ប្អូនយុវជន យុវតី តែងតែបានដឹងថា យុវបញ្ញាវ័ន្តខ្មែរច្រើនចង់បានសុចរិត យុតិ្តធម៌ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និង នីតិរដ្ធ។
ក. ពន្យល់ពាក្យ៖ នីតិរដ្ធ សុចរិត យុត្តិធម៌ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ខ. តើខ្លឹមសាររបស់នីតិរដ្ធយ៉ាងណាខ្លះ?
គ. តើត្រូវមានលក្ខខណ្ឌចាំបាច់អ្វីខ្លះ ដើម្បីកសាងនីតិរដ្ធនៅកម្ពុជា?
--- ចម្លើយ ---
ក. ពន្យល់ពាក្យ
• សុចរិត យុត្តិធម៌៖ ទៀងត្រង់ ត្រឹមត្រូវ មិនប្រព្រឹត្តខុស នឹងគន្លងច្បាប់វិន័យ។
• លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ៖ ជារបបគ្រប់គ្រងដោយប្រជាពលរដ្ធ គឺមានន័យថា របបមួយដែលអ្នកដឹកនាំកើតចេញពី ឆន្ធៈរបស់ប្រជារាស្ត្រ គឺ ស្របតាមរាស្រផង ស្របតាមច្បាប់ផង ពោលគឺជា របបដែលប្រជាជនធ្វើជាម្ចាស់ លើវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ។
• នីតិរដ្ធ៖ រដ្ធ ឬ ប្រទេសដែលប្រកាន់យកច្បាប់ជាតិ ឬ ធ្វើជាត្រីវិស័យសម្រាប់ដំណើរការអភិវឌ្ឃប្រទេសជាតិ។ ន័យម៉្យាងទៀត នីតិរដ្ធ មកពីពាក្យ នីតី + រដ្ធ។
• នីតី មាន័យថា ច្បាប់ នយោបាយជាគ្រឿងណែនាំ បែបផែន។
• រដ្ធ មានន័យថា ដែនប្រទេស...។ ដូចនេះ នីតិរដ្ធមានន័យថា ប្រទេសដែលមានច្បាប់។
ខ. ខ្លឹមសារនីតិរដ្ធ
• នីតិរដ្ធជារដ្ធ ឬ នគរដែលមានច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ មានសិទ្ធិ និង លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យប្រកដោយ គតិយុត្តិ គឺ គោរពច្បាប់ អនុវត្តន៍ច្បាប់ ត្រូវមានប្រសិទ្ធភាព។
គ. ដើម្បីកសាងនីតិរដ្ធនៅកម្ពុជា ត្រូវមានលក្ខខណ្ឌចាំបាច់មួយចំនួន ដូចខាងក្រោម៖
• មានច្បាប់នៅក្រោមច្បាប់ និង អនុវត្តន៍ច្បាប់ត្រូវមានគោលការណ៍នៃការកសាងច្បាប់ ឱ្យបានសមស្របទៅតាមការវិត្តរបស់សង្គម ពោលគឺជា ច្បាប់ដែលបង្កើតឡើងទៅតាមតម្រូវការចាំបាច់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ធ។
• ប្រើប្រាស់ច្បាប់ផ្ទៃក្នុងមួយ ប្រកបដោយឧត្តមភាព និង មានលក្ខណៈស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។
• ការអនុវត្តរាល់កិច្ចការប្រកបដោយគតិយុត្តិ និង សមត្ថភាព គឺ បុគ្គលគ្រប់រូបត្រូវចំណុះនៅក្រោមច្បាប់ តែមានករណីលើកលែងក្នុងកាលៈទេសៈពិសេស។
• មានប្រព័ន្ធនៃការទទួលខុសត្រូវច្បាស់លាស់ គឺ មានគោលការណ៍ មានអ្នកទទួលខុសត្រូវផ្នែកនីតិបញ្ញាតិ្ត នីតិប្រតិបត្តិ តុលាការ និង គោលការណ៍ឯកជន។
• មានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ជាក់លាក់ ត្រឹមត្រូវ គឺជា ប្រព័ន្ធតុលាការមួយដែលឯករាជ និង ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវសច្ចធម៌។
ក. ពន្យល់ពាក្យ៖ នីតិរដ្ធ សុចរិត យុត្តិធម៌ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ខ. តើខ្លឹមសាររបស់នីតិរដ្ធយ៉ាងណាខ្លះ?
គ. តើត្រូវមានលក្ខខណ្ឌចាំបាច់អ្វីខ្លះ ដើម្បីកសាងនីតិរដ្ធនៅកម្ពុជា?
--- ចម្លើយ ---
ក. ពន្យល់ពាក្យ
• សុចរិត យុត្តិធម៌៖ ទៀងត្រង់ ត្រឹមត្រូវ មិនប្រព្រឹត្តខុស នឹងគន្លងច្បាប់វិន័យ។
• លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ៖ ជារបបគ្រប់គ្រងដោយប្រជាពលរដ្ធ គឺមានន័យថា របបមួយដែលអ្នកដឹកនាំកើតចេញពី ឆន្ធៈរបស់ប្រជារាស្ត្រ គឺ ស្របតាមរាស្រផង ស្របតាមច្បាប់ផង ពោលគឺជា របបដែលប្រជាជនធ្វើជាម្ចាស់ លើវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ។
• នីតិរដ្ធ៖ រដ្ធ ឬ ប្រទេសដែលប្រកាន់យកច្បាប់ជាតិ ឬ ធ្វើជាត្រីវិស័យសម្រាប់ដំណើរការអភិវឌ្ឃប្រទេសជាតិ។ ន័យម៉្យាងទៀត នីតិរដ្ធ មកពីពាក្យ នីតី + រដ្ធ។
• នីតី មាន័យថា ច្បាប់ នយោបាយជាគ្រឿងណែនាំ បែបផែន។
• រដ្ធ មានន័យថា ដែនប្រទេស...។ ដូចនេះ នីតិរដ្ធមានន័យថា ប្រទេសដែលមានច្បាប់។
ខ. ខ្លឹមសារនីតិរដ្ធ
• នីតិរដ្ធជារដ្ធ ឬ នគរដែលមានច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ មានសិទ្ធិ និង លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យប្រកដោយ គតិយុត្តិ គឺ គោរពច្បាប់ អនុវត្តន៍ច្បាប់ ត្រូវមានប្រសិទ្ធភាព។
គ. ដើម្បីកសាងនីតិរដ្ធនៅកម្ពុជា ត្រូវមានលក្ខខណ្ឌចាំបាច់មួយចំនួន ដូចខាងក្រោម៖
• មានច្បាប់នៅក្រោមច្បាប់ និង អនុវត្តន៍ច្បាប់ត្រូវមានគោលការណ៍នៃការកសាងច្បាប់ ឱ្យបានសមស្របទៅតាមការវិត្តរបស់សង្គម ពោលគឺជា ច្បាប់ដែលបង្កើតឡើងទៅតាមតម្រូវការចាំបាច់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ធ។
• ប្រើប្រាស់ច្បាប់ផ្ទៃក្នុងមួយ ប្រកបដោយឧត្តមភាព និង មានលក្ខណៈស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។
• ការអនុវត្តរាល់កិច្ចការប្រកបដោយគតិយុត្តិ និង សមត្ថភាព គឺ បុគ្គលគ្រប់រូបត្រូវចំណុះនៅក្រោមច្បាប់ តែមានករណីលើកលែងក្នុងកាលៈទេសៈពិសេស។
• មានប្រព័ន្ធនៃការទទួលខុសត្រូវច្បាស់លាស់ គឺ មានគោលការណ៍ មានអ្នកទទួលខុសត្រូវផ្នែកនីតិបញ្ញាតិ្ត នីតិប្រតិបត្តិ តុលាការ និង គោលការណ៍ឯកជន។
• មានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ជាក់លាក់ ត្រឹមត្រូវ គឺជា ប្រព័ន្ធតុលាការមួយដែលឯករាជ និង ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវសច្ចធម៌។
3 months ago