដើម្បីរកប្រាក់។
• កាត់បន្ថយការចំណាយ ទៅលើការជួសជុលយានជំនិះដែលបណ្តាលមកពីផ្លូវមិនល្អ យានយន្តងាយខូច ដែលត្រូវទិញគ្រឿងបន្លាស់។
• កាត់បន្ថយការចំណាយ ទៅលើប្រេងឥន្ធនៈ ផ្លូវល្អ ល្បឿនថេរប្រើប្រេងអស់តិច ឯតម្លៃឈ្នួលរថយន្តថោក។
• ប្រជាជនមានសុខភាពល្អ កាត់បន្ថយជំងឺផ្សេងៗ ឬ គ្រោះថ្នាក់ផ្សេងៗ ធានាសុវត្ថិភាពក្នុងការធ្វើដំណើរ។
• សេវាកម្មសង្គ្រោះបន្ទាន់ បានទាន់ពេលវេលា អគ្គិភ័យ រថយន្តសង្គ្រោះអ្នកជំងឺ។
• សេវាកម្មសុខាភិបាលល្អ នៅជនបទ។
• ផលិតផលទំនិញសំបូរបែប តម្លៃថោក ចរាចរណ៍ទាន់ពេលវេលា និង រក្សាគុណភាពបានក្នុងការដឹកជញ្ចូន។
• វិស័យទេសចរណ៍ ដំណើរការល្អ។
• ជនបទក្លាយជាទីក្រុង ដោយសារគមនាគមន៍ រីកចម្រើន សេដ្ឋកិច្ចរីកលូតលាស់ ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋបានធូរធា និង លើកកម្ពស់ អាចកាត់បន្ថយភាពក្រីក្របាន។

តើការចេះអធ្យាស្រ័យខាងសាសនានាំមកនូវគុណសម្បត្តិ និង គុណវិបត្តិដូចម្តេចខ្លះចំពោះអ្នក និង សង្គម?
○ ការចេះអធ្យាស្រ័យខាងសាសន៍ នាំមកនូវគុណសម្បត្តិ និង គុណវិបត្តិ ដូចតទៅ៖
ក. គុណសម្បត្តិ
· ឲ្យមនុស្សទាំងអស់ចេះគោរព ស្រឡាញ់គ្នា។
· ចេះរិះរកដំណោះស្រាយ ដោយសន្តិវិធី។
· ចេះជួយយកអាសារគ្នាទៅវិញទៅមក។
· មានចិត្តសន្តោរវាងគ្នា និង គ្នា។
· ត្រូវចេះរស់នៅប្រកបដោយសុខសន្តិភាព។

ខ. គុណវិបត្តិ
· ពួកជនខិលខូច យកសាសនាប្រព្រឹត្តអំពើផ្សេងៗ​ ដែលមិនគួរគប្បី។
· លំហូរចូលនៃសាសនាផ្សេងៗ ធ្វើឲ្យបាត់លក្ខណៈសាសនារបស់រដ្ឋ។
· ការធ្វើឲ្យប្រាសចាកគន្លងធម៌ ជាកំហុសមួយដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។
· គិតតែលើជំនឿអរូបី គ្មានជំនឿជាក់លើខ្លួនឯង ក្នុងការធ្វើអ្វីមួយ។
· ធ្វើឲ្យគំនិតកុមារចេះថ្វាយខ្លួននៅវ័យក្មេង គឺ មិនមែនមានន័យថា ជាការគោរពសិទ្ធិមនុស្សឡើយ។

ដូចម្តេចដែលហៅសិទ្ធិមនុស្ស?​ តើហេតុអ្វីបានជាកើតមានសិទ្ធិមនុស្ស ?
○ សិទ្ធិមនុស្ស គឺជាអំណាចខាងលើសីលធម៌និងជាអំណាចដែលមិនត្រូវគេរំលោភបាន ក្នុងការកាន់កាប់ការធ្វើឬការទាមទារអ្វីមួយពីអ្នកណាម្នាក់។
° បានជាកើតមានសិទ្ធិមនុស្ស ព្រោះ៖
· ការប្រល័យពូជសាសន៍ (អាឡឺម៉ង់​ ខ្មែរ...)
· ការប្រកាន់ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ វណ្ណៈ
· ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិ សេរីភាពហួសព្រំដែនកំណត់
· ការធ្វើសង្រ្គាមប្រឆាំងមនុស្សជាតិ
· គ្មានការយោគយល់គ្នា រវាងជាតិសាសន៍មួយ និង ជាតិសាសន៍មួយ។

ចូរនិយាយពីសកលភាវូបនីយកម្មនិងតួនាទីរបស់វា។
○ សកលភាវូបនីយកម្ម គឺជា ដំណើរមួយដែលសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និង វប្បធម៌តំបន់ ឬ​ ពិភពលោកបានរលាយចូលគ្នា តាមរយៈបណ្តាញទំនាក់ទំនង និង ពាណិជ្ជកម្ម។ ពាក្យសព្ទនេះ ជួនកាល គេប្រើសម្តៅយក សកលភាវូបនីយកម្ម សេដ្ឋកិច្ចដែលមានន័យថាការបញ្ចូលសេដ្ឋកិច្ច ទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ តាមរយៈពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស ការហូរ​ចូលនូវមូលធន អន្តោប្រវេសន៍ និង ការរាលដាលនៃបច្ចេកវិទ្យា។
💥និយាយពីតួនាទីរបស់វា គឺ៖​
· ជាការបង្កើតអន្តរទំនាក់ទំនង
· មានភាពពឹងពាក់គ្នាទៅវិញទៅមក
· ដោះស្រាយបញ្ហា និង ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ
· កាត់បន្ថយនូវភាពក្រីក្រ អនក្ខរជន
· អភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តភាព
· រក្សាអត្តសញ្ញណវប្បធម៌​ សន្តិភាព

តើសង្គមធម៌ និង វប្បធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេច? ពីព្រោះអ្វី? ចូរលើកឧទាហរណ៍ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តមកបញ្ជាក់។
○ សង្គមធម៌ និង វប្បធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នា។ សង្គមធម៌លូតលាស់រីកចម្រើនបាន អាស្រ័យនឹងវប្បធម៌សង្គមនោះឯង ដូចជា គ្រឿងប្រដាប់ប្រើប្រាស់អាចផលិតបាន ដោយសារមនុស្សមានចំណេះដឹងបំណិន និង កម្រិតជំនាញច្បាស់លាស់។ ឯវប្បធម៌វិញ ក៏ត្រូវពឹងពាក់លើសង្គមធម៌ សិល្បៈ អក្សរសិល្ប៍ ជំនឿសាសនារីកចម្រើនលូតលាស់ អភិវឌ្ឍអាស្រ័យនឹងរបបសង្គមគាំទ្រ ផ្តល់ឱកាសឲ្យសង្គមដំណើរការបានល្អ។ ដូចនេះ គេសង្កេតឃើញថា អរិយធម៌ដុះដាលចម្រើនលូតលាស់ទៅបាន អាស្រ័យទៅលើវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌ ដែលមានទំនាក់ទំនងគ្នា ពឹងផ្អែកគ្នាទៅវិញទៅមក ព្រោះសង្គមធម៌ស្វែងរកសុខៈតាមផ្លូវចិត្ត ឯវប្បធម៌វិញ ស្វែងរកសុខៈតាមផ្លូវកាយ និង សម្ភារៈ។ សង្គមធម៌ និង វប្បធម៌ចាំបាច់មានទំនាក់ទំនងគ្នាជិតស្និតប្រកបដោយវិទ្យាសាស្រ្ត ទើបអាចរៀបចំសង្គមឱ្យមានវឌ្ឍនភាពគ្រប់គ្រាន់ ប្រកបដោយថាមពល និង ប្រសិទ្ធភាព។

តើវប្បធម៌ និងសង្គមធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេច?
○ ទោះបីវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌ជាមែកធាងនៃអរិយធម៌ក៏ដោយ ក៏មានទស្សនៈមួយចំនួនយល់ខុសៗគ្នា អំពីការរីកចម្រើននៃអរិយធម៌ ដោយឱ្យតម្លៃលើកត្តាមួយផ្នែកៗ​ តាមការយល់ឃើញរបស់គេជាក់ស្តែង ដូចជាមតិខាងក្រោម៖
• មតិទី ១៖ គេយល់ថា កម្លាំងអរិយធម៌ស្ថិតនៅលើវប្បធម៌ពោលគឺ វប្បធម៌ គឺជា បុព្វហេតុនៃការជឿនលឿនរបស់មនុស្ស។ គេអះអាងថា ចំពោះចំណេះដឹងមានវិជ្ជាសាសនា អក្សរ អក្សរសិល្ប៍ ការសិក្សាអប់រំ ជាដើម ជាកម្លាំងវប្បធម៌អាចកែប្រែសង្គមមនុស្សឱ្យមានកម្រិតជីវភាពខ្ពស់ មានចរិយាថ្លៃថ្នូរ មានច្បាប់ ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវមានការគ្រប់គ្រងរៀបរយ។
• មតិទី ២៖ គេយល់ថា កម្លាំងអរិយធម៌ស្ថិតនៅលើសង្គមធម៌វិញ ពោលគឺ សង្គមធម៌ ជា បុព្វហេតុនៃការជឿនលឿន ព្រោះសង្គមធម៌អាចកែប្រែ ផ្លាស់ប្តូរទាំងទស្សនៈ ទាំងចិត្តគំនិត ទាំងចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់មនុស្សម្នាក់ៗផង របស់សង្គមទាំងមូលផង។ យ៉ាងណាមិញ ប្រដាប់ប្រើប្រាស់ របៀបបង្កបង្កើនផល និង ចែកផល ច្បាប់សង្គម វិធីរៀបចំសង្គម ព្រមទាំងមនោសាស្រ្តបែបណា ក៏សង្គមបែបនោះដែរ។ ដូចនេះ ការផ្លាស់ប្តូរសង្គមកិច្ច នយោបាយ ទស្សនៈ ចិត្តគំនិត ចំណង់ចំណូលចិត្តក៏ផ្លាស់ប្តូរទៅតាមនោះដែរ។ ដូចជា​ វណ្ណៈមនុស្ស សាសនា ជំនឿ ក៏បាត់បង់ដោយសារការផ្លាស់ប្តូរសង្គមធម៌។
✅ រួមសេចក្តីមក ថ្វីត្បិតតែទស្សនៈទាំងពីរខាងលើនេះ មានលក្ខណៈខុសប្លែកពីគ្នាខ្លះក៏ដោយ ក៏វាជាកម្លាំងពីរសម្រាប់គាំទ្រ និង ធ្វើឱ្យអរិយធម៌រីកចម្រើន ឯសង្គមធម៌ក៏ដូចគ្នាដែរ។ ជាការពិត វប្បធម៌ និង សង្គមធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និត មានឥទ្ធិពលលើគ្នាទៅវិញទៅមក បំពេញឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ដូចកាយ និង ចិត្តនោះដែរ។

ដូចម្តេចដែលហៅថា សង្គមធម៌? អ្វីខ្លះជាមែកធាង? ចូររៀបរាប់។
○ ដែលហៅថាសង្គមធម៌ គឺជា ធម្មភាព ឬ វិធីដែលរៀបចំសង្គមឲ្យមានសភាពលក្ខណៈលូតលាស់ ប្រកបដោយសម្ភារៈគ្រប់គ្រាន់។
° មែកធាងរបស់សង្គមធម៌ គឺ៖
​☆​ គ្រឿងសង្គម
· ប្រដាប់រស់នៅ (លំនៅ ចំណីអាហារ)
· ប្រដាប់តិចនិច (ម៉ាស៊ីន គ្រឿងបង្កបង្កើនផល...)
· មុខរបរវិជ្ជាជីវៈ

☆ សង្គមវីធី
· សេដ្ឋកិច្ច (ពាណិជ្ជកម្ម ឧស្សាហកម្ម...)
· សង្គមកិច្ច(សុខាភិបា​ល សន្តិសុខ ការងារ...)
· នយោបាយ (របៀបរបប ច្បាប់គ្រប់គ្រង់រដ្ឋ)

☆ ទម្រង់សង្គម
· ស្នូលសង្គម (គ្រួសារនីមួយៗ)
· វ​ណ្ណៈសង្គម (វណ្ណៈការងារ វណ្ណៈចំណេះវិជ្ជា...)

អ្វីជាវប្បធម៌? សង្គមធម៌? អរិយធម៌?
○ ដែលហៅថាវប្បធម៌ សង្គមធម៌ និង អរិយធម៌ គឺជា៖
✽ វប្បធម៌ គឺជា ក្សោនៃចំណេះ​ដឹងដែលបានមកជាទ្រព្យ ហើយដឺកនាំឲ្យយើងមានគំនិតរីកដុះដាល អភិវឌ្ឍឆ្ពោះទៅរកការចេះប្រៀបធ្រៀប ពិចារណា វិនិច្ឆ័យ និង មានចំណូ​លចិត្តទៅអ្វីមួយ ដូចជា អំណា​ន រឺ វិចិត្រកម្មជាដើម ហើយវប្បធម៌នឹងមានទំនាក់ទំនងជាមួយ និង ចំណេះ​ដឹង អរិយធម៌ នឹងមានអន្ដរកម្មរវាងការអប់រំជាដើម។

✽ សង្គមធម៌ សំគាល់ធម៌ទាំងឡាយណា ដែលជាធាតុវិធី របៀបរៀបចំសង្គមមនុស្សឲ្យមានសភាពទំរង់ និង លក្ខណៈចំរើនលូតលាស់។ បានន័យថា រៀបចំសង្គមឲ្យរស់នៅបានស្រួល ប្រកបដោយគ្រឿងសម្ភារៈគ្រប់គ្រាន់ និង មានសភាពល្អប្រសើរ។ ម្យ៉ាងទៀត គេអាចនិយាយបានថា សង្គមធម៌សង្កត់ទៅលើទ្រឹស្តីរបស់សង្គម និង ការរៀបចំសង្គមឲ្យមានទំនាក់ទំនងទៅវិញទៅមក តាំងពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ សង្គមកិច្ច ជីវភាពទូទៅ និង សន្តិសុខ ជាដើម។

✽ អរិយធម៌ គឺជា ផលរួមនៃវប្បធម៌សំដៅលើផល និង ធាតុខុសគ្នាដោយបរិមាណ ព្រោះវប្បធម៌មានថ្រើនមុខ ច្រើនមែកធាង ទើបកើតបានជាអរិយធម៌នីមួយៗ តាមសង្គមជាតិ និង ជាតិសាសន៏ផ្សេងៗគ្នា។ ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យ អាចសំដៅលើចំណេះ​ដឹងសំរាប់សំគាល់ទៅលើការរស់នៅ ការរៀបចំជីវភាពនៃសង្គមអោយមានរបៀប និង បានសេចក្តីសុខចំរើនរុងរឿង។

ហេតុអ្វីបានជាគេតែងនិយាយថា វប្បធម៌ អរិយធម៌ មិនដែលនិយាយថាសង្គមធម៌ អរិយធម៌?
○ បានជាគេនិយាយថា វប្បធម៌ អរិយធម៌ ព្រោះពាក្យវប្បធម៌តែងតែនៅមុខពាក្យអរិយធម៌ជានិច្ច គឺ វប្បធម៌ សំដៅទៅលើមនុស្សម្នាក់ៗ ដែលធ្វើសកម្មភាពពលកម្ម និយាយស្តី ដេក ដើរ ឈរ អង្គុយ គេអាចវាយតម្លៃបានភ្លាមៗ ទៅលើអ្នកនោះថា មានកម្រិតវប្បធម៌ទាប ឬ អ្នកនេះមានកម្រិតវប្បធម៌ខ្ពស់។ ចំណែកឯសង្គមធម៌វិញ គេពុំសូវនិយាយជាប់នឹងពាក្យអរិយធម៌ទេ ពីព្រោះសង្គមធម៌តែងតែសិ្ថតនៅជាប់ក្នុងសង្គមមនុស្ស ហើយសង្គមធម៌ក៏មិនស្ថិតជាប់នៅនឹងមនុស្សម្នាក់ៗដែរ។ គេអាចស្គាល់សង្គមធម៌នៃប្រជាជននៅក្នុងសង្គមនីមួយៗ បានលុះត្រាតែឆ្លងកាត់ធ្វើការស្រាវជ្រាវលើឯកសារ និង ពិនិត្យជាក់ស្តែងទៅលើសម្ភារ សង្គម និង ទម្រង់សង្គម។ ពោល គឺ សំដៅទៅលើចង្កោមមនុស្ស ដែលមានទីលំនៅ មានមុខរបររកស៊ី​ មានជីវភាពទាក់ទងគ្នាទៅវិញទៅមក ដែលមានការស្រាវជ្រាវ ត្រួតពិនិត្យទៅលើឯកសារផ្សេងៗនៅតាមក្រសួង មន្ទីរ ស្ថាប័នរដ្ឋ ក្រុមហ៊ុននានា អង្គការផ្សេងៗ ទើបអាចវាយតម្លៃថា សង្គមនេះអន់ថយ ឬ សង្គមនោះជឿនលឿនបាន។ 

ចូរ​ពន្យល់​ពីទំនាក់ទំនងរវាង វប្បធម៌ និង​​ សង្គមធម៌។
○ វប្បធម៌ និង សង្គមធម៌ មានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និត ហើយមានឥទ្ធិពលលើគ្នាទៅវិញទៅមក ប្រៀបបាននឹងការ​អាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមករវាងកាយ និង ​ចិត្តដូចនោះដែរ។

សង្គមធម៌រីកចម្រើនលូតលាស់ទៅបាន អាស្រ័យដោយវប្បធម៌ ដូចជា គ្រឿងប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ (ផ្លូវកាយ) ផលិតឡើងដោយសារ​គំនិត ប្រាជ្ញា ចំណេះវិទ្យា (ផ្លូវចិត្ត) របស់មនុស្ស។ ចំណែកឯវប្បធម៌ ក៏ត្រូវពឹងពាក់លើសង្គមធម៌ដែរ​ ដូចជា សិល្បៈ អក្សរសិល្ប៍ សាសនា វិទ្យាសា្រស្រ្ត (ផ្លូវចិត្ត) ដែលលូតលាស់​សាយភាយ ក៏អាចអាស្រ័យលើគ្រឿងសម្ភារៈ គ្រឿងពិសោធន៍ អង្គការសង្គម (ផ្លូវកាយ)​ ជាដើម។

សរុបសេចក្តីមកឃើញថា អរិយធម៌ ដែលអាចដុះដាលចម្រើនលូតលាស់ទៅបាន ក៏អាស្រ័យទៅលើវប្បធម៌ និង សង្គមធម៌ ដែលទាក់ទងគ្នា ពឹងផ្អែកលើគ្នាទៅវិញទៅមកជាដាច់ខាត។ វប្បធម៌បានស្វែងរកសុខៈ ឱ្យមនុស្សតាមផ្លូវចិត្ត ឯសង្គមធម៌ស្វែងរកសុខៈឱ្យមនុស្ស​តាមផ្លូវកាយ ឬ ផ្លូវសម្ភារៈ។ ធម៌ទាំងពីរ មានគោលដៅតែមួយដូចគ្នា គឺ បម្រើសេចក្តីសុខស្រួលឱ្យមនុស្សនេះឯង។