តើសាខារបស់អង្គការសហប្រជាជាតិណាមួយ ដែលមានបេសកកម្មចំពោះមុខ ដើម្បីឱ្យកុមារទទួលផលអំពីសិទ្ធិទាំងឡាយរបស់គេ?
○ យូនីសេហ្វ (UNCEF)។

តើកម្មវិធីពន្យាកំណើត ពាក់ព័ន្ធជាបឋមជាមួយសិទ្ធិមនុស្សប្រភេទណា?
○ សិទ្ធិស្ត្រី - សិទ្ធិកុមារ។

មូលដ្ឋានច្បាប់ទាក់ទិននឹងសិទ្ធិមនុស្ស នៅប្រទេសខ្មែរយើងមានអ្វីខ្លះ?
• កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស នៅថ្ងៃទី ២៣ តុលា ១៩៩១។
• កម្រងអនុសញ្ញា និង កតិការសញ្ញាស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សទាំង ១៥ ដែលខ្មែរយើងបានចុះហត្ថលេខា។
• រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី ២៤ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៩៣។

រូបសញ្ញាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ មានភ្លើងទៀនកំពូលប្រាំ ពណ៌ស ហើយនិង កម្រងស្លឹកឈើព័ទ្ធពីក្រោម។ តើរូបសញ្ញាបែបនេះមានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្ដេច?
○ រូបសញ្ញានេះមានន័យថា៖
• ភ្លើងទៀន គឺផ្ដល់វិជ្ជាដែលជាពន្លឺ កម្ចាត់បង់នូវភាពល្ងឹតល្ងង់។
• ពណ៌ស តំណាងឱ្យសន្តិភាព។
• កំពូលប្រាំ តំណាងឱ្យទ្វីបលោកទាំងប្រាំ។
• កម្រងស្លឹកឈើព័ទ្ធបីក្រោម តំណាងឱ្យប្រទេសទាំងឡាយ ជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ។

ហេតុអ្វីបានជាត្រូវមានអនុសញ្ញាស្ដីពី “សិទ្ធិកុមារ” បន្ថែមលើកតិការសញ្ញា និង បន្ថែមលើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាសាកល?
○ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាសាកល គ្រាន់តែជាការសម្ដែងឆន្ទៈរួមរបស់សហគមន៍ពិភពលោកតែប៉ុណ្ណោះ ពុំទាន់ក្លាយទៅជាឧបករណ៍ច្បាប់ទេ។ ចំណែកឯ កតិការសញ្ញា គឺជាកម្រងច្បាប់គ្របដណ្ដប់លើវិស័យធំៗ មិនទាន់លំអិតឱ្យបានសមស្របតាមជំពូកនីមួយៗទេ។ ការបង្កើតឱ្យមានអនុសញ្ញា ស្ដីពីសិទ្ធិកុមារ គឺជាលក្ខខណ្ឌចាំបាច់ ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងសេចក្ដីត្រូវការរបស់កុមារ ដើម្បីឱ្យគេក្លាយជាអនាគតពលរដ្ឋល្អ។

តើទណ្ឌកម្មមានប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?
○ ទណ្ឌកម្មមានបួនប្រភេទ​ គឺ៖
១. ទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌ (បទលហុ បទមជ្ឈិម និង បទឧក្រិដ្ឋ)
២. ទណ្ឌកម្មរដ្ឋប្បវេណី (សំណង់)
៣. ទណ្ឌកម្មរដ្ឋបាល (ស្ថាប័ន)
៤. ទណ្ឌកម្មអន្តរកាល

តើមនុស្សត្រូវមានសិទ្ធិអ្វីខ្លះ?
○ មនុស្សត្រូវមានសិទ្ធិ ដូចជា៖
• សិទ្ធិបញ្ចេញមតិ
• សិទ្ធិមានការងារធ្វើ
• សិទ្ធិមានទ្រព្យសម្បត្តិកម្មសិទ្ធិ
• សិទ្ធិមានជំនឿសាសនា
• សិទ្ធិទទួលការអប់រំ
• សិទ្ធិចូលរួមក្នុងនយោបាយ...។

តើជនជាតិភាគតិចមានសិទ្ធិដូចម្តេចខ្លះ?
○ ជនជាតិភាគតិចមានសិទ្ធិ ដូចជា៖
• សិទ្ធិមានវត្តមាន
• សិទ្ធិឲ្យមានការគោរពដល់សញ្ញាណជាតិ និង សញ្ញាណវប្បធម៌
• សិទ្ធិស្វ័យសម្រេច
• សិទ្ធិរួចផុតពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍
• សិទ្ធិប្រើប្រាស់សម្បត្តិ និង ធនធានធម្មជាតិ
• សិទ្ធិរួមចំណែកក្នុងការលូតលាស់នៃបច្ចេកវិទ្យា និង វិទ្យាសាស្រ្តអន្តរជាតិ
• សិទ្ធិដើម្បីវប្បធម៌ រួមមានការប្រើភាសា និង សេរីភាពខាងវប្បធម៌
• សិទ្ធិរក្សាការពារវប្បធម៌
• សិទ្ធិរក្សាការពារបរិស្ថាន
• សិទ្ធិមិនឲ្យមានការរើសអើងមកលើខ្លួន។ល។

ដូចម្ដេចដែលហៅថា “យេនឌ័រ”?
○ ដែលហៅថា “យេនឌ័រ” គឺជាលក្ខណៈ (តម្លៃ ឥរិយាបថ អាកប្បកិរិយា/សកម្មភាព) របស់បុរស និង ស្រ្ដី (ភាពជាបុរស និង ភាពជាស្រ្ដី) ដែលកំណត់ដោយសង្គម។

តើ ភេទ និង យេនឌ័រខុសគ្នាដូចម្ដេចខ្លះ?
○ ភេទ និង យេនឌ័រខុសគ្នា៖
• ភេទ៖ កត្តា/លក្ខខណ្ឌជីវសាស្ត្រ ដូច្នេះ ​មិនអាចកែប្រែបាន។
• យេនឌ័រ៖ កត្តា/លក្ខខណ្ឌសង្គម ដូច្នេះ អាចកែប្រែបាន។
° ភេទ និង យេនឌ័រ
ឧ៖ ១. មានតែស្រ្តីទេដែលអាចបង្កើតកូនបាន។
ឧ៖ ១. ស្រ្តី និង បុរសអាចធ្វើការជាគ្រូបង្រៀន វិស្វករ កម្មករ។
ឧ៖ ២. មានតែបុរសទេដែលអាចផ្តល់មេជីវិត។
ឧ៖ ២. ស្រ្តី និង បុរសអាចមើលថែទាំកូន និង មនុស្សចាស់។

តើ “ កែវឆ្លុះយេនឌ័រ ” គឺជាអ្វី?
○ កែវឆ្លុះយេនឌ័រ គឺជាឧបករណ៍ដែលរាជរដ្ឋាភិបាល អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល​ ប្រើនៅក្នុងការប្រតិបត្តិការងារ។

តើកែវឆ្លុះយេនឌ័រមានលក្ខណៈសម្គាល់ពិសេសអ្វីខ្លះ?
○ កែវឆ្លុះយេនឌ័រ មានលក្ខណៈសម្គាល់ពិសេស៖
• ជាកម្រងសំណួរ
• ការអង្កេត
• បញ្ជីលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ
• រៀបចំពាក្យពេចន៍ ឬ រូបភាពងាយយល់ ងាយប្រើប្រាស់
• អង្គភាពត្រូវរក្សាកែវឆ្លុះយេនឌ័រយ៉ាងតិចបំផុត ២ ច្បាប់ ដើម្បីឲ្យបុគ្គលិកប្រើប្រាស់
• កែវឆ្លុះយេនឌ័រជាធម្មតាមានយ៉ាងតិច ១០ ចំណុច
• ចំណុចនីមួយៗ សង្កត់ធ្ងន់លើលក្ខណៈខុសគ្នារវាងបុរស និង ស្រ្តី
• កែវឆ្លុះយេនឌ័រ គួររៀបចំឡើងលើក្រដាសពណ៌ និង ជាបន្ទះ ឬ ជាសន្លឹកដែលធានាបាននូវភាពជាប់លាប់។

តាមពុទ្ធសាសនា តើក្នុងមួយខែមានថ្ងៃសីលប៉ុន្មានដង? ថ្ងៃណាខ្លះ? សីលមានប៉ុន្មានយ៉ាង? សីលអ្វីខ្លះ? ចូរបង្ហាញទំនាក់ទំនងរវាងសិទ្ធិមនុស្ស និងព្រះពុទ្ធសាសនា។
--- ចម្លើយ​​ ---
ក. តាមពុទ្ធសាសនា មួយខែមានថ្ងៃសីលបួនដង គឺថ្ងៃទី ៨ កើត ថ្ងៃទី ១៤ (ឬ ១៥ កើត) ថ្ងៃទី ៨ រោច ថ្ងៃទី ១៤ រោច (ឬ ១៥ រោច)។ សីលមានបីយ៉ាង គឺសីលប្រាំ សីលប្រាំបី (សម្រាប់គ្រហស្ត) និង សិលដប់ (សម្រាប់ដូនជី តាជី និងព្រះសង្ឃ)។
ខ. ទំនាក់ទំនងរវាងសិទ្ធិមនុស្ស និង ព្រះពុទ្ធសាសនា៖
☆ សិទ្ធមនុស្ស
• ការគោរពជីវិតអ្នកដទៃ។
• ការគោរពសិទ្ធិជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់អ្នកដទៃ សិទ្ធិកសាងគ្រួសារ និង សិទ្ធិរស់នៅក្នុងភាពសុខសាន្តរបស់មនុស្ស។
• សិទ្ធិក្នុងការបញ្ជូនព័ត៍មានពិត និង ច្បាស់លាស់។
• សិទ្ធិក្នុងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ។
☆ ពុទ្ធសាសនា
• មិនបៀតបៀនជីវិតមនុស្សសត្វទាំងអស់ ដោយផ្ទាល់ ឬ ដោយប្រយោល។
• ការមិនប៉ះពាល់កេងប្រវ័ញ្ច គៃបន្លំទ្រព្យសម្បតិ្តអ្នកដទៃ។
• មិនប៉ះពាល់បំពានខុសច្បាប់ ឬ ប្រពៃណីលើកូនប្រពន្ធអ្នកដទៃ។
• ការមិននិយាយកុហក មិនញុះញុង បំបែកបំបាក់សាមគ្គីភាពអ្នកដទៃ។
• ការវៀរចាកសេពសុរា និង គ្រឿងស្រវឹង គឺជាការលះបង់ លោភៈ ទោសៈ និង មោហៈ ដែលជាប្រធាននៃក្តីវិនាស។

មនុស្សត្រូវអប់រំចិត្តឲ្យបានល្អដូចគ្នាទាំងអស់ក្នុងព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ យ៉ាង។ ចូររៀបរាប់ និង បញ្ជាក់អត្ថន័យ។ ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង ៤ នេះ ទាក់ទងនឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចម្តេចខ្លះ?
○ ព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ យ៉ាង គឺ៖
• មេត្តា៖ សេចក្តីរាប់អាន សេចក្តីប្រណី ចំណងចង់ឲ្យអ្នកដទៃបានសុខ។
• ករុណា៖ សេចក្តីអាណិត អាសូរ។
• មុទិតា៖ ដំណើរមានចិត្តរីករាយទៅរកសេចក្តីសុខរបស់អ្នកដទៃពុំរើសមុខ គឺដំណើរដែលដឹងថាអ្នកដទៃតាមតែ អ្នកក៏ដោយ គេមានទ្រព្យសម្បតិ្តធនធាន បុណ្យសក្តិបានប្រកដោយសេចក្តីសុខ ការមានចិត្តជួយអរគេ មិនច្រណែនឈ្នានីស។
• ឧបេក្ខា ឬ ឧបេក្សា៖ ការតាំងចិត្តកណ្តាល ដំណើរមិនលម្អៀងទៅណា។
☆ ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង ៤ ទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស ព្រោះ៖
សិទ្ធិមនុស្ស គឺជាផ្នែកមួយនៃសីលធម៌ពុទ្ធសាសនា ដែលបានណែនាំ​មនុស្សឲ្យចេះរស់នៅក្នុងសេចក្តីស្រឡាញ់ រាប់អានគ្នាជាបងប្អូន (ត្រូវមានមេត្តា)។ ឲ្យចេះអាណិតអាសូរគ្នា (ត្រូវមានករុណា) កុំឲ្យមនុស្សប្រើអំពើព្រៃផ្សៃ ចេះអត់អោនឲ្យគ្នា មានចិត្តត្រេកអរនៅពេលដែលគេបានសុខ (មុទិតា) ប្រាសចាកអំពើពុករលួយ កេងប្រវ័ញ្ច មានតំលាភាព និង​ ទៀងត្រង់ ជៀសវាងភាពអគតិទាំងឡាយ (ឧបេក្ខា)។

តើការអប់រំសីលធម៌របស់ព្រះពុទ្ធមានទំនាក់ទំនងនឹងសិទ្ធិមនុស្សដែរឬទេ? ចូរពន្យល់។
○ ការអប់រំសីលធម៌ព្រះពុទ្ធសសាសនា មានទំនាក់ទំនងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស ដូចតទៅ៖
• បាណាតិបាត = វៀរចាកការបៀតបៀនជីវិតមនុស្សសត្វដោយចេតនា ឬ អចេតនា = សិទ្ធិរស់រានមានជីវិត។
• អទិន្ធាទាន = វៀរចាកការកេងប្រវ័ញ្ច​ ឬ កេងបន្លំទ្រព្យសម្បតិ្តអ្នកដទៃ = សិទ្ធិមានកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់។
• កាមេ = វៀរចាកការបំពានច្បាប់ ឬ ប្រព្រឹត្តកាមគុណលើកូនប្រពន្ធអ្នកដទៃ = សិទ្ធិកសាងគ្រួសារ និង សិទ្ធិ រស់នៅក្នុងភាពសុខសាន្ត។
• មុសាវាទ = វៀរចាកការនិយាយកុហក ញុះញង់ បំបែកបំបាក់ = សិទ្ធិទទួលព័ត៍មានច្បាស់លាស់។
• សុវាមេរយ = វៀរចាកការសេពសុរា គ្រឿងស្រវឹង = សិទ្ធិរស់នៅក្នុងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ។

អ្នកដែលស្នើសុំឱ្យមជ្ឃមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្ស មកធ្វើការនៅកម្ពុជា គឺ៖

តើមហាសន្និបាតនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បានប្រកាសសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកល ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅថ្ងៃខែឆ្នាំណា?

តើ​មជ្ឃមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ​ណា?

តើព្រះពុទ្ធសាសនា និង សិទ្ធិមនុស្សបានចូលរួមចំណែកក្នុងការរៀបចំសង្គមដូចម្តេចខ្លះ?
○ ព្រះពុទ្ធសាសនា និង សិទ្ធិមនុស្សបានចូលរួមចំណែកក្នុងការរៀបចំសង្គម ដូចជា៖
• បានចូលរួមក្នុងការលើកកម្ពស់ នូវតម្លៃរបស់មនុស្សក្នុងសង្គម។
• ការពារសិទ្ធិសេរីភាពរបស់មនុស្ស។
• សង្គមមានសុខសន្តិភាព សេ្ថរភាព។
• មនុស្សចេះដោះស្រាយបញ្ហា ដោយសន្តិវិធី គ្មានសង្គ្រាម គ្មានចោរកម្ម។
• សង្គមមានយុត្តិធម៌ និង មានការអភិវឌ្ឃ។
• មនុស្សក្នុងសង្គម ចេះគោរពសិទ្ធិសេរីភាពគ្នាទៅវិញទៅមក និង គោរពច្បាប់សង្គម។

ចូរបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសិទ្ធិមនុស្ស និង សីលប្រាំនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា។ តើរាល់ការណែនាំពីសិទ្ធិមនុស្ស និង ព្រះពុទ្ធសាសនាបានដឹកនាំ និង អប់រំមនុស្សបែបណា?
○ សិក្ខាបទដែលមានចែងក្នុងពុទ្ធវចនៈ សុទ្ធតែមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធនឹងមាត្រាមួយចំនួន នៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជា៖
☆ សិទ្ធិមនុស្ស
• សិទ្ធិរស់រានមានជីវិត
• សិទ្ធិមានកម្មសិទ្ធស្របច្បាប់
• សិទ្ធិការពារមិនឱ្យគេយកធ្វើខ្ញុំកញ្ជះ (ទាសីតណ្ហា)
• សិទ្ធិទទួលព័ត៍មានត្រឹមត្រូវ និង ច្បាស់លាស់
• សិទ្ធិក្នុងការរស់នៅប្រកបដោយសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និង សុចរិត។
☆ សីលប្រាំនៅក្នុងព្រះពុទ្ធិសាសនា
• បាណា៖ អប់រំមនុស្សឱ្យចៀសវាងការប៉ះពាល់ជីវិតរបស់មនុស្ស សត្វ ដោយផ្ទាល់ក្តី ឬ ដោយប្រយោលក្តី។
• អទិន្នា៖ វៀរចាកការឆរបោក ឬ ការលួចទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកដទៃ។
• កាមេ៖ វៀរចាកការប្រព្រឹត្តខុសផ្លូវកាម។
• មុសា៖ ហាមនិយាយកុហក និយាយពាក្យញុះញង់ បង្កាច់បង្ខូច។
• សុរា៖ វៀរចាកការសេពគ្រឿងស្រវឹង។
☆ ដូច្នេះ រាល់ការណែនាំស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និង ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺ សំដៅដឹកនាំមនុស្សជាតិទូទៅ ឱ្យឈានទៅរកសន្តិភាព វឌ្ឍន:ភាព និង អប់រំមនុស្សឱ្យមានចិត្តគំនិតបរិសុទ្ធ និង ជ្រះថ្លាជានិច្ច។

ត្រង់ចំនុចណាខ្លះដែលថាសិទ្ធិមនុស្សជាផ្នែកមួយនៃសីលធម៌ព្រះពុទ្ធសាសនា?
○ ចំនុចដែលថា សិទ្ធិមនុស្សជាផ្នែកមួយនៃសីលធម៌ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺ៖
• សិទ្ធិមនុស្ស បានណែនាំមនុស្សឱ្យរស់នៅក្នុងសេចក្តីស្រលាញ់ និង មានមេត្តា។
• សិទ្ធិមនុស្ស បានណែនាំមនុស្សឱ្យចេះអាណិតអាសូរគ្នា គឺ មានករុណ។
• សិទ្ធិមនុស្ស បានណែនាំមិនឱ្យប្រើអំពើព្រៃផ្សៃ តែត្រូវចេះអត់ឱ្យនគ្នា គឺ ចេះប្រើអហិង្សា។
• សិទ្ធិមនុស្ស បានណែនាំឱ្យមានឆន្ទៈ គោរពច្បាប់របស់ប្រទេស គឺ មានធម្មៈ។
• សិទ្ធិមនុស្ស បានណែនៃឱ្យមានចិត្តមុះមុតខាងសីលធម៌ និង មនុស្សធម៌ គឺ មានបញ្ចសីល។ល។

តើព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង ៤ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាត្រូវគ្នានឹងទស្សនៈសិទ្ធិមនុស្សត្រង់ចំណុចណាខ្លះ?
○ ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង ៤ ក្នុងពុទ្ធសាសនាត្រូវគ្នានឹងទស្សនៈសិទ្ធិមនុស្សត្រង់ចំណុច៖
• សិទ្ធិមនុស្ស បានណែនាំមនុស្សឱ្យចេះស្រលាញ់ រាប់អានគ្នាជាបងប្អូន (មេត្តា)
• សិទ្ធិមនុស្ស ណែនាំមនុស្សឱ្យចេះអាណិតអាសូរគ្នា (ករុណា)
• សិទ្ធិមនុស្ស ណែនាំមនុស្សឱ្យចេះត្រេកអរ ចំពោះសេចក្តីសុខេរបស់អ្នកដទៃ (មុទិតា)
• សិទ្ធិមនុស្ស ណែនាំមនុស្សឱ្យចេះគោរពសិទ្ធិ គោរពច្បាប់របស់ប្រទេស ស្រលាញ់យុត្តិធម៌ (ឧបេក្ខា)។

តើយើងត្រូវចូលរួមលើកកម្ពស់ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សដូចម្តេចខ្លះ?
○ ដើម្បីចូលរួមលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស យើងត្រូវធ្វើដូចតទៅ៖
• គោរពតម្លៃមនុស្ស គឺ មិនត្រូវប្រព្រឹត្តចំពោះមនុស្សដូចជាវត្ថុឡើយ។
• ស្គាល់ពីសិទ្ធិ និង ករណីរបស់ខ្លួន។
• ត្រូវចេះប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនឱ្យបានសមស្រប។
• គោរពច្បាប់សង្គម និង ដឹងពីតួនាទីរបស់ខ្លួនជាពលរដ្ឋ។
• មានទំនួលខុសត្រូវចំពោះសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។
• ប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្លួន មិនឱ្យហួសដែនកំណត់នៃច្បាប់ឡើយ។
• មានការសន្តោស និង អាណិតអាសូរចំពោះមនុស្សដែលទាបជាងខ្លួន។
• ប្រកាន់នូវគោលការណ៍យុត្តិធម៌ខ្ចាប់ខ្ជួនជានិច្ច។

ចូររៀបរាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ទាក់ទងនឹងសិទ្ធិនារី។
○ សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ទាក់ទងនឹងសិទ្ធិនារី គឺ៖
• មាត្រាទី ១៖ មនុស្សទាំងអស់កើតមកមានសេរីភាព និង សមត្ថភាពក្នុងផ្នែកសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និង សិទ្ធិ។
• មាត្រាទី ៣៖ បុគ្គលម្នាក់មានសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត សេរីភាព និង សន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួន។
• មាត្រាទី ៧៖ ជនគ្រប់រូបមានសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ និង មានសិទ្ធិទទួលការការពារពីច្បាប់ស្មើៗគ្នា ដោយគ្មានការរើសអើង។
• មាត្រាទី ១៦៖ មនុស្សប្រុសស្រីដល់អាយុគ្រប់ការ មានសិទ្ធិរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ និង កសាងគ្រួសារដោយមិនប្រកាន់ពូជសាសន៍ សញ្ញាតិ ឬ សាសនាឡើយ។ មនុស្សប្រុសស្រីមានសិទ្ធិស្មើគ្នា ក្នុងការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ក្នុងចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និង ក្នុងពេលរំលាយចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍។
• មាត្រាទី ២១៖ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិ ចូលរួមក្នុងការដឹកនាំ កិច្ចការសាធារណៈនៃប្រទេសរបស់ខ្លួន ដោយផ្ទាល់ ឬ តាមរយៈតំណាងដែលបានជ្រើសរើសដោយសេរី។ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិ ចូលបម្រើមុខងារសាធារណៈនៃប្រទេសរបស់ខ្លួនក្នុងលក្ខខណ្ឌសមភាព។
• មាត្រាទី ២៣៖ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិ មានការងារធ្វើជ្រើសរើងការងារដោយសេរី ទទួលលក្ខខណ្ឌការងារត្រឹមត្រូវ និង ពេញចិត្ត និង មានការការពារប្រឆាំងនឹងភាពអត់ការងារធ្វើ។ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិ ទទួលប្រាក់បៀវត្ស​ស្មើគ្នាចំពោះការងារដូចគ្នា ដោយគ្មានការរើសអើង។
• មាត្រាទី ២៥៖ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិទទួលបានកម្រិតជីវភាពគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីធានាសុខភាព និង សុខមាលភាពរបស់ខ្លួន និង គ្រួសារ រួមមានចំណីអាហារសម្លៀកបំពាក់ លំនៅដ្ឋានការថែទាំសុខភាព និង សេវាសង្គមកិច្ចចាំបាច់ផ្សេងៗទៀត។ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិ ទទួលបានការគាំពារ នៅពេលគ្មានការងារធ្វើ មានជំងឺពិការ មេម៉ាយ ឬ ពោះម៉ាយ ចាស់ជរា ឬ នៅពេលបាត់បង់មធ្យោបាយធានាជីវភាព ដែលបណ្តាលមកពីកាលៈទេសៈផតុពឆន្ទៈរបស់ខ្លួន។
• មាត្រាទី ២៦៖ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិ ទទួលបានការអប់រំ។ ការអប់រំត្រូវឥតបង់ថ្លៃយ៉ាងហោចណាស់ សម្រាប់ការអប់រំបឋមសិក្សា និង អប់រំមូលដ្ឋាន។
• មាត្រាទី ៤៥៖ ការរើសអើងគ្រប់ប្រភេទប្រឆាំងនឹងនារីភេទ ត្រូវលុបបំបាត់ចោល។ ការធ្វើអាជីវកម្មលើការងារនារីត្រូវហាមឃាត់។ បុរស និង នារីមានសិទ្ធិស្មើគ្នា លើគ្រប់វិស័យទាំងអស់ ជាពិសេសក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និង គ្រួសារ។
• មាត្រាទី ៤៦៖ អំពើរលក់ដូរមនុស្ស អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្នែកពេស្យាកម្ម និង អំពើអាសអាភាសដែលប៉ះពាល់ដល់សេចក្តីថ្លៃថ្នូរបស់នារីត្រូវហាមឃាត់។ ត្រូវហាមឃាត់មិនអោយមានការបញ្ឃប់នារី ពីការងារដោយមូលហេតុមានគភ៌។ នារីមានសិទ្ធិឈប់សម្រាក ពេលមានកូនដោយទទួលបានប្រាក់បៀវត្ស និង ដោយមានការធានារក្សាសិទ្ធិអតីតភាពការងារ និង ផលប្រយោជន៍សង្គមផ្សេងៗទៀត។
• មាត្រាទី ៤៧៖ មាតាបិតាមានកាតព្វកិច្ចចិញ្ចឹមបីបាត់ថែរក្សា និង អប់រំកូនចៅឱ្យទៅជាពលរដ្ឋល្អ។ កូនមានករណីកិច្ចចិញ្ចឹម និង បីបាត់ថែរក្សាមាតាបីតាដែលចាស់ជរាតាមទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ។

មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ បានប្រកាសសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកល ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅថ្ងៃទី៖

សេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស ត្រូវបានប្រកាសឡើងនៅថ្ងៃខែឆ្នាំណា?

តើសិទ្ធិមនុស្សត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ដោយអង្គការសហប្រជាតិចាប់តាំងពីពេលណាមក?
○ សិទ្ធិមនុស្សត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ១០ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៤៨ មក។

ដូចម្តេចដែលហៅថាសិទ្ធិមនុស្ស?
○ សិទ្ធិមនុស្ស គឺជាអំណាចខាងសីលធម៌ និង អំណាចដែលមិនត្រូវគេរំលោភបាន ក្នុងការកាន់កាប់ការធ្វើ ឬទាមទារអ្វីមួយពីរនរណាម្នាក់។ សិទ្ធិមនុស្ស ជាអំណាចដែលមិនត្រូវបានគេរំលោភ ពីព្រោះមនុស្សគ្រប់រូបមិនត្រូវបានគេជាន់ឈ្លី​ ឬ បង្រ្កាបដោយគ្មានកំហុសខាងសីលធម៌ឡើយ។

តើហេតុអ្វីបានជាកើតមានសេចក្តីថ្លែងការជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស?
○ បានជាមានសេចក្តីថ្លែងការជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស ព្រោះបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សត្រូវបានគេលើកយកមកនិយាយតាំងពី ស.វ ទី ១៨ គឺក្រោយពេលដែលកុលសម្ព័ន្ធបានផ្តុំគ្នាបង្កើតរដ្ឋ មានរដ្ឋាភិបាលកាន់អំណាចត្រូវការរកវិធី ដើម្បីឱ្យអ្នកកាន់អំណាច និង អ្នកមិនកាន់អំណាចរស់នៅជាមួយគ្នាបាន។ ព្រោះការនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សាសនាជាពិសេសនៅ ស.វ ទី ១៦ បានយកមនុស្សទៅកាត់កប្រហែល ២០០០ នាក់ ក្នុងមួយថ្ងៃ។
☆ ដូចនេះ ដោយមានកំណើតរដ្ឋ និង ដោយផុតពីឥទ្ធិពលសាសនា ដើម្បីធានាតុល្យភាពរវាងអ្នកមានអំណាច និង អ្នកគ្មានអំណាចទើបសិទ្ធិទី ១ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដែលមានខ្លឹមសាររបស់វា គឺ សិទ្ធិពលរដ្ឋ និង នយោបាយនាស.វ ទី ១៩ មានវត្តមានឧស្សាហនីយកម្មប្រជារាស្ត្រប្តូរពីកសិករមកជាកម្មករ ហើយដើម្បីធានាតុល្យភាពក្នុងជីវភាពថ្មីនេះ ទើបមានរោងចក្រចងក្រងសិទ្ធិជំនាន់ទី ២ ស្តីពីសិទ្ធិសង្គមកិច្ច សេដ្ឋកិច្ច និង វប្បធម៌។
☆ តម្រង់សិទ្ធិទាំងពីរជំនាន់នេះ ត្រូវបានចងក្រងឡើងវិញ និង ប្រកាសនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកល ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការ​សហប្រជាជាតិនាថ្ងៃ ១០​​ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៤៨។

តើបំណងដ៏ចម្បងនៃការបង្រៀនសិទ្ធិមនុស្សគឺដើម្បីអ្វី?
○ បំណងដ៏ចម្បងនៃការបង្រៀនសិទ្ធិមនុស្ស គឺ ដើម្បីបង្រៀនមនុស្សឱ្យស្រលាញ់សន្តិភាព អហិង្សា និង ការមិនប្រើអាវុធ ព្រមទាំងបង្រៀនអំពីការអភិវឌ្ឃ និង ឱ្យមនុស្សចេះយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះបរិស្ថាន។